صفحه محصول - تحقیق طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت جهت سیستم مراقبت بیمار

تحقیق طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت جهت سیستم مراقبت بیمار (docx) 243 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 243 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

1436370820039000 8667757747000 دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات هرمزگان پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته: مدیریت اجرایی گرایش : مدیریت استراتژیک موضوع: طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت جهت سیستم مراقبت بیمار استاد راهنما: دکتر محمد رضا بهبودی استاد مشاور دکتر طیبه عباس نژاد نگارنده: راحله رحیمی قدردانی از استاد گرامی دکتر بهبودی به خاطر تمامی زحماتی که برای اینجانب متحمل شده اند و مرا در این راه راهنمایی ودلگرمی دادند سپاسگذارم. همچنین از تمام کارمندان بخش مرکز مدیریت بیمایها معاونت بهداشت بندرعباس به خصوص دکتر رفیع زاد به دلیل همکاری دلسوزانه در طی جمع آوری اطلاعات و یافته های پژوهش متشکرم. تقدیم به تقدیم به تو .... به تو که هر لحظه از روزهایم را در حسرت برق نگاهت گرمای دستانت و حضور امید بخشت می گذارانم..... تقدیم به تو که تمام دستاوردهایم وامدار لحظه های با تو بودن است...... تقدیم به روح وسیعت ....پدر... فهرست مطالب عنوان صفحه چکیده 1 فصل اول: کلیات تحقیق2 1-1 بیان مسئله پژوهش3 1-2 اهیمت پژوهش6 1-3 اهداف پژوهش8 1-3-1 اهداف آرمانی8 1-3-2 اهدف کلی8 1-3-3 اهداف ویژه و کاربردی8 1-4 فرضیه های پژوهش9 1-5 سوالات پژوهش9 1-6 روش تحقیق9 1-7 تعریف واژه‌ها10 فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق12 مقدمه13 2-1 مفاهیم15 2-1-1 داده 15 2-1-2- اطلاعات 15 2-1-3- سیستم16 2-1-4 مدیریت17 2-1-5 سیستم های اطلاعاتی17 2-1-6- سیستم اطلاعات مدیریت17 2-1-7 سیستم اطلاعات بهداشتی18 2-1-8 نظام مراقبت18 2-1-9 معماری سیستم19 2-1-10 معماری نرم افزار19 2-1-11 معماری سیستم اطلاعاتی19 2-2 اهمیت و نقش طراحی معماری برای سیستم ها20 2-3 طراحی فرایندهای سیستم های اطلاعاتی20 2-3-1- تعریف فرایند21 2-3-2 فرایند های کسب و کار/فرایند های سیستم اطلاعاتی21 2-3-3- رویکرد های طراحی فرایند های سیستم های اطلاعاتی22 2-3-4- اصول طراحی فرایندهای سیستم های اطلاعاتی24 2-4 فرایند تهیه معماری سیستم های اطلاعاتی 30 2-4-1 تهیه برنامه استراتژیک فناوری اطلاعات31 2-4-2- تهیه برنامه سیستم های اطلاعات استراتژیک31 2-4-3 پشتیبانی از موقعیت رقابتی سازمان32 2-4-4 تهیه معماری وضع موجود33 2-4-5 تهیه معماری وضع مطلوب33 2-5متدولوژی های طراحی توسعه سیستم های اطلاعاتی33 2-5-1 تعریف متدولوژی توسعه سیستم های اطلاعاتی33 2-5-2 ویژگی های متدولوژی ها و اجزاء آن ها35 2-5-3 مزایا متدولوژی ها36 2-5-4 مشکلات متدولوژی ها37 2-5-5 طبقه بندی متدولوژی ها38 2-5-6 متدهای چابک و پویا در توسعه سیستم های اطلاعاتی42 2-5-7 روش شناسی در طراحی سیستم های اطلاعاتی44 2-5-7-1 تاریخچه رویکرد روش شناسانه در طراحی سیستم های اطلاعاتی44 2-5-7-2- فرآیند ساخت سیستم های اطلاعاتی47 2-5-7-3- روش های طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی48 2-5-7-3-الف- روش عامل موفقیت بحرانی CSF 48 2-5-7-3-ب-روش برنامه ریزی سیستم های تجاری BSP 50 2-5-7-3-ج- روش برنامه ریزی معماری سازمانی55 2-5-7-3-د روش تحلیل پیوند 65 2-6 آشنایی با نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان67 2-6-1 کلیات و اصول مراقبت بیماریها67 2-6-2 اهداف نظام مراقبت69 2-6-3- اجزا مراقبت 69 2-6-4 گردش اطلاعات در نظام مراقبت ایده آل71 2-6-5 نظام مراقبت ایده آل72 فصل سوم: روش تحقیق82 3-1- مقدمه83 3-2 نوع پژوهش83 3-3 جامعه پژوهش83 3-4 حجم نمونه پژوهش84 3-5 روش نمونه گیری84 3-6 روش و ابزار گردآوری داده ها84 3-7 روش تحلیل داده ها90 فصل چهارم: یافته های پژوهش92 4-1- مقدمه93 4-2- یافته های پژوهش94 4-2-1- شناخت وضعیت موجود نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان94 4-2-2- تعیین نیازهای اطلاعاتی و تجزیه و تحلیل سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان107 4-2-2-1- سرطان107 4-2-2-2- ثبت بیماری ها روانی،خود کشی و اعتیاد116 4-2-2-3- مننژیت 121 4-2-2-4- بیماری MS123 4-2-3- تعیین‌وضعیت مطلوب معماری سازمانی نظام مراقبت بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان127 4-2-3-1- خانه شماره یک (چه چیز(داده) /حوزه برنامه ریز)129 4-2-3-2- خانه شماره دو (وظیفه(چطور)/ حوزه برنامه‌ریز)129 4-2-3-3- خانه شماره سه (شبکه (کجا)/حوزه برنامه ریز)130 4-2-3-4- خانه شماره چهارم (افراد(چه کسی)/حوزه برنامه ریز)131 4-2-3-5-خانه شماره پنجم (زمان (کی)/حوزه برنامه ریز)132 4-2-3-6- خانه شماره شش(انگیزه(چرا)/حوزه برنامه ریز)132 4-2-3-7- خانه شماره هفت (داده(چه چیز)/حوزه مالک)132 4-2-3-8- خانه شماره هشت (وظیفه(چطور)/حوزه مالک)134 4-2-3-9- خانه شماره نه (شبکه(کجا)/حوزه مالک)136 4-2-3-10- خانه شماره ده (افراد(چه کسی)/حوزه مالک)137 4-2-3-11- خانه شماره یازده (زمان(کی)/حوزه مالک)139 4-2-3-12- خانه شماره دوازدهم (انگیزه(چرا)/حوزه مالک)139 4-2-4- چالش‌های موجود در عدم ارائه مطلوب سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان140 فصل پنجم: پیشنهادات پژوهش143 5-1- مقدمه144 5-2- نتایج سوالات پژوهش و بررسی یافته 144 5-3 پیشنهادات بر اساس یافته های تحقیق147 5-3-1- خانه شماره سیزدهم (داده(چه چیز)/حوزه طراح)148 5-3-2- خانه شماره چهاردهم(وظیفه(چطور)/حوزه طراح)148 5-3-3- خانه شماره پانزدهم (شبکه(کجا)/حوزه طراح)152 5-3-4- خانه شماره شانزدهم (افراد(چه کسی)/حوزه طراح)154 5-3-5- خانه شماره هفدهم (زمان(کی)/حوزه طراح)156 5-3-6- خانه شماره هیجدهم(انگیزه(چرا)/حوزه طراح)157 5-4- بحث نظری تحقیق158 5-5- محدودیت‌های تحقیق160 5-6- پیشنهاد برای پژوهش های آینده161 منابع163 پیوست169 فهرست جدولها عنوان صفحه جدول شماره 1: لیست افراد مصاحبه شونده86 جدول شماره 2: برنامه‌های کشوری مراقبت بیماری 89 فهرست شکلها عنوان صفحه شکل شماره 1: رابطه بین داده- اطلاعات و دانش 16 شکل شماره 2: نمایش استاندارد انگلیسی فرآیند21 شکل شماره 3: تبدیل فرآیندهای متوالی به موازی27 شکل شماره 4: تغییر توالی فعالیت‌ها 28 شکل شماره 5: از حالت جفتی خارج کردن فرآیندهای متوالی29 شکل شماره 6: فرآیند ساخت سیستم‌های اطلاعاتی47 شکل شماره 7: فعالیت کلی استفاده از روش CSF جهت طراحی سیستم‌های اطلاعاتی 50 شکل شماره 8: الگوی مرحله به مرحله توسعه BSP52 شکل شماره 9: فرآیند معماری سازی56 شکل شماره 10: لایه‌هیا معماری58 شکل شماره 11: چرخه توالی اپیدمولوژی68 شکل شماره 12: گردش اطلاعات در نظام مراقبت ایده‌آل71 شکل شماره 13: چارچوب زاکمن89 شکل شماره 14: نمودار سازمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی هزمزگان95 شکل شماره 15: نمودار سازمانی معاونت بهداشت95 شکل شماره 16: رابطه بین موجودیت‌های مورد بیماری سرطانی115 شکل شماره 17: رابطه‌ی بین موجودیت‌های بیماری‌های روانی، خودکشی و اعتیاد120 شکل شماره 18: رابطه بین موجودیت‌های مورد بیماری مننژیت123 شکل شماره 19: ارتباط بین موجودیت‌های مورد بیماری MS126 شکل شماره 20: چارچوب زاکمن128 شکل شماره 21: مدل فرآیند کاری نظام مراقبت بیماری‌ها135 شکل شماره 22: مدل گردش کار روابط داخلی افراد136 شکل شماره 23: معماری کاربردی روابط داخلی افراد138 شکل شماره 24: ارتباط داده‌ای موجودیت‌های سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت‌ بیمای‌ها148 شکل شماره 25: مدل عمومی بیماری‌ها در Dismod152 شکل شماره 26: معماری سیستم توزیع شده نظام مراقبت‌ بیماری‌ها153 چکیده فن آوری اطلاعات که تا چندین سال قبل به عنوان یک برتری رقابتی و یک سلاح استراتژیک مورد توجه سازمانها بود،امروز به عنوان یک نیاز رقابتی مطرح می باشد.استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات و دستگاههای تحقیقاتی که دارای اطلاعات به روز است (در مقایسه با سازمانی که اطلاعات قدیمی دارد)می تواند چنین حالتی با آگاهی بیشتری تصمیمات استراتژیک اتخاذ می کند. اطلاعات بهداشتی،بخش مکمل نظام بهداشتی هر کشور است.این اطلاعات ابزار ضروری و کلیدی هر جامعه می باشد.نظام اطلاعات بهداشتی روش جمع آوری،پردازش،تجزیه و تحلیل و انتقال اطلاعات لازم برای سازماندهی و عملکرد خدمات بهداشتی و فعالیت های آموزشی و تحقیقاتی تعریف شده است. این نظام،اطلاعات بهداشتی را در حیطه های مختلف جمع آوری می نماید.در این میان برای مدیریت صحیح کنترل بیماری ها،اطلاعات جامع و به روز،در خصوص این بیماری ها مورد نیاز است و ابزار تامین این اطلاعات،نظام مراقبت بیماری ها است. در این پژوهش سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان به کمک روش BSP فرآیند های موجود در سیستم شناسایی و تحلیل شده و در مرحله بعد با توجه به چارچوب زاکمن معماری سازمانی مطلوب نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان از دیدگاه برنامه ریزان سازمان و مالکان آن مورد بررسی قرار گرفته و سپس با توجه به اطلاعاتی توسط مشاهده،مصاحبه و بررسی مستندات موجود بدست آمده در قالب چارچوب زاکمن از دیدگاه طراح سیستم اطلاعات مدیریت تحلیل شده است و انتها معماری مطلوب سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها ارائه شده است. کلید واژه:سیستم اطلاعات مدیریت،نظام مراقبت بیماری ها،معماری سیستم،دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان،چارچوب زاکمن فصل اول کلیات تحقیق 1-1 بیان مسئله پژوهش داده و اطلاعات اگر چه به غلط بجای یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرند،ولی هر یک دارای مفهوم خاصی می باشند . داده ها حقایقی هستند که یک پدیده را تشریح و توصیف می کنند و ویژگی یا ویژگیهایی از پدیده ر اانتقال می دهند.اطلاعات،داده هایی هستند که در بستر خاص دارای مفهوم و معنا می شوند و مفهومی را انتقال می دهند که در شرایط خاصی برای فرد دارای ارزش است. هر سازمانی که داده های صحیح،دقیق،بهنگام و جامع در اختیاری داشته باشد و بتواند در کمترین زمان،به داده های مورد نیازش دستیابی داشته باشد،موفق تر است.نقش داده و اطلاعات در مدیریت سازمانها،نقش حیاتی و اساسی است.هر چه فضای اطلاعاتی یک سازمان،دقیقتر،شفافتر،منسجم تر و سیستمماتیک تر باشد،سازمان بهتر می تواند به اهدافش نایل آید.وجود فضای اطلاعاتی نا دقیق،کدر،آشفته،متناقض،نا ساختمند از مهمترین عوامل عدم پیشرفت در مدیریت سازمانها است.(صرافی زاده،1389)(1) در سالهای پیش از این تصور می رفت قدرت اصلی کشورها،توان نظامی آنهاست.اما در چند دهه گذشته این باور دچار تغییر شد،بگونه ای که کانون قدرت در کشورها از مراکز اقتصادی تغییر یافت.با پیدایش سخت افزارهای کامپیوتری و ایجاد جهان مجازی نرم افزار و سپس تشکیل و راه اندازی شبکه جهانی اینترنت و امکان انتقال حجم عظیمی از اطلاعات در مدت کوتاهی از یک نقطه جهان به نقاط دیگر،جابجایی جدیدی در مفهوم قدرت حاصل گردید و کانون قدرت کشورها در نظام اطلاعات کارآمد،تحلیل گر و به هنگام کشورها تشکیل داد.( لیپولد و همکاران،1384)(2) مدیریت منابع اطلاعاتی فعالیتی است که باید از سوی مدیران در کلیه سطوح و با هدف کسب و ادره منابع اطلاعاتی مورد نیاز و در جهت تامین بموقع اطلاعات مورد نیاز سازمان صورت پذیرد. (صرافی زاده،1389)(1) فناوری اطلاعات جدا از نیازمندی های سخت افزاری خود هم چون زیر ساخت ها و ابزارهای لازمه،نیازمند نرم افزار هم هست که نرم افزار خود را به صورت سیستم های اطلاعاتی در یک سازمان مطرح می کند،سیستم ها می توانند به صورت سیستم باز یا سیستم کنترل حلقه بسته باشد. در این میان نقش سیستم های اطلاعاتی مدیریت بسیار حائز اهیمت است .با توجه به این که سیستم های اطلاعاتی،امکان مدیریت اطلاعات روزمره را برای تصمیم های روزمره را فراهم می سازند،در دنیای پر تحول امروز جایگاه و نقش ویژه ای دارند.این سیستم ها روی کارایی عملیاتی سازمان ها تمرکز دارند(بنائیان،1387)(3) اطلاعات بهداشتی،بخش مکمل نظام بهداشتی هر کشور است.این اطلاعات ابزار ضروری و کلیدی هر جامعه می باشد.نظام اطلاعات بهداشتی روش جمع آوری،پردازش،تجزیه و تحلیل و انتقال اطلاعات لازم برای سازماندهی و عملکرد خدمات بهداشتی و فعالیت های آموزشی و تحقیقاتی تعریف شده است. این نظام،اطلاعات بهداشتی را در حیطه های مختلف جمع آوری می نماید.در این میان برای مدیریت صحیح کنترل بیماری ها،اطلاعات جامع و به روز،در خصوص این بیماری ها مورد نیاز است و ابزار تامین این اطلاعات،نظام مراقبت بیماری ها است. مراقبت به معنی گردآوری منظم و مستمر داده ها،تجزیه و تحلیل آنها و سپس انتشار نتایج برای مدیران و سیاست گذاران جامعه پزشکی،کارکنان سیستم بهداشت و....است.بدیهی است هر چه داده های اولیه ای که از منابع گزارش دهی بیماری ها فراهم می شود کامل تر باشد،تجزیه و تحلیل آنها و بررسی اطلاعات حاصله نیز کاملتر و کاربردی تر خواهد بود.این اطلاعات برای طرح،اجرا و ارزیابی مداخلات بهداشت عمومی و برنامه ریزی های مربوط به آن مورد استفاده قرار می گیرد.نظام مراقبت بیماری ها اهدافی همچون پایش روند بیماری های شایع در جامعه،کشف و کنترل بموقع همه گیری،شناخت گروه های در معرض خطر ابتلا به بیماری،اثربخشی فعالیت ها ی پیشگیرانه و کنترلی و تعیین اولویت های موجود در بین فعالیت های کنترل بیماری ها را دنبال می کند.(شایسته و همکاران،1388)(4) در واقع نظام اطلاعات سلامت به مثابه آیینه ایی است که تصویر نظام سلامت را برای مدیران و سیاستگزاران در سطوح ملی و محلی نمایان می کند.هر چه این آیینه با استفاده از تکنولوژی مناسب و کارآمد و وجود یکپارچگی در اجزای آن شفاف تر باشد،تصویری را که از سازمان،واحد ها و نحوه ارائه خدمت برای مدیران و سیاستگزاران نمایان می سازد،شفاف تر و دقیق تر خواهد بود.(2) رویکرد هایی همچون استفاده از تکنولوژی اطلاعات بدلیل کاهش عملیات دستی برای جمع آوری داده ها،افزایش صحت داده ها و به هنگام بودن آنها،به سرعت،به یک امر طبیعی مبدل شده است.استفاده کارا از حداقل داده ها برای مدیریت بیماران،واحدهای سلامت و سلامت جامعه ضروری است.(لیپولدو همکاران،1384) (2) در گزارش سازمان بهداشت جهانی در مقدمه ارزیابی سیستم اطلاعاتی کشور رومانی آمده است که تغییرات سیاست سیستم مراقبت بهداشتی و تضمین کیفیت در دهه 90 میلادی و نقش کلیدی اطلاعات در سیستم جدید، مدیران اطلاعات بهداشتی را بر آن داشته است، تا خود را با این سیستم وفق داده تا قادر باشند با استفاده از ابزارها و روشهای مختلف نیازهای اطلاعاتی این سیستم جدید را برآورده کنند. لذا در این کشور با همزیستی بین سیستم های سنتی اطلاعات و سیستمهای متعدد اطلاعات بهداشتی که اخیراً بوجود آمده اند در صدد ایجاد اصلاحات جدید مراقبت بهداشتی می باشند. مدیران اطلاعاتی در این سیستم ، با جمع آوری حجم زیادی از داده ها روبرو هستند که این اطلاعات نیز جوابگوی نیازهای اطلاعاتی سیستم جدید نمی باشد، و در نتیجه تنها کسر کوچکی از این داده ها واقعاً در تصمیم سازی و ارزیابی کارایی سیستم های مراقبتی مورد استفاده قرار می گیرند. در این سیستم جریان اطلاعات پائین است به عنوان مثال هیچ گاه تولید کننده اطلاعات(بیمارستانها،پزشکان و دیگر متخصصین بهداشتی) فیدبکی از کار خود دریافت نمی کنند .به ویژه که در این سیستم،اطلاعات به سازمانهای موازی ارسال می گردد که هر سازمان تعاریف،فرمت و نرم افزارهای متفاوتی برای گزارش اطلاعات دارد، و این امر باعث می شود که تولیدکننده اطلاعات، داده ها را دو یا چندین بار در فرمتها و نرم افزارهای مختلف که معمولاً کامل نیز نیستند، به سازمانهای مختلف ارسال نمایند و استفاده از روشهای منسوخ شده ی جمع آوری داده ها نیز منجر به از دست دادن انگیزه و علاقه به کار در کارکنان می شود(خرمی،1389)(5). در کشورهای درحال توسعه نیز نارسائی آمار و اطلاعات تا آنجا شدت می گیرد که برنامه ریزی با ساده ترین مدل ها با دشواری روبرو می شود. اطلاعات آماری در کشورهای کم درآمد، یا غیر قابل اعتماد است و یا اصلاً وجود ندارد(موسوی شاهرودی،1385)(6). متاسفانه در اغلب کشورها نظام های اطلاعات سلامت در ارائه اطلاعات مورد نیاز مدیریت بی کفایت هستند.اغلب ارائه کنندگان خدمات سلامت در کشورهای در حال توسعه نظام های اطلاعاتی را با فرم های ثبت نامی که شامل نام و آدرس بیماران و تکمیل اطلاعات مربوط به بیماری ها (همانند سن و جنس بیماران ) است و هر هفته یا هر ماه باید تکمیل شده و ارسال گردد بدون آنکه پس خوراند کافی به آن داده شدود یکسان می دانند.علاوه بر این ،داده های دریافت شده اغلب برای کمک به تصمیم گیری در مدیریت مفید نیست.زیرا این داده ها ناقص،نادرست،نابهنگام،بی فایده و بی ارتباط با اولویت های شرح وظایف و عملکردهای پرسبنل بهداشتی محلی است.به عبارت دیگر نظام های اطلاعاتی در این کشورها بجای آنکه مبتنی بر عملکرد باشند،مبتنی بر داده ها هستند. قسمت اعظم داده های جمع آوری شده بدون آنکه آنالیز شوند یا از آن استفاده ای شود به سطح ملی ارسال می گردد.بنابراین نظام های اطلاعات سلامت جاری بیشتر از آنکه به عنوان ابزار به کار روند به عنوان یک مانع در مدیریت دیده می شوند. (لیپولد و همکاران،1384) (2) (8) 1-2 اهیمت پژوهش نگرش جدیدی که در پیش روی است،بیانگر اینست که خواسته های اقتصاد پویا مستلزم ایجاد سبک های جدید تصمیم گیری و رهیافت های نوین در سازمانهاست و اینها همگی ناشی از سیل عظیم تولد و گسترش اطلاعات در عصر حاضر است،که سازمان ها را مجبور به نگرش مجدد در عملکرد و فعالیت های خود می کند.دوران جدید که به عصر اطلاعات یا انفورماتیک معروف شده،نوید دهنده جهانی نو با شیوه های نوین به کارگیری اطلاعات می باشد. فن آوری اطلاعات که تا چندین سال قبل به عنوان یک برتری رقابتی و یک سلاح استراتژیک مورد توجه سازمانها بود،امروز به عنوان یک نیاز رقابتی مطرح می باشد.استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات و دستگاههای تحقیقاتی که دارای اطلاعات به روز است (در مقایسه با سازمانی که اطلاعات قدیمی دارد)می تواند چنین حالتی با آگاهی بیشتری تصمیمات استراتژیک اتخاذ می کند(کیانفر،1387)(9) مدیریت خوب پیش شرط لازم برای افزایش کارایی خدمات تندرستی است.اینکه با کمترین منابع به بیشترین دست یابیم،حائز اهمیت است،زیرا بخش سلامت با نیازهای روز افزون روبرو است و این در حالی است که حجم منابع ثابت و یا رو به کاهش است. مدیریت خوب همچنین پیش شرط لازم برای افزایش اثربخشی خدمات تندرستی است.مدارک فراوانی وجود دارد که اگر خدمات تندرستی به شکل نامناسبی ارائه گردد،مداخلات،قسمت زیادی از اثربخشی خود را،که از نظر تئوریک برای آن مداخله متصور است و آنرا کارآمدی نیز می گویند از دست خواهد داد. سازمان جهانی بهداشت نظام های اطلاعات سلامت را به منظور دستیابی به هدف بهداشت برای همه تا سال 2000 حیاتی دانسته است . یک گزارش از اجلاس سازمان جهانی بهداشت در سال 1978 بوضوح بهبود مدیریت را وابسته به بهبود نظام های اطلاعات سلامت می داند.دو جاردین و آنگر (1992) اخیرا بر نیاز به طراحی مناسب نظام های اطلاعاتی جاری به منظور اطمینان از ارائه خدمات مطابق با استاندارها،تاکید دارند. اطلاعات در تمامی سطوح مدیریت نظام سلامت،از محیط تا مرکز بسیار حیاتی است.اطلاعات برای مدیریت بیماران یا گیرندگان خدمت،برای مدیریت واحدهای سلامت و به همان میزان برای برنامه ریزی و مدیریت نظام سلامت حیاتی است.این بدان معنا است که نه تنها سیاستگزاران و مدیران نیازمند استفاده از اطلاعات در تصمیم گیریها هستند بلکه ارائه کنندگان خدمات همانند پزشکان،کارشناسان و کارکنان سلامت نیز به آن نیازمند خواهند بود.در غیر این صورت،فرصت قابل توجه و مقرون به صرفه ای که به منظور راه اندازی و حفظ اطلاعات سلامت وجود دارد،دچار مشکل می شود. هلفن بین و همکاران (1987) مستقیما اشاره نمودند که تغییر در روش جمع آوری،پردازش و استفاده از اطلاعات به معنی تغییر در عملکرد یک سازمان است و همچنین توماسون و نیوبراند در مقاله شان در مورد نظام اطلاعات سلامت در کابونیای گینه اشده نمدند که تقویت و بهبود نظام اطلاعات سلامت به عنوان نقطه آغاز در بهبود توانایی های مدیریتی نظام سلامت مورد استفاده قرار گرفته است. (لیپولد و همکاران،1384) (8) 1-3 اهداف پژوهش 1-3-1 اهداف آرمانی - طراحی سیستم جامع و یکپارچه مدیریت بیماری ها در کشور 1-3-2 اهدف کلی - تعیین نیازهای اطلاعاتی و تجزیه و تحلیل سیستم اطلاعات مدیریتی نظام مراقبت بیماری ها در سازمان علوم پزشکی هرمزگان - طراحی معماری سیستم اطلاعات مدیریتی نظام مراقبت بیماری ها 1-3-3 اهداف ویژه و کاربردی 1. شناخت و بررسی وضعیت موجود نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان 2. تعیین نیازهای‌اطلاعاتی و تجزیه و تحلیل سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان این هدف خود شامل اهداف فرعی ذیل می باشد: - شناخت و بررسی فرآیندهای موجود کاری و اطلاعاتی در نظام مراقبت بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان و بررسی مشکلات و معایب فرآیندها - تعیین منابع اطلاعاتی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان - تعیین موجودیت‌ها و رده‌های اطلاعاتی و ارتباط بین آنها در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان 3. تعیین وضعیت مطلوب معماری سازمانی نظام مراقبت بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان 4. ارائه معماری سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان 5. بررسی چالش‌های موجود در عدم ارائه مطلوب سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان 1-4- فرضیه های پژوهش این پژوهش به دلیل کاربردی بودن و ارادئه معماری سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی فاقد فرضیه می باشد. 1-5 سوالات پژوهش 1- وضعیت موجود نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان به چه صورت است و چه بخش هایی به چه صورت در این راستا درگیر هستند؟ 2- نیازهای اطلاعاتی ،فرآیند های کاری و اطلاعاتی ،منابع اطلاعاتی،موجودیت و رده های اطلاعاتی و ارتباط بین آنها در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی کدامند؟ 3- وضعیت مطلوب معماری سازمانی نظام مراقبتت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان به چه صورت است؟ 4- معماری سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان به چه صورت می باشد؟ 5- چه چالش هایی در راه ارائه سیستم اطلاعات مدیریت مطلوب نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان وجود دارد؟ 1-6 روش تحقیق هدف اصلی این پژوهش ارائه معماری منطقی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پژشکی هرمزگان می باشد.جهت رسیدن به این هدف ابتدا سوالات مطرح شده در قسمت سوالات پژوهش پاسخ داده شده است و در نهایت با توجه به یافته های پژوهش که در جریان پاسخ به سوالات بدست آمده مدل پیشنهادی برای معماری سیستم پیشنهاد داده شده است.در راستای پاسخ به سوال اول پژوهش که وضعیت موجود نظام مراقبت را بررسی می کند با استفاده از مستندات موجود و مصاحبه انجام شده با مدیران و کارکنان درگیر در نظام مراقبت بیماری ها و مشاهده روند کاری در این بخش ها یافته های اولیه پژوهش بدست آمد.سپس فرآیند های کاری و اطلاعاتی نظام مراقبت با روش BSP مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که در پاسخ به سوال دوم پژوهش بررسی نیازهای اطلاعاتی سیستم می باشد.در مرحله بعدی در راستای ارائه معماری سیستم اطلاعاتی با روش های معماری سازمانی ابتدا یافته های بدست آمده از بررسی مستندات،مصاحبه و مشاهده در چارچوب روش زاکمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شده است.این یافته ها در پاسخ به سوال سوم پژوهش که وضعیت مطلوب معماری سازمانی نظام مراقبت بیماری ها را بررسی می کند بدست آمده و با روش زاکمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شده است.در پاسخ به سوال چهارم پژوهش که معماری سیستم اطلاعات مدیریت را بررسی می کند با توجه به یافته های بدست آمده فرآیندهای کاری و اطلاعاتی نظام مراقبت بیماری ها که با روش BSP تحلیل شده و با استفاده از یافته های تحلیل شده در دو لایه چارچوب زاکمن که در لایه اول یافته ها در قالب حوزه برنامه ریز(مدل محتوایی)و حوزه مالکان(مدل مفهومی)تحلیل می شود و سپس با توچه به یافته های بدست آمده مدل معماری سیستم در لایه سوم چارچوب زاکمن (لایه سیستمی طراح)ارائه می شود. در پاسخ به سوال پنجم پژوهش که چالش های موچود در راه عدم ارائه سیستم اطلاعات مدیریت مطلوب بررسی شده است بیشتر از یافته های بدست آمده از بررسی مستندات و مشاهدات استفاده شده است. 1-7 تعریف واژه‌ها سیستم های اطلاعاتی : سیستم های اطلاعاتی عبارتند از سیستم های کامپیوتر پایه و یکپارچه ای که اطلاعات گذشته،حال و آینده عملیات داخلی سازمان و محیط آن را به صورت کتبی و شفاهی گردآوری،ذخیره و پردازش می نمایند و به صورت قابل استفاده و به موقع در اختیار مدیران و کارکنان سطوح مختلف سازمان قرار می دهد و از آن ها در انجام وظایف سازمانی به نحوی کارا و اثربخش برای دستیابی به اهداف سازمانی،رشد بهره وری،افزایش توان رقابت و حفظ مزیت های رقابتی پایدار بهره می برند.(اسلامی و همکاران،1389) (10) سیستم اطلاعات مدیریت: سیستم اطلاعات مدیریت یک منبع اطلاعات گسترده در سطح سازمان است که اطلاعات گذشته،حال و آینده عملیات داخل موسسه و محیط خارجی آن را جمع آوری نموده و به منظور کمک به مدیران در امر تصمیم گیری،اطلاعات مورد نیاز را در اختیار آنان قرار می دهد.(رودبارانی،1385)(11) نظام مراقبت : مراقبت عبارت است از جمع آوری،تجزیه و تحلیل و انتشار اطلاعات مربوط به یک رویداد بهداشتی مورد انتخاب.مقامات و سیاست گزاران بهداشتی،این اطلاعات را برای طرح،اجرا و ارزیابی برنامه های بهداشتی و فعالیت های مربوط به آن به کار می گیرند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها در آتلانتا،در ایالت جورجیای آمریکا (CDC) مراقبت اپیدمیولوژیک را چنین تعریف می کند: اطلاعات بهداشتی که به طور مستمر و سیستماتیک در جریان تشریح یک رویداد بهداشتی جمع آوری،تجزیه و تحلیل و ارزیابی شود.این اطلاعات برای طرح،اجرا و ارزیابی مداخلات بهداشت عمومی و برنامه ریزی های مربوط به آن مورد استفاده قرار گیرند.(گویا،1384)(12) فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق مقدمه بقا و رشد دنیاری کنونی میسر نمی شود مگر با داشتن علم،آگاهی،شناخت که جز از مسیر دست یابی به اطلاعات به دست نمی آیند.این همان ضرورتی است که تمام افراد سازمان ها را ملزم به حرکت در جهت فناوری اطلاعات می سازد.(بنائیان،1387)(3) همچنین در عصر انفجار اطلاعات،در دنیای پیچیده و پرتلاطم امروز بهینه سازی فرایند تصمیم گیری توسط کارشناسان و مدیران میانی از یک سو و تصمیم گیری نهایی توسط مدیران ارشد از سوی دیگر به عنوان مهم ترین و تاثیرگذارترین روش برای ارتقاء عملکرد یک سازمان نوین مطرح بود،ضرورت گردآوری و پردازش اثربخشی اطلاعات را که اصلی ترین عامل کسب مزیت رقابتی در آغاز دومین دهه از هزاره های سوم است دو چندان کرده است. این امر میسر نیست مگر به کمک راهبردی که بتواند اطلاعات کلیدی را از بخش های مختلف سازمان و محیط پیرامون آن،در کوتاه ترین زمان و به شکل موثر در دسترس افراد ذیصلاح قرار داده و در عین حال تصمیمات و سیاست های اتخاذ شده از سوی رده های بالای سازمان را به سرعت در سطوح عملیاتی سازمان جاری نماید تا سازمان به شکلی پویا و انعطاف پذیر بتواند هم راستا با تغییرات سریع محیط ملی و بین اللملی،اثر تهدیدها را کاهش داده از فرصت های پیش رو نهایت استفاده را ببرد.(مهدی زاده و همکاران،1390)(13) قرن اخیر تلاش برای یافتن راه حلی که بتواند مدیران را در امر تصمیم گیری یاری نماید منجر به پیدایش «سیستم های اطلاعات مدیریت» گردیده است. سیستم های اطلاعات مدیریت شرایطی را فراهم می نماید تا یک مدیر در هر رده سازمانی بتواند با بهره گیری از اطلاعات این سیستم تصمیمات موثری اتخاذ نموده و سازمان را در دستیابی به اهدافش یاری رساند.(11) طراحی و استقرار سیستم های اطلاعاتی مدیریت تلاشی در جهت پاسخگویی به این نیاز بنیادین عصر اطلاعات بشمار می رود.در واقع سیستم های اطلاعاتی مدیریت طراحی و استقرار سیستم ها و بکارگیری فناوری اطلاعاتی در زمینه سازمان و مدیریت اقدامی در جهت تطابق با شرایط نوین سازمان ها در عصر اطلاعات می باشد.بدیهی است این اقدام در صورتی به یاری مدیران خواهد شتافت که به صورتی کارآمد و اثربهش برنامه ریزی،طراحی و استقرار یافته باشد.(سعیدی و همکاران،1389)(14) با استفاده از اطلاعات به موقع و با کیفیت بالا،کارکنان وزارت خانه بهداشت می تواند اولویت های مشکلات بهداشت در جمعیت کشوررا به صورت کارآمدتر و موثرتر شناسایی و پیگیری نمایند. سیستم های اطلاعاتی سلامت برای مراقبت مداوم بیماری و ارزیابی اجرای سیاست ها استراتژی ها و مداخلات بهداشتی عمومی لازم است.اطلاعات که از سیستم های اطلاعات سلامت بدست می آید می تواند در شناسایی،مداخله و کنترل شیوع بیماری ها همه گیر عفونی و نظارت بر شیوع و مرگ ومیر بیماران،فراهم کردن اصل برای پیشگیری از دوره های بیماری های عفونی و غیرعفونی؛ارزیابی نیازمندی های مداخله های گوناگون پشتیبانی از فرموله کردن سیاست و تخصیص منابع؛راهنمای تحقیقات و کمک کردن به مراقبت کلینیکی بیماران با جمع بندی منابع محدود استفاده می شود.چنین اطلاعاتی می تواند در بهبود مدیریت منابع که سرویس های بهداشتی ارائه می دهد،برنامه ها و نیازمندی های پروژه آینده و نظارت بر هزینه ها استفاده شود.(ویلکینز،2008)(15) در این فصل در بخش اول، به مبانی نظری پیرامون طراحی معماری سیستم های اطلاعاتی و نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان و در بخش دوم،مروری بر پژوهش های صورت گرفته در داخل و خارج از کشور می پردازیم. در بخش مبانی نظری اهمیت ونقش طراحی معماری،طراحی فرایند های سیستم های اطلاعاتی،فرایند تهیه معماری سیستم های اطلاعاتی و متدولوژی های طراحی و توسعه سیستم های اطلاعاتی تشریح خواهد شد و در ادامه کلیات و اصول ،اهداف،اجزا و چالش های نظام مراقبت بیماری ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد. بخش اول:مبانی نظری 2-1 مفاهیم در حوزه طراحی معماری سیستم های اطلاعات مدیریت مفاهیم متعددی آورده شده است.در ذیل مفاهیم اولیه طراحی معماری سیستم های اطلاعات مدیریت را مرور می کنیم. 2-1-1- داده عبارت است از بوده ،واقعیت یا هست معلوم که می توان هست دیگری را از آن استنباط کرد و یا به عبارت دیگر نمایش بوده ها،پدیده ها،مفاهیم یا شناخته ها به طرزی صوری و مناسب برای برقراری ارتباط،تفسیر یا پردازش توسط انسان یا هر امکان خودکار گویند.(روحانی رانکوهی،1386) (16) و در تعریف دیگر،حقایق خام و مجردی هستند که معاملات را توصیف می کنند،این حقایق دارای مفهوم خاصی نبوده و به خودی خود مفید نمی باشند.(مدهوشی،1387)(17) 2-1-2- اطلاعات اطلاعات ،داده هایی هستند که در بستر خاص دارای مفهوم و معنا می شوند و مفهومی را انتقال می دهند که در شرایط خاصی برای فرد دارای ارزش است.داده و اطلاعات مفاهیمی نسبی هستند و بستگی به کاربرد و شرایط زمانی و مکانی می توانند تغییر ماهیت دهند.به این معنی که داده می تواند برای گروهی از کاربران نقش داده و برای گروه دیگر اطلاعات تلقی شود و بالعکس.رابطه داده،اطلاعات و دانش را می توان در شکل 1 مشاهده کرد. 1404620297180دادهاطلاعاتدانش00دادهاطلاعاتدانش شکل 1 –رابطه بین داده –اطلاعات و دانش داده هایی که به گونه ای پردازش شده و برای کسی مفید باشند،اطلاعات نامیده می شود.به عبارت دیگر اطلاعات باید با ارزش باشند در غیر این صورت داده محسوب می گردد. (صرافی زاده،1389)( (1) اطلاعات از نظر نورتسلند و بیجورندال(2001) عبارت است از هر گونه محرکی که عدم قطعیت را در فرایند تصمیم گیری کاهش می دهد.(ریور2007؛فورست لوندل،2001)(18,19) 2-1-3- سیستم مجموعه انباشته شده از عناصری که به جهت هدف و مقصود مشترک با یکدیگر در تعامل هستند.(مندوزا،2004)(20) و یا در تعریف دیگر سیستم مجموعه ای از اجزای بهم پیوسته است که به علت وابستگی حاکم بر اجزای خود،کلیت جدیدی را بوجود آورده اند.اجزای سیستم ضمن برخوارداری از ارتباطات کنشی و واکنشی از نظم و سازمان خاصی پیروی می نمایند و در جهت تحقق هدف های معینی که دلیل وجودی سیستم است فعالیت می کنندو به عبارت دیگر سیستم عبارت است از کلیتی ذهنی یا عینی که از اجزای وابسته به هم تشکیل شده است و یا سیستم عبارتست از مجموعه ای از مفاهیم یا عوامل که برای برآوردن یک نیاز مورد استفاده قرار می گیرند.( سعیدی،1389)(14) 2-1-4 مدیریت مدیریت فراگرد به کارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی بر مبنای یک نظام ارزشی پذیرفته شده است که از طریق برنامه ریزی،سازماندهی،بسیج منابع و مکانات،هدایت،و کنترل عملیات برای دستیابی به اهداف تعیین شده،صورت می گیرد. این تعریف،پنج نکته اساسی ذیل را که زیر بنای مفاهیم کلی مدیریت در حوزه های نظریه پردازی و کاربرد هستند،در بردارد: 1. مدیریت یک فراگرد است؛ 2. مدیریت بر هدایت تشکیلات انسانی دلالت دارد؛ 3. مدیریت موثر مبتنی بر تصمیم گیری مناسب و دستیابی به نتایج مطلوب است؛ 4. مدیریت کارا،متضمن تخصص و مصرف مدبران منابع است؛ مدیریت بر فعالیت هایی هدفدار،تمرکز دارد(رضائیان،1386،ص8)(21) 2-1-5 سیستم های اطلاعاتی سیستم اطلاعاتی به منابعی از افراد(کاربران نهایی و متخصصین IS)،سخت افزارها (دستگاه ها و رسانه ها)،نرم افزارها (برنامه ها و رویه ها)،داده ها (پایگاه داده ها و پایگاه های دانش)،و شبکه ها (رسانه های ارتباطی و شبکه های پشتیبانی) وابسته است،تا فعالیت های درونداد،پردازش،برونداد،دخیره سازی و کنترل را انجام دهد و منابع را به محصولات اطلاعاتی تبدیل کند.(اوبراین،1389)(22) 2-1-6- سیستم اطلاعات مدیریت سیستم اطلاعات مدیریت یک منبع اطلاعات گسترده در سطح سازمان است که اطلاعات گذشته،حال و آینده عملیات داخل موسسه و محیط خارجی آن را جمع آوری نموده و به منظور کمک به مدیران در امر تصمیم گیری،اطلاعات مدیریت یک سیستم حمایت کننده از مدیران در حل مسائل سازمانی بوده و در کلیه سطوح سازمانی مورد استفاده قرار می گیرد.(رودبارانی،1385)(11)سیستم اطلاعاتی مدیریت MIS به منظور ارائه گزارش های مورد نیاز از سیستم های فرعی به منظور جمع آوری داده ها و اطلاعات بهره مند می گردد(،سعیدی و همکاران،1389)(14) 2-1-7- سیستم اطلاعات بهداشتی سیستم اطلاعاتی که به طور ویژه برای کمک به مدیریت و برنامه ریزی برنامه های بهداشتی، در مقابل وظیفه ارائه مراقبت بهداشتی طراحی می شود.(مدهوشی،1387)(17) 2-1-8- نظام مراقبت مراقبت با چند معنی به کار می رود: نخست مراقبت به معنای موشکافی و دقت مداوم در عوامل تعیین کننده بروز و انتشار بیماری ها و سایر شرایط ناخوشی،می باشد.بنظر می رسد مراقبت در برنامه های پیشگیری و مبارزه با بیماری ها اساسی و شامل گرد آوری،تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار اطلاعات است. تعریف مراقبت از دیدگاه برنامه های مبارزه با بیماری ها: مراقبت عبارت از جمع آوری داده ها،تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار اطلاعات مربوط به یک رویداد بهداشتی انتخاب شده می باشد.مدیران بهداشتی می توانند از این اطلاعات برای طراحی،اجرا و ارزشیابی برنامه های بهداشتی استفاده نمایند. مرکز کنترل بیماری های ایالت متحده آمریکا(CDC) نیز مراقبت را بصورت زیر تعریف کرده است: مراقبت یعنی،جمع آوری مداوم و منظم،تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های بهداشتی در فرآیند توصیف و پایش سلامتی. در جریان مراقبت در سیستم های بهداشتی،داده های بهداشتی بصورت مداوم و منظم جمع آوری می شوند.(گویا و همکاران،1384)(12) 2-1-9- معماری سیستم معماری سیستم به معنای ارائه توصیفی از یک سیستم است که نشان دهنده ساختار اجزاء آن،ارتباط بین آنها و اصول و قواعد حاکم بر طراحی و تکامل آنها در گذر زمان باشد. در مقایسه با سایر سیستم های اطلاعاتی که حاصل کار آنها فیزیکی و قابل لمس بوده و اجزاء و روابط حاکم بر آنها کاملاً مشخص است، معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک در سازمان مواجه با سیستمی است که اجزاء آن اغلب ترکیبی و مفهومی بوده و روابط حاکم بر آنها منبعث از برنامه ریزی استراتژیک سازمان می باشد .بنابراین توصیف اجزاء و روابط بین آنها نیازمند روش های خاصی است که در اصطلاح به آن مدل گفته می شود.(الهی و همکاران،2004)(23) در تعریف دیگر معماری توصیفی فنی از سیستم می باشد که نشان دهنده ساختار مولفه ها،ارتباطات بین آنها و اصول حاکم بر طراحی و تکامل آنها در گذر زمان می باشد.به عبارت ساده تر هر جا نیاز به طراحی موجودیت یا سیستمی باشد که ابعاد یا پیچیدگی آن از حدی معین فراتر رفته یا نیاز مندی های خاصی را تحمل نماید،نگرش ویژه و همه جانبه ای را لازمم خواهد داشت که به آن معماری می گویند.(احمدی و همکاران،1383)(24) 2-1-10- معماری نرم افزار معماری نرم افزار یعنی ساختار و سازمان یک سیستم نرم فزاری که به منظور پشتیبانی از عملیات مشخص،بر روی سازماندهی اجزاء را در حوزه های مرتبط به هم گروه بندی می کند.دیگر حوزه های مرتبط به هم،بر روی تبادل و تعامل با این حوزه متمرکز می شوند. 2-1-11- معماری سیستم اطلاعاتی معماری سیستم اطلاعاتی ساختار مولفه های سیستم،روابط آنها با یکدیگر و اصول و شیوه های حاکم بر طراحی آنها با هدف پشتیبانی از کسب و کار را ارایه می نماید. در دهه 80 دو عبارت «معماری سیستم اطلاعاتی» و «معماری نرم افزار» مترادف یکدیگر در نظر گرفته می شدند.ولی در دهه 90 نیاز به اشراف بر ساخت بیرونی یک سیستم و نحوه تعامل آن با سایر سیستم ها علاوه بر تشریح ساخت دورنی آن،باعث ایجاد افتراق میان این دو واژه و تبلور مفاهیمی تازه گردید.ارایه چارچوب زکمن را می توان جزو اولین گامها برای شفاف سازی ناکافی بودن معماری نرم افزار برای پوشش تمامی وجوه یک سیستم دانست.در واقع معماری نرم افزار که عموما با نمودارهای DFD و ERD سر و کار دارد،بیشتر توجه خود را به جزییات درونی سیستم ها معطوف می دارد،ولی معماری سیستم اطلاعاتی بر سطوح کلان فرآیندهای کسب و کار و تعامل آنها با برنامه های کاربردی تمرکز دارد.(فتحیان و همکاران،1384)(25) 2-2- اهمیت و نقش طراحی معماری برای سیستم ها به دلیل اهمیت انعطاف پذیری سازمان ها در برابر فشارهای بیرونی نظیر تغییر ماهیت کسب و کار،تغییر ماموریت ها و ساختارهای سازمانی و تغییرات سریع تکنولوژی نیاز به یک چارچوب و راهنمای مناسب برای طراحی و پیاده سازی سیستم های اطلاعات استراتژیک منعطف که حداکثر سازگاری را با شرایط ذکر شده داشته باشد ضروری بنظر می رشد.بطور خلاصه می توان ضرورت معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک را در ظهور سازمان های بزرگ،نیاز به طراحی و توسعه سیستم های اطلاعاتی پیچیده،ظهور سیستم های اطلاعاتی به منظور خاص و انعطاف پذیری سیستم های اطلاعات استراتژیک در برابر فشارهای بیرونی وارد بر سازمان که ناشی از تغییر و تحولات در شیوه کسب و کار ،رقبا،عرضه کنندگان،مشتریان و بطور کلی تمامی تاثیر گذاران به سازمان و تغییرات سریع فناوری اطلاعات ارزیابی کرد.(الهی و همکاران،2004)(23) 2-3- طراحی فرایندهای سیستم های اطلاعاتی فعالیت طراحی فرایندهای سیستم اطلاعاتی بر روی منابع نرم افزاری تمرکز می کند.به طوری که برنامه ها و رویه های به وسیله سیستم اطلاعاتی پیشنهادی (مطلوب) مورد نیاز واقع می شوند.همچنین طراحان بر روی توسعه مشخصات جزیی نرم افزار تمرکز می کنند که باید به وسیله برنامه ریزی بر روی مشتری خریداری یا توسعه یابند.رابط کاربر،مشخصات طراحی داده و نیازمندی عملیاتی در این مرحله توسعه داده می شوند.(لادون،2001)(26) 2-3-1- تعریف فرایند فرایند به مجموعه مراحل به هم پیوسته کار گفته می شود.(نانسی،1999)(27) به عبارت دیگر فرایند ها اقدامات،عملیات یا رفتارهایی هستند که برای تغییر شکل چیزی اجرا می گردند.برای مثال،از طریق ایجاد تغییر در ظاهر،خواص شیمایی،مکان،موقعیت آن از دیدگاه نرم افزاری فرایندها فعالیت هایی هستند که در نهایت به برنامه های کامپیوتری ختم می شوند.شکل 2 نمایش یک فرایند را بر اساس استاندارد انگلیسی آن نشان می دهد.(آلتر،2000)(28) 356235283210نام فرآیند (پردازش)شناسه فرآیند (شماره)00نام فرآیند (پردازش)شناسه فرآیند (شماره) شکل شماره 2: نمایش استاندارد انگلیسی یک فرایند 2-3-2- فرایند های کسب و کار/فرایند های سیستم اطلاعاتی مجموعه فعالیت هایی هستند که یک یا چند نوع ورودی را به کارگرفته،تعبیر و تفسیر نموده و خروجی را ایجاد می کنند که برای مشتریان ارزشمند و خواستنی است.برای مثال پذیرش درخواست برای وام،پردازش و تصویب یا رد آن نمونه ای از فرایند های کسب و کار یک بانک می باشند. 2-3-3- رویکرد های طراحی فرایند های سیستم های اطلاعاتی از نظر یوردون (2002) دو رویکرد عمده برای طراحی فرایندهای سیستم های اطلاعاتی وجود دارد که عبارتند از : الف-رویکرد کیفیت فراگیر در این رویکرد برای طراحی فرایند های سیستم های اطلاعاتی رعایت معیارهای کیفیت زیر ضروری است که عبارتند از : 1- مربوط بودن :آیا اصلا فرایندی برای تولید محصولات(خروجی ها) توسط سیستم اطلاعاتی کیفیت لازم است؟ 2- کامل بودن :آیا فرایند همه آنچه را که باید انجام دهد،انجام می دهد؟ 3- صحیح بودن :آیا فرایند با سطح اشتباهات حداقل کار می کند؟ 4- ایمن بودن : آیا فرایند تنها توسط پرسنل تحت فرمان فعال می شود؟آیا رمزهای عبور لازم بر روی آن قرار گرفته اند؟چه کسانی باید به آن دسترسی داشته باشند؟ 5- بهنگام بودن : آیا دوره زمانی فرایند منطبق با استانداردها و انتظارات می باشد؟ 6- اقتصادی بودن: اگر تمام کارهای دیگر متوازن باشند،آیا طراحی فرایند به طور ارزان امکان پذیر است؟ 7- کارا بودن : آیا تمام نسبت ها مثلا نسبت صحیح بودن عملکرد فرایند به هزینه انجام شده برای آن به حداکثر خود رسیده اند؟ 8- پایا بودن (قابلیت اطمینان):آیا واریانس ها برای بررسی و ارزیابی عملکرد فرایند به حداقل رسیده اند؟ 9- کاربردی بودن(قابلیت بکارگیری): آیا یادگیری و درک فرایند آسان است؟ ب- رویکرد ساخت یافته اصول طراحی ساخت یافته نمودارهای جریان داده را به کار می گیرد و مستلزم تغییر شکل از نمودارهای جریان داده فیزیکی به نمودارهای جریان داده منطقی از طریق حذف تمام فرایندهای فیزیکی از ملاحظات است.توالی ساخت یافته برای تبدیل سیستم جاری(موجود) به مشخصات سیستم پیشنهادی (مطلوب) به ترتیب زیر است: 1- یک نمودار سلسله مراتبی از جاری به یک مجموعه هم سطح از نمودارهای جریان داده فیزیکی از سیستم جاری تبدیل و ترجمه می شود. 2- این مجموعه از نمودارهای جریان داده فیزیکی تحت تاثیر فرآیندهای فیزیکی و ملاحظات قدیمی پیاده سازی قرار گرفته و در نتیجه یک مجموعه هم سطح از نمودارهای جریان داده منطقی برای سیستم جاری ایجاد می شود. 3- نمودارهای جیران داده منطقی از سیستم جاری به یک مجموعه هم سطح از نمودارهای جریان داده منطقی از سیستم پیشنهادی تبدیل می شوند. 4- ملاحظات اجرایی تازه برای تولید یک مجموعه هم سطح از نمودارهای جریان داده فیزیکی از سیستم پیشنهادی جمع آوری می شوند. 5- این مجموعه آخر از نمودارهی جریان داده به واژه نامه داده تبدیل می شوند.(یوردون و همکاران،2002)(29) 2-3-4- اصول طراحی فرایندهای سیستم های اطلاعاتی هارنیگتون (2001) دوازده اصل اساسی را برای طراحی فرایند های سیستم های اطلاعاتی ارائه کرد.که در اینجا به تعداد محدودی از این اصول اشاره می گردد.(30) 1- حذف فرآیند های اضافی(جفتی) به دنبال فرآیندهایی باشید که در آن یک فعالیت مشابه در مکان های متفاوت توسط افراد مختلف و یا هر دو انجام می شود.فرآیند های اضافی هزینه ها را افزایش می دهند. به علاوه چنین اضافه کاری هایی باعث اطلاعات متناقص و مخالفی می شوند.برای حل این مساله پایگاه داده یکپارچه ای ایجاد می شود که حلوی اطلاعات متناقص در فایل های مجزا را می گیرد.برای مثال ممکن است دو برنامه را پیدا کنید که یک وظیفه را انجام می دهند.آنگاه می توانید یک زیر برنامه تکی را برای انجام این وظیفه ایجاد کنید.این زیر برنامه سپس می تواند وقتی که این وظیفه انجام می شود،توسط هر دوی این برنامه ها فراخوانده شود.این موضوع منطق اساسی ایجاد برنامه ریزی شی گرا و تحلیل و طراحی شی گرا می باشد. 2- حذف فرایندهای فاقد ارزش افزوده: تفاوت میان درآمد فروش محصولات و هزینه مربوط به خرید مواد اولیه به کار رفته در آن محقصولات را ارزش افزوده می گویند.به عبارت دیگر ارزش افزوده مقدار ارزشی است که در هر فرایند ایجاد و تولید می گردد.از این رو فرایندها و فعالیت های فرایندی باید دارای ارزش افزوده باشند.یک فرایند دارای ارزش افزوده فرآیندی است که به طور واضح و مشخص ارزشی همچون کیفیت را به خروجی سیستم های اطلاعاتی اضافه می کند. برای شناسایی فرایند های دارای ارزش افزوده می توان سوالات زیر را از هر فرآیند مطرح کرد. الف- آیا این فرآیند می تواند بدون این که اثر زیان آوری بر روی خروجی داشته باشد حذف شود؟ ب- آیا کاربران نهایی پول یا چیزی را برای انجام این فرآیند ها پرداخت می کنند؟ در این زمینه فعالیت هایی هستند که فرآیند های آنها خوب طراحی شده اند در نتیجه به دنبال فرایندهایی باشید که ماهیت محصول فیزیکی و یا اطلاعاتی را اصلاح یا تعدیل نمی کنند این فرآیند ها اغلب شامل فعالیت های سازمانی همچون moving،waiting،set up،storing و یا انجام چند باره یک کار می‌باشند.همچنین به دنبال فعالیت های کنترلی سازمانی زایدی همچون Logging،Control،Routing Slips باشند.چنبن فعالیت های زایدی چک لیستی را فراهم می کنند که از طریق آن می توانید نمودارهای جریان داده را برای تشخیص فرآیندهایی که دارای ارزش افزوده نیستند،تجزیه و تحلیل کنید. 1- ساده سازی فرایند ها: با ساده سازی فرایندها،یادگیری آنها آسان تر شده و اشتباهات کمتری ایجاد می شود.از دیدگاه نرم افزاری با ساده سازی فرایند ها تغییر و نگهداری ماژول ها آسان تر می شود.شش حالت برای جستجوی زمان های انجام ساده سازی فرآیند ها وجود دارد. الف:وظایف اضافی یا جزء به جزء شده این وظایف یا باید ترکیب و یا حذف شوند.برای مثال فرض کنید،سه ماژول پیوسته برنامه ای مجزا وجود دارد که سه بخش یک گزارش خرید را می نویسند.این ماژول ها را به یک ماژول پیوسته ترکیب کنید تا یک گزارش واحد ایجاد شود. ب- جریان های پیچیده یا تراکم زیاد این کار مثل مسدود شدن کلسترول در جریان خون عمل خواهد کرد.تغییر توالی وظایف،جدا سازی وظایف،متعادل کردن فشار کاری همگی وظایفی هستند که تقریبا برای ساده سازی فرآیند ها به کار می روند. ج- فعالیت های مشابه آنها را ترکیب کنید،مخصوصا اگر آنها فعالیت های متوالی در یک جریان متوالی هستند. د- کنترل بیش از حد بدون هیچ عمل اصلاحی کنترل وظایف را حذف کرده یا کاهش دهید. ه- داده های بدون استفاده آنها را حذف کنید و- گزارش های غیر استاندارد آنها را استاندارد کنید. 2- کاهش دوره زمانی فرآیند دوره زمانی به مدت زمانی اشاره دارد که صرف می شود تا یک فرآیند از آغاز تا پایان تکمیل شود.امروز رقابت فقط بر روی هزینه و کیفیت متمرکز نیست بلکه بر روی زمان نیز تمرکز دارد.زمان به عنوان یک عنصر اساسی که مزایای رقابتی ارائه می کند،شناسایی شده و کاهش دوره زمانی یک هدف تجاری مهم است.استفاده از سیستم های اطلاعاتی برای حذف یا ترکیب عملیات های تولیدی یا بازرسی یک نمونه از آن است.(توربان،2002)(31) شش تکنیک برای کاهش زمان صرف شده برای انجام وظایف وجود دارد که عبارتند از : الف-تبدیل فعالیت های متوالی به موازی دو وظیفه که در یک زمان انجام می شوند تا زمان کمتری را نسبت به دو وظیفه ای که یکی بعد از دیگری انجام می شود،می گیرند.برای مثال به شکل 3 توجه کنید،قسمت A یک شکل دو وظیفه متوالی را نشان می دهد.وظیقه دوم تا زمان تکمیل وظیفه اول نمی تواند آغاز شود.به هر حال،فرض کنید که یک فرم دو بخشی از جریان داده Customer Order و Credite Check فرستاده می شود.حالا این فرآیندها در قسمت B شکل متوازی هستند و زمان دوره ای فرآیند کاهش یافته است. -19367545085 a Customer 3.1Verlly Order3.2Check creditCustomer order3.1Verlly Order3.2Check creditacustomerCustomer order(copy)Customer order(copy)bVerified order00 a Customer 3.1Verlly Order3.2Check creditCustomer order3.1Verlly Order3.2Check creditacustomerCustomer order(copy)Customer order(copy)bVerified order شکل شماره 3:تبدیل فرآیند های متوالی به موازی ب- تغییر توالی فعالیت ها : تغییر فعالیت ها باعث کاهش مدیریت فیزیکی فرآیند ها می شود.برای مثال به شکل شماره 4 توجه کنید.آنچنان که قسمت A این شکل نشان می دهد خروجی فرآیند از Building A به Building B فرستاده می شود.سپس خروجی فرآیند 2 از Building B برای تکمیل مجدد به فرآیند 3 در Building A بر می گردد.در این حالت شاهد یکسری رفت و برگشت های اضافی هستیم.حالا توالی فعالیت ها تغییر داده شوند به طوری که ابتدا فعالیت های 1و 2 در Building A انجام می شوند.این مطلب در قسمت B نشان داده شده است. حالا زمان دوره ای فرآیند کاهش یافته زیرا مدیریت و کنترل فیزیکی فعالیت ها حداقل شده است. 1035054445Building ABuilding B123Building ABuilding B123ab00Building ABuilding B123Building ABuilding B123ab شکل شماره 4 :تغییر توالی فعالیت ها ج- از حالت اضافی(جفتی) خارج کردن بعضی از مواقع فرآیند ها نمی توانند به صورت موازی انجام شوند بلکه باید به صورت متوالی باشند.در این وضعیت بهتر است که فرآیندها را از حالت جفتی خارج کنیم.از حالت مضاعف(جفتی) خارج کردن به این معنی است که هر فرآیندی می تواند با سرعت خاص انجام شود و هرگز لازم نیست که تحت تاثیر سرعت های مختلف سایر فرآیندها قرار گیرد.فرآیند ها از حالت مضاعف(جفتی )خارج شده،موجب کاهش وابستگی یک فرآیند به فرآیند دیگر می شوند. -1854202646045Edit order3.6Sulp producta3.5Edit orderEdit Order 3.6Sulp productDIPending order fileEdit Order 3.5Edit orderb00Edit order3.6Sulp producta3.5Edit orderEdit Order 3.6Sulp productDIPending order fileEdit Order 3.5Edit orderbبرای مثال به قسمت a شکل شماره 5 توجه کنید.کنترل های ویرایش سفارش مشتری Customer Order باید قبل از ارسال کالا به مشتری تکمیل شوند.در چنین مواردی فرآیند ها از یک پردازش به پردازش دیگر از حالت مضاعف(جفتی) خارج شوند.این موضوع در قسمت b شکل نشان داده شده است. در اینجا خروجی فرآیند Edit Order به طور مستقیم به فرآیند Ship Product ارسال نمی شو،بلکه به انبار داده دخیره یا فایل ضربه گیر Pending order ارسال می گردد.حالا فرایند Ship Product می تواند از یک فایل ذخیره با سرعت خودش و در زمان مثل تعطیلات کشیده شود.فایل های موقت وسیله های واسطه خوبی برای از حالت جفتی خارج کردن فرآیندهای متوالی هستند. شکل شماره 5:از خالت جفتی خارج کردن فرآیندهای متوالی د- کاهش وقفه ها یا انقطاع در کار:این موضوع مخصوصا با عملیات های ثبت داده مرتبط است.عملیات های ثبت باید در مکان های ساکن قرار گیرند.این مکان های دارای حداقل ترافیک و از هم گسیختگی های محیطی هستند. ه- کاهش گردش خروجی ها: در این زمینه گردش الکترونیک خروجی ها بر گردش فیزیکی به سوی گزارش های کاغذی ترجیح دارد. و-منظم کردن اولویت ها: در این زمینه بعضی از فرایند ها و وظایف فرایندی بسیار مهمتر از بقیه هستند.بعضی از تراکنش ها نیاز است سریع تر از دیگران انجام شوند. 1- ساده سازی زبان: این موضوع به عملیاتی کردن رویه ها طراحی صفحه نمایش دو طرفه یا واکنشی مربوط است.ساده سازی زبان عدم یکنواختی را کاهش می دهد(افزایش پایائی) و زمان های یادگیری را کاهش می دهد(افزایش قابلیت بکارگیری).در این زمان می توان از اختصارات و مخفف ها استفاده کرد. 2- استاندارد کردن فرایندها: در جستجوی فعالیت و الگوریتم های مشابه باشید و آنها را استاندارد کنید.جایابی صفحه نمایش دو طرفه یا واکنشی یکی از این مثال ها هستند.استاندارد کردن ماژول های نرم افزاری این اجازه را می دهد که از مزایای قابلیت استفاده مجدد کدها بهره مند شد.(هارینگتون،2001)(30) 2-4- فرایند تهیه معماری سیستم های اطلاعاتی برای اینکه بتوانیم اجزاء، ارتباط بین اجزاء و رویه های حاکم بر توسعه وتکامل اجزاء یک سیستم اطلاعات استراتژیک را در گذر زمان بدست آوریم، می توان فرایندی را پیشنهاد کرد که ورودی های آن برنامه ریزی استراتژیک فنآوری اطلاعات ، برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک و نوع پشتیبانی مورد نیاز از سیستم های اطلاعات استراتژیک می باشد. بنابراین به طور کلی برای تهیه معماری سیستم اطلاعات استراتژیک بایستی گام های زیر را اجرا نمود: • تهیه برنامه استراتژیک فنآوری اطلاعات • تهیه برنامه سیستم های اطلاعات استراتژیک • تعیین نوع پشتیبانی سیستم های اطلاعات استراتژیک 2-4-1- تهیه برنامه استراتژیک فناوری اطلاعات سازمان ها برای استفاده از مزیت های فنآوری اطلاعات نیازمند یک برنامه استراتژیک برای آن هستند که معمولا خروجی این برنامه استراتژیک تعریف یکسری پروژه جهت برطرف کردن شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب استفاده از فنآوری اطلاعات و در نهایت معماری فنآوری اطلاعات مورد استفاده برای سازمان می باشد. معماری فناوری اطلاعات یا زیرساختها (سطوح بنیادین) کلیه اجزاء شامل نرم افزارهای کاربردی رده‌های مختلف مدیریتی (مدیریت عملیاتی و کنترل، مدیریت میانی و کنترل و مدیریت استراتژیک) و نرم افزارهای کاربردی عملیاتها و کارکردهای مختلف نظیر بازاریابی، تحقیق و توسعه، تولید وتوزیع می باشد. بعلاوه معماری اطلاعات مقوله های زیرساختی (اعم از پایگاه های داده ها، نرم افزارهای پشتیبانی، شبکه لازم برای اتصال نرم افزارهای کاربردی و...) را در خود جای می دهد. در واقع با داشتن برنامه استراتژیک فنآوری اطلاعات، آن بخش از فنآوری اطلاعات که برای سازمان مورد نیاز است ، مشخص می شود. بنابراین با داشتن خروجی های این برنامه می توان یکسری از اجزای سیستم های اطلاعات استراتژیک جهت پشتیبانی از موقعیت رقابتی وایجاد مزیت رقابتی برای سازمان را مشخص نمود .این اجزاء همان اجزای معماری فنآوری اطلاعات است، با این تفاوت که اجزای معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک تنها بخشی از اجزای معماری فنآوری اطلاعات را در بر می گیرد که جنبه استراتژیک دارند و در راستای پشتیبانی از استراتژیهای رقابتی سازمان وایجاد مزیت رقابتی با هدف رسیدن به رقبای تجاری ویا کسب برتری در مقابل آنها است(شکل شماره 2). به عبارت دیگر معماری فنآوری اطلاعات که از نتیجه برنامه ریزی استراتژیک فنآوری اطلاعات بدست می آید هم دربرگیرنده اجزاء استراتژیک وهم در برگیرنده اجزایی برای انجام فعالیت های غیر استراتژیک و عملیات روزمره سازمان است. 2-4-2- تهیه برنامه سیستم های اطلاعات استراتژیک برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک فرایندی است که از طریق آن سازمان چارچوبی از برنامه های کاربردی مبتنی بر کامپیوتر را تعیین می کند تا این مجموعه از سیستم ها بتواند برای دستیابی به اهداف استراتژیک سازمانی کمک نماید.فرایند برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک مشتمل برتعدادی فعالیت بهم پیوسته است. خروجی اصلی فرایند برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک مجموعه ای مشخص از سیستم های اطلاعاتی است که می تواند به سازمان در انجام فعالیتهای تجاری ودستیابی به به اهداف استراتژیک کمک نماید .بنابراین سازمانها این برنامه را با هدف تشخیص با ارزش ترین سیستم های اطلاعاتی انجام داده وبه دنبال برنامه های کاربردی وسیستم هایی هستند که نتیجه ای در پشتیبانی از موقعیت رقابتی وایجاد مزیت رقابتی آنها داشته باشد. خروجی برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک تعریف یکسری برنامه ها جهت استفاده از سیستم های اطلاعاتی وهمچنین کنترل مستمر و برنامه ریزی شده برای توسه وبهبود این سیستم ها در جهت پشتیبانی از موقعیت رقابتی وایجاد مزیت رقابتی برای سازمان می باشد .برنامه ریزان بایستی تغییرات روش های مدیریتی وموقعیت رقابتی را درون فرایند برنامه ریزی قرار دهند تا از این طریق رویه های حاکم بر توسعه وبهبود این سیستم ها معین شود . این کار باعث می شود تا مجموعه سیستم های اطلاعات استراتژیک در برابر تغییرات منعطف باشند و از پیچیدگی های ناشی از توسعه های نا منظم جلوگیری شود. قسمتی از گام سوم فرایند برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک، شناسایی سطح بالایی از فناوری اطلاعات برای پشتیبانی از موقعیت استراتژیک سازمان می باشد. با استفاده از اجزاء استراتژیک معماری فنآوری اطلاعات می توان به اجزاء معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک دست یافت و از برنامه استراتژیک فنآوری اطلاعات می توان استراتژیهای توسعه سیستم های سیستم های اطلاعاتی مبتی بر آن قسم از فنآوری اطلاعات که جنبه استراتژیک دارند در جهت تهیه رویه های حاکم بر توسعه انعطاف پذیر اجزاء معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک مشخص نمود. 2-4-3- پشتیبانی از موقعیت رقابتی سازمان اهداف ابتدایی و اولیه مدیران استراتژیک حداکثر کردن ارزش قابل تحویل به تمامی ذیعنفعان سازمان می باشد.این اهداف بوسیله برقراری و نگهداری یک چشم انداز واحد واستراتژی جهت دار تکمیل می شوند. مزیت های رقابتی بایستی شناسایی و از آنها در جهت رشد و ارتقاء سازمان استفاده شود. برای حمایت از موقعیت رقابتی سازمان بایستی فعالیت های استراتژیکی انجام شود مانند: 1- شناسایی نقاط قوت و ضعف داخلی وفرصت وتهدیدات بیرونی 2- توسعه و بهبود برنامه ها در سطح استراتژیک و عملیاتی 3- مدیریت عملکرد سازمان. سیستم های اطلاعات استراتژیک برای حمایت از موقعیت رقابتی بایستی این عملیات و فرایند را پشتیبانی کند تا بتواند ارزش مناسب را برای ذینفعان مهیا نماید.یک سیستم اطلاعات استراتژیک بایستی درقالب یک شکل قابل استفاده بوسیله متصدی این فرایند قرار گیرد (اطلاعات بایستی کامل، درست و به موقع باشند) و همچنین اطلاعات بایستی سریع و آسان مکان یابی شوند. هدف از اجرای یک پروژه سیستمهای اطلاعات استراتژیک دریک سازمان چابک می تواند توسعه و کاربرد فرایندها واطلاعات زیربنایی برای هوشیاری موقعیتی،تصمیم گیری،برنامه ریزی ومدیریت عملکرد (با تاکید بر ارتباطات) باشد. 2-4-4- تهیه معماری وضع موجود پس از تهیه برنامه استراتژیک فنآوری اطلاعات، برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک و نوع پشتبانی لازم توسط سیستم های اطلاعات استراتژیک بایستی معماری وضع موجود سیستم های اطلاعات استراتژیک مشخص شود. بعبارت دیگر بایستی ساختار اجزاء سیستم های اطلاعات استراتژیک موجود و همچنین ارتباط بین این اجزاء نیز مشخص شود و برای اینکه معماری ، یک معماری منعطف وفابل استفاده در شرایط وبرنامه های گوناگون باشد بایستی قوائد واصول حاکم بر طراحی و تکامل اجزاء را داشته باشد. 2-4-5- تهیه معماری وضع مطلوب اگر معماری وضع موجود (اجزاء ، ارتباط بین اجزاء ورویه های حاکم بر توسعه اجزاء) مناسب برای برنامه ها واهداف تعیین شده در مراحل قبلی نباشد بایستی ساختار(اجزاء کمیت و کیفیت) و ارتباط بین آنها و رویه های لازم برای طراحی و توسعه اجزاء اصلاح شود.(الهی و همکاران،2004)(23) 2-5- متدولوژی های طراحی توسعه سیستم های اطلاعاتی 2-5-1- تعریف متدولوژی توسعه سیستم های اطلاعاتی در ارتباط با تعریف متدولوژی دیدگاه ها و نظرات متفاوتی موجود است. همین طور از نگاه ها ومنظرهای متنوعی به متدولوژی نگریسته شده است. اولراپ در سال 1991 متدولوژی را اینگونه تعریف می کند: یک استراتژی که دلالت بر زیربخش های فرایند توسعه دارد. اصل تقسیم و تسخیر ، یک رویکرد مهندسی و ریاضی برای حل مسائل پیچیده می باشد. متدولوژی های اولیه خیلی تحت تاثیر رشته های فنی و مهندسی بودند. شخصی به نام لانگفورس در سال 1973 توسعه سیستم ها را به عنوان یک فرایند علمی و عقلایی در نظر گرفت. متدولوژی در دو موضوع زیر تصمیم گیری می کند یک سیستم اطلاعاتی چه کاری را باید انجام دهد و یک سیستم اطلاعاتی بهتر است چگونه آن کار را انجام دهد. اولراپ در 1991 با پذیرفتن این نگرش علمی عقلایی ، فرایند پیچیده توسعه را به مراحل زیر تقسیم کرد: تجزیه و تحلیل نیازمندی ها ، طراحی راه حل ، و اجرای راه حل. افراد دیگری مثل دونز در 1992 فازهای دیگری را به این مراحل افزودند. مثل تحقیق و بررسی مقدماتی و نگهداری.(فیتزگرالد،1996)(32) یک تعریف قدیمی تر از متدولوژی توسعه سیستم های اطلاعاتی توسط چکلند (1987)، 1995 ، هیرچیم(1995) ، بولند(1990) وجود دارد و عبارت است از: یک مجموعه ای از مفاهیم ، عقاید ، ارزش ها و اصول هنجاری که توسط منابع مورد حمایت قرار می گیرند.(آیدین و همکاران،2004)(33) در زمینه متدولوژی ، دو نقطه نظر وجود دارد: 1 – تعریف خاصی از متدولوژی وجود ندارد و این تعاریف موجود ممکن است با هم سازگاری نداشته باشند. 2 – ویژگی های متدولوژی که تقریبا در همه یا بخش کثیری از تعاریف مشترک است. بعضی از اندیشمندان مثل ، چکلند(1981) ، هیرچیم(1995) و ونک(1990 ) بین متد و متدولوژی تفاوت قائل شدند. متدولوژی جامع تر از متد است. متدولوژی برای ارزیابی میزان منطقی و سیستماتیک بودن یک متد معین بکار می رود. در حالی که متد ، روشی برای اجرای فعالیت در حالت ساخت یافته می باشد.(پاپاسوتسوس،2005)(34) 2-5-2- ویژگی های متدولوژی ها و اجزاء آن ها متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی دارای ویژگی هایی می باشند که توسط این خصوصیات می توان آن ها را طبقه بندی کرده و مطالعه نمود و در موقعیت های متفاوت از آن ها استفاده کرد. متدولوژی از سه بخش اصلی تشکیل شده است: 1 – ساختار شکست کار : توسط این بخش می‌توان فهمید که چه کاری باید انجام داد و همچنین زمان انجام این کار مشخص می شود. 2 – تکنیک های چگونگی انجام کارها و ابزار مورد نیاز 3 – چگونگی مدیریت کیفیت نتایج. هدف یک متدولوژی این است که در تغییر و توسعه سیستم های هدف به گروه کمک کرده تا این گروه به درک ، ایجاد ، ارزیابی ، کنترل و اجرای تغییرات در سیستم پیشنهادی بپردازد. متدولوژی ها باعث ایجاد نظم و سازماندهی یک سری از قوانین رفتاری و فنی مبتنی بر یک رویکرد منطقی می شوند و مشکلات بنیادی توسعه را بررسی می کنند. آن ها مجموعه ای از قوانین تصادفی نیستند و به ایجاد یکپارچگی و ارتباط منطقی بین اجزای خود می پردازند. متدولوژی ها شامل یک سری از مفاهیم و عقاید هستند که به تعریف محتوا و رفتار سیستم هدف و همچنین تغییرات در آن می پردازند. آن ها ارزش یک سیستم را تعریف می کنند ، یعنی چه ویژگی هایی از سیستم ، خوب و مورد تمایل است. روش های انجام کار و رویه هایی برای اجرای فعالیت ها لازم است ، و اصول هنجاری که انتظارات رفتاری را مشخص می کنند ، در حیطه وظایف یک متدولوژی است. برای نائل شدن به اهداف و وظایف ، متدولوژی ها باید مکتوب بوده ، مورد تفکر قرار گیرند و یادگیری و انتقال آن ها با مشکل مواجه نشود ، مورد پذیرش اعضای سازمان بوده ، اجرای آن ها همراه با پاداش و ضمانت اجرایی باشد. متدولوژی ها باید قانونی بوده و منابع مورد استفاده در آن ها مورد تایید و پذیرش تصمیم گیرندگان و مسئولان پروژه ها قرار گیرد و باید به این نکته توجه کرد که آن ها نیاز به سرمایه گذاری در نیروی انسانی و مواد دارند. متدولوژی های توسعه یک فونداسیون و چارچوب ساختاری را برای فرایندهای توسعه ایجاد می کنند که این کار توسط طبقه بندی فعالیت های جزئی و ضروری توسعه ، صورت می گیرد. فعالیت های غیر منطقی و غیر بهره ور در اینجا ، حذف ، و اجرای کارهای مهم ، ضمانت می شود. در سال 1984 ، شخصی به نام اهیتو ، ابعاد توسعه را شامل بعد فعالیت ، بعد کنترل و بعد نیروی انسانی ، تعریف کرد و این در حالی است که متدولوژی توسعه می تواند با ایجاد یک چارچوب ، ابعاد ذکر شده را بهینه کند. نکته آخر در این بخش این است ، فرایند توسعه از یک سری فازها تشکیل شده که حاکی از اصل تقسیم نیروی کار است. هر فاز تعدادی فعالیت را شامل می شود و افراد متنوعی روی آن ها کار می کنند. 32) 2-5-3- مزایا متدولوژی ها متدولوژی ها در ابتدا توسط تجربه و تمرین روی پروژه های موفق ایجاد شده اند و سپس به صورت رویه‌ها و فرمول هایی مکتوب شده و به عنوان اصول راهنما در فرایند توسعه مورد استفاده قرار گرفته اند. وارد(1992) گفت : قبل از اینکه یک متدولوژی در توسعه سیستم مورد استفاده قرار گیرد ، بهتر است از لحاظ اصول مفهومی ، اجتماعی ، فیزیکی و تئوریکی ، درجه قابلیت استفاده از آن ، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. اما نکته مهم اینجاست که اصولا متدولوژی ها چه مزیت هایی دارند. باید به این موضوع اشاره کرد که متدولوژی ها باعث سهولت کنترل در پروژه ها شده و این کار مهم را توسط ایجاد ساختاری منطقی از استراتژی ها ، تکنیک ها ، رویه های ممیزی ، فعالیت های بازرسی و کنترل کیفیت ، انجام می دهند. مدیریت پروژه فرایندهای توسعه با استفاده از متدولوژی ها راحت تر است. زیرا در متدولوژی ها ، چیزهایی قابل مشاهده وجود دارد که توسط آن ها می توان به بررسی پیشرفت پروژه و پایش هزینه و سود و مقایسه اینها با برنامه مورد انتظار ، و در نهایت ارزیابی ریسک پرداخت. ضمنا تهیه مستندات که یکی از الزامات مهم در مدیریت و کنترل پروژه است ، آسان تر می شود. استیج(1991) اذعان کرد که متدولوژی ها باعث ذخیره دانش به طور سیستماتیک می شوند و انتشار و مبادله آنرا تسهیل می کنند. این موضوع باعث می شود دانش و مهارت از افراد ماهر به افراد نیمه ماهر ، انتقال یابد. یکی از نتایج ذخیره دانش ، استانداردسازی فرایند توسعه است. اویژن وفینزگرالد(1988)عقیده داشتند استاندارد توسعه باعث بوجود آمدن زبان مشترک برای برقراری یک ارتباط آسان در میان افراد مشارکت کننده در فرایند توسعه می شود و در نتیجه ، همکاری و مشارکت بیشتر و وفاداری آن ها به حرفه و شغل خود افزایش و نهایتا حفظ و نگهداری فرایند توسعه میسر می گردد. با استفاه از متدولوژی ها ، وظایف و فعالیت های فرایند توسعه دارای ساختاری مشخص می شوند ، کنترل هزینه و کنترل پروژه راحت تر صورت می گیرد ، و در نتیجه عدم اطمینان کاهش می یابد ، توسط استانداردها و کنترل می توان به هدایت نیروی انسانی پرداخت ، امنیت افزایش یافته و یادگیری فردی و گروهی تسهیل می گردد. (فینزگرالد،1996) (32) 2-5-4- مشکلات متدولوژی ها علی رغم مزایای فراوان و توصیه های اکید در اجرای متدولوژی ها ، تجربیات توسعه دهندگان و مطالعات و تحقیقات دانشمندان نشان داده است که اجرای متدولوژی ها با چالش هایی روبرو می شود. به طور مثال پاول(1993) ابراز کرد که مشکلات اجرای متدولوژی ها مربوط به ماهیت و ساختار بنیادی خود آن ها است. و فیتزگرالد(1999) گفت ، تغییرات سریع در محیط تجارت و کسب و کار عامل اصلی در عدم اجرای موفق پروژه های توسعه سیستم های اطلاعاتی با استفاده از متدولوژی ها است. به نظر می رسد برای سازمان هایی که در محیط پویا و پر از آشوب همراه با تغییرات سریع ، زندگی می کنند ، اجرای متدولوژی که رویکردی زمانبر است ، چندان مناسب نباشد. از لحاظ هزینه نیز می توان آن ها را به چالش افکند. سازمان هایی که دارای بودجه کافی برای فعالیت های خود نیستند ، نمی توانند به راحتی متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی را اجرا کنند. یکی دیگر از مسائل پیش روی سازمان ها ، انطباق و یکپارچگی متدولوژی ها با ساختارهای موجود در محیط داخلی شرکت ها است. بنابراین توسعه دهندگان باید فرایندهای توسعه را مطابق با فرایندهای درون سازمان خود انجام دهند یا فعالیت های سازمانی خود را به تبعیت از متدولوژی ها ، اجرا کنند. همچنین قابلیت استفاده مجدد از متدولوژی ها در محیط پر از تغییر و همراه با محدودیت منابع سازمان های امروزی ، مطالعه و بررسی بیشتری را می طلبد و این موضوع به عنوان یک چالش جدی ، فرا روی سازمان ها قرار گرفته است. 2-5-5- طبقه بندی متدولوژی ها متدولوژی ها را می توان به روش های مختلفی همان طور که در قبل ذکر شد ، طبقه بندی کرد. یکی از طبقه بندی های جامع را در این بخش می خواهیم بررسی کنیم. این طبقه بندی بر اساس وضعیت های مختلفی صورت می گیرد که سازمان ها با آن مواجه می شوند. 5 کلاس برای طبقه بندی متدولوژی ها وجود دارد که در زیر به آن ها اشاره شده است: وضعیت ها و مسائل ساخت یافته همراه با الزامات و نیازمندی های تعریف شده به صورت واضح مسائل ساخت یافته با اهداف واضح و الزامات و نیازمندی های نامعین کاربران مسائل غیرساخت یافته همراه با اهداف نامشخص مسائل و وضعیت هایی که در آن ها نیاز به تعامل زیادی بین کاربر و سیستم است. مسائل و وضعیت های پیچیده ، یعنی ترکیب چهار کلاس بالا که احتیاج به یک رویکرد اقتضایی در توسعه است. اینک به توضیح مختصری از هر یک و متدولوژی های آن ها می پردازیم. 1 – مسائل ساخت یافته همراه با نیازمندی های تعریف شده به صورت واضح در اینجا از متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی سنتی مبتنی بر رویکردهای سخت استفاده می شود. متدولوژی های توسعه سیستم های کامپیوتری اولیه ، در این طبقه یا کلاس هستند. رویکرد SDLC سنتی را که مرکز محاسبات ملی UK ارائه داده است ، می توان در اینجا قرار داد که دارای فازها و مراحل زیر است : مطالعه امکان سنجی ، بررسی و تحقیق سیستم ، تحلیل سیستم ، طراحی سیستم ، اجرا ، بازنگری و نگهداری. این متدولوژی در جایی کاربرد دارد که افراد در آن سازمان خواستار تغییرات بنیادی نیستند. این متدولوژی در سازمان هایی با عملیات روتین ، فرایندهای ایستا ، قابل اجرا بوده و اصولا در سازمان های کوچک یا دپارتمان های سازمان های بزرگ می توان از آن استفاده کرد. کاربران در این متدولوژی به صورت خیلی محدود دخالت داده می شوند و این متدولوژی از تصمیمات مدیریتی کمتر حمایت می کند. 2 – مسائل ساخت یافته با اهداف واضح و نیازمندی های نا معین کاربران این طبقه از متدولوژی ها بعضی از مشکلات کلاس قبل را حل کرده اند و برای سازمان های امروزی مناسب تر هستند. در اینجا فرض بر این است که الزامات کاربران نامعین هستند. این طبقه دارای متدولوژی های ساخت یافته ، تحلیل داده مثل مهندسی اطلاعات ، و نمونه سازی ، است. رویکردهای ساخت یافته متمرکز بر اجرای فعالیت ها در کسب اهداف معین هستند. آن ها از تکنیک هایی مثل DFD ، درخت و جدول تصمیم استفاده می کنند. این تکنیک ها به تحلیل گر در فهم بهتر الزامات کاربران کمک می کند. این رویکرد به مستندسازی تفکرات هر فرد در مورد یک مشکل یا وضعیت می پردازد و این کار باعث تسهیل انتقال تفکرات افراد به یکدیگر می شود. مشارکت و درگیری کارکنان در فرایند توسعه بیشتر شده و تجزیه و تحلیل برای ارائه نتایج رسمی و واضح ، راحت تر صورت می گیرد. در جایی که فرایندها کمتر ایستا هستند ، رویکرد تحلیل داده ها مناسب تر است. در این رویکرد تاکید بر مدلسازی داده است تا مدلسازی فرایند. طرفداران این روش می گویند ، حتی اگر فرایندهای توسعه در یک سازمان تغییر کند ، باز هم می توان از بلوک های داده که از قبل ساخته شده است ، استفاده کرد. یکی از تکنیک های اصلی این رویکرد ، مدل رابطه – موجودیت می باشد که توسط چن(1976) ابداع گردید. مدلسازی داده ها به ساخت یک مدل مفهومی داده برای تعیین الزامات سیستم اطلاعاتی بکار می رود. اگر چه طرفداران زیادی برای متدولوژی مبتنی بر داده وجود دارند ، اما اشخاصی مثل بنیون و اسکیدمور(1987) ابراز کردند که تاکید بر داده ها و تکنیک های مرتبط با آن ، ممکن است منجر به نادیده گرفتن واقعیات شود.این متدولوژی ها در جایی که درجه تعارض بالا است کاربرد آنچنانی ندارد. به همین دلیل دو متدولوژی ساخت یافته و تحلیل داده با هم ترکیب شدند و از تکنیک هایی مثل DFD و ERD استفاده گردید. SSADM بر طبق این منطق توسعه داده شد. با اینکه ترکیب دو متدولوژی قبل باعث پوشش بعضی نقاط ضعف آن ها گردید ، ولی باز هم نمی شد از آن ها در محیط های با تعارض بالا استفاده کرد. به همین دلیل متدولوژی نمونه سازی بوجود آمد. این متدولوژی برای وضعیت هایی مفید است که نیازمندی های کاربران غیر واضح است. در چنین رویکردی ابتدا نیازمندی ها و الزامات استخراج شده ، سپس آن ها ارائه می شوند و در پایان توسعه می یابند و این کار به همین ترتیب ادامه دارد تا کاربران سیستم رضایت کامل را کسب کنند. بنابراین ابتدا توسط یک مدل کاری ، سیستم نهایی ساخته می شود و این کار باید سریعا صورت گیرد و از بیان جزئیات خودداری شود. در ادامه مسائل بالقوه در طراحی مشخص می گردد و مرتبا تحلیل گر می تواند متوجه شود که نیازهای کاربران و مدیریت چیست. کاربران و مدیریت همراه با دیگر اعضای فرایند توسعه به طور مکرر با هم بحث و مذاکره می کنند و متدولوژی نمونه سازی به تناوب اجرا می شود. این رویکرد به تسهیل برقراری رابطه با کاربر تاکید دارد. 3 – مسائل غیرساخت یافته همراه با اهداف نا مشخص متدولوژی هایی که در دو کلاس قبلی به آن ها اشاره شد ، دارای رویکرد سخت بودند. در بسیاری از مواقع اهداف اجرای توسعه سیستم نامشخص بوده و یا اصولا خود سازمان یا ارگان دارای اهداف غیرواضح است ، و همچنین ممکن است بعضی از گروه ها یا افراد در آن سازمان دارای اهداف واضح باشند ، ولی تعارضات بالایی بین آن ها برقرار است. در چنین مواقعی از رویکردهای نرم استفاده می کنیم. یعنی جایی که می خواهیم به اهداف بهینه و توافق شده دست یابیم. یکی از معروف ترین متدولوژی هایی که در این دسته قرار می گیرد ، متدولوژی سیستم های نرم است که توسط چکلند ارائه شد. او معتقد بود که سیستم های فعالیت های انسانی تنها در ذهن افراد وجود دارند و بنابراین چشم انداز افراد است که بر روی نگرش آن ها از وضعیت مساله و اهداف سیستم ، اثر می گذارد. تکنیک دیاگرام تصویر غنی ، با مدلسازی تمام ابعاد وضعیت مساله باعث ایجاد یک تصویر غنی می شود که توسط آن مباحث ، مشکلات و تعارضات را می توان تشخیص داد. 4 – مسائل و وضعیت هایی که در آن ها نیاز به تعامل زیادی بین کاربر و سیستم است. در بسیاری از سیستم های اطلاعاتی ، مشارکت کارکنان و کاربران تاثیر زیادی روی اجرای آن ها می گذارد. در چنین پروژه هایی باید از متدولوژی استفاده کرد که علاوه بر توجه به مسائل ایستایی فنی ، مشارکت و درگیری کاربران را نیز در نظر بگیرد. یکی از متدولوژی های مهم در این طبقه ، متدولوژی ETHICS است که توسط مامفورد(1995) پایه گذاری گردید. این متدولوژی به معنی سیستم های اجرایی انسانی و فنی و کامپیوتر محور است که به تشویق مشارکت کاربران می پردازد و باعث تعهد بیشتر آن ها به پروژه می شود. ETHICS مبتنی بر رویکرد فنی و اجتماعی است. به تامین ابزارها برای تحلیل و هدفگذاری با مشارکت کاربران ، متمرکز است. نکته مهم اینجاست که رویکرد مشارکتی در مسائلی که کاربران و افراد تمایل به درگیری در پروژه ندارند و یا مجبور باشند با استفاده از زور در پروژه دخیل شوند ، کارساز نخواهد بود ، بلکه سازمان باید در این زمینه فرهنگ سازی کرده و سیاست ها و نگرش های خود و افراد سازمان را تغییر دهد. سازمان باید سطوح سلسله مراتبی بوروکراتیک خود را تغییر دهد و درجه انعطاف پذیری را بالا برد. 5 – مسائل و وضعیت های پیچیده بسیاری از محققین اذعان کرده اند که یک نوع از بهترین متدولوژی برای همه وضعیت ها و مسائل وجود ندارد. انتخاب متدولوژی بستگی به ویژگی و ماهیت پروژه دارد. و برای اجرای یک پروژه سیستم اطلاعاتی بهتر است به بررسی متغیرهای درونی و بیرونی آن پروژه پرداخت. طبقه بندی متدولوژی ها ، صرفا برای این است که ما با ویژگی های هر یک به طور جداگانه آشنا شویم و با این کار نمی خواهیم بگوییم که یکی بر دیگری برتری دارد. بلکه باید به بررسی وضعیت کل پروژه و حتی بخش های یک پروژه پرداخت و سپس متدولوژی مورد نظر را انتخاب کرد. در این حالت ، متدولوژی مقتضیانه بهترین تصمیم است. در این کلاس ، نگرش چندگانه مورد بررسی قرار می گیرد. به جای انتخاب هر یک از متدولوژی ها ، در هنگام مواجه شدن با مسائل بهتر است از رویکرد مقتضیانه در فرایند توسعه استفاده نمود. رویکرد چند نگرشی دارای یک ساختار منعطف است و با توجه به وضعیت های خاص یک مساله ، تکنیک ها و ابزارهای مرتبط را پیشنهاد می دهد. این متدولوژی دارای 5 فاز می باشد که عبارتند از : تحلیل سیستم های فعالیت انسانی ، تحلیل اطلاعات ، تحلیل و طراحی سیستم های اجتماعی – فنی ، طراحی روابط متعامل انسان با کامپیوتر و طراحی جنبه های فنی. در ارتباط با این رویکرد باید به سوالات زیر پاسخ داد تا بعد از تحلیل پاسخ ها ، اقدامات مناسب را به عمل آورد. از سیستم های اطلاعاتی که برای اجرای فعالیت های سازمانی توسعه می یابند ، چگونه حمایت می شود؟ سیستم های اطلاعاتی در سازمان ، چگونه با زندگی کاری افراد تناسب پیدا می کنند؟ افراد چگونه می توانند به بهترین وجه با کامپیوتر در تعامل باشند؟ برای پردازش اطلاعات در اجرای سیستم از چه فرمول ها و توابعی استفاده می شود؟ چه مشخصات فنی از سیستم با تجهیزات شناسایی شده ، در ارتباط هستند؟ در متدولوژی چندگانه می توان از رویکرد ترکیب در استفاده از متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی استفاده کرد. در این روش ، سازمان ها با استفاده از برون سپاری بعضی فرایندها و اجرای توسعه روی فرایندهای کلیدی خود ، هزینه های خود را کاهش می دهند. آن ها بر اساس موقعیت های مختلف یک پروژه ، از متدولوژی خاص آن وضعیت استفاده کرده و در انتها برای بستن پروژه ، متدولوژی های برون سپاری شده و درونی را با هم ترکیب می کنند. این کار باعث افزایش کیفیت و تخصصی شدن بخش های پروژه شده ، قابلیت نگهداری افزایش می یابد و بهره وری رشد می کند. از این استراتژی ، جدیدا در فرایند توسعه نرم افزار در محیط های شی گرایی و ایجاد کلاس ها و شناسایی اجزا ، استفاده می کنند. نتیجاتا اینکه بهره گیری از این فلسفه در محیط های پویا و همراه با تغییرات زیاد ، بسیار مفید است. زیرا علی رغم تغییرات در فرایندها ، اشیا و اجزای یک سیستم را می توان جداگانه با متدولوژی های مختلف و با استفاده از برون سپاری ، توسعه داد. 2-5-6- متدهای چابک و پویا در توسعه سیستم های اطلاعاتی در این اواخر ، کاربرد متدولوژی چابک ، طرفدار زیادی پیدا کرده است که یکی از دلایل آن ، قابلیت انعطاف پذیری بالا در پروژه های مختلف است. متدولوژی چابک ، بسیار سریع تر از متدولوژی های سنتی به جواب می رسد. یکی از انواع متدولوژی های چابک ، DSDM یا متدولوژی توسعه سیستم های پویا است.. تمرکز این متد بیشتر بر روی پذیرش آن توسط افراد و درجه مناسب بودن آن در پروژه های توسعه است. در این رویکرد ، ابتدا هر یک از پروژه ها بررسی می شوند که آیا آن ها معیارهای متدولوژی DSDM را دارند یا خیر. دو نقش مهم در پذیرش DSDM حیاتی است. یکی نقش هدایت کننده پروژه و دیگری مدیر پروژه. مربیان و هدایت کنندگان پروژه به مدیران پروژه در اجرای این متدولوژی کمک می کندد. مربیان ابتدا پروژه ها را از لحاظ ویژگی های آن ها ، روش های مدیریت پروژه ، ارزیابی قابلیت و ریسک ، مورد بررسی قرار داده و سپس آن ها را به مربیان پروژه پیشنهاد می دهند. این متدولوژی به مشارکت کاربران در فرایند توسعه ، توجه بسیاری می کند. از رویکرد یا استراتژی افزایشی و تکرار در این متد استفاده می شود. رویکرد افزایشی یا تکاملی یعنی اینکه قبل از اجرای کل سیستم ، بخشی از آن به کاربر تحویل داده شود و سپس بازخور گرفته شده را ، یکپارچه می کنند تا مجددا در فرایند توسعه از آن استفاده کنند. از ترکیب این دو استراتژی ، پنج استراتژی شکل می گیرد که عبارتند از: DSDM خطی: که در آن تنها یک بار از استراتژی تکاملی استفاده می شود. One – pass DSDM: این استراتژی با ترکیب یک رویکرد تکاملی و چند رویکرد تکرار ، بوجود می آید. Hybrid DSDM: به معنی استراتژی است که شامل چند رویکرد تکاملی بوده در بعضی از این رویکردها چند بار از رویکرد تکرار استفاده می شود. Full DSDM : ترکیبی از رویکردهای تکاملی و تکرار و از هر کدام چند بار Phased DSDM : استفاده از رویکردهای تکاملی در چندین مرحله و بدون بهره بردن از رویکرد تکرار در انتخاب هر یک از اینها باید به نوع پروژه و وضعیت مشارکت کاربران توجه کرد. قبل از اجرای این متدولوژی ها ، بهتر است بین مدیران و مربیان ، توافقاتی بر سر زمان و بودجه پروژه ها صورت گیرد. نکته برجسته در اجرای این رویکردها ، رضایت مندی و مشارکت کاربر در فرایند توسعه می باشد. گرفتن بازخور از کاربر علاوه بر اینکه باعث تقویت مداخله کاربر در پروژه می گردد ، اصولا عملی مهم در موفقیت هر یک از رویکردهای افزایشی و تکرار است.(خان بابایی و همکاران،1387)(35) 2-5-7- روش شناسی در طراحی سیستم های اطلاعاتی 2-5-7-1 تاریخچه رویکرد روش شناسانه در طراحی سیستم های اطلاعاتی فن تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم های اطلاعاتی،عمر چندان درازی ندارد.در واقع این شاخه از علوم مهندسی هم زمان با ظهور کامپیوتر در عرصه های مختلف زندگی انسان پدید آمد و با رشد تکنولوژی انفورماتیک توسعه یافت و این مقارن با ابتدای دهه ی 30 قرن بیستم میلادی بود.در اوایل دهه ی 60 قرن بیستم،صنعت نوپای نرم افزار،با انبوهی از سیستم های اطلاعاتی روبرو شد که هزینه نگهداری و اصلاح آنها به مراتب بیشتر از هزینه ساخت آنها شده بود و در عمل هم نمی توانستند انتظارات کاربران خود را برآورده سازند.این وضع به بحران نرم افزار مشهور شد.برای برون رفت از این بحران آراء و نظرات مختلف و متفاوتی مطرح شد ولی قولی که همگان بر آن متفق بودند،این بود که بایستی فرآیند تولید سیستم های اطلاعاتی نیز نظیر عملیات مهندسی با ویژگی های زیر مشخص شود: الف) مبنای هر عملیات مهندسی یک فعالیت هدفمند،زماندار است که اغلب در قالب یک "پروژه" تعریف می شود.از این منظر پروژه واحد عملیات مهندسی است. ب) برای هر پروژه،یک زیست چرخ قابل تصور است که از مراحل زیر تشکیل می شود. 1- برنامه ریزی 2- تجزیه و تحلیل 3- طراحی 4- پیاده سازی و ساخت 5-اجراء و نگهداری این نگرش در ابتدا به دلیل کارایی نسبی که در پاره ای از وجوه از خود نشان داد،مورد استقبال کاربران قرار گرفت و به نگرش مبتنی بر زیست چرخ معروف شد.اما به تدریج به دلیل این که در این نگرش،تنها پیروی از مراحل پیشنهادی زیست چرخ مورد تایید قرار گرفت و چگونگی انجام هر مرحله و یا ابزارهای مورد نیاز هر مرحله اهمیت چندانی نداشت،نتوانست جوابگوی تمامی نیازهای کاربران باشد.در عمل ثابت شد که مدل زیست چرخ به تنهایی نمی تواند صامن موفقیت یک پروژه سیستم اطلاعاتی باشد.از این رو تدوین روش ها و تولید ابزارهای کارآمد برای انجام مراحل مختلف زیست چرخ،گام بعدی بود که می بایست برداشته شود. در سال های ابتدای دهه 70 قرن بیستم میلاد،دنیای مهندسی نرم افزار شاهد ابداع روش شناسی ها و تولید ابزارهای مختلفی بود که به منظور ارایه راه حلهایی برتی رفع نقاط ضعف و ابهام مدل زیست چرخ روانه بازار می شدند.این روش ها به تدریج به روش های ساخت یافتهیافته موسوم گردید. ایده برنامه نویسی ساخت یافته در ابتدای دهه ی 70 یلادی قرن بیستم میلادی مطرح گردید و به دلیل این که اولین تکنیک ساخت یافته به شمار می آمد،به سرعت متداول گردید.روش هایی نظیر کد نویسی ساخت یافته ،برنامه نویسی به روش بالا به پایین و مفاهیمی نظیر پنهان سازی اطلاعات که هنوز هم کاربردهای وسیعی دارند،طی این سال ها در قالب برنامه ویسی ساخت یافته مطرح شدند.می توان گفت که برنامه نویسی ساخت یافته با هدف بهبود کیفیت برنامه ها پیشنهاد شد. در میانه ی دهه 70 قرن بیستم میلادی،مفهوم استفاده از یک "روش شناسی ها" شکل گرفت.احساس نیاز به این فهوم،زمانی آشکار گردید که معلوم شد ریشه ی اکثر مشکلات و مسائل مربوط به سیستم ها،در طراحی و تعیین مشخصات این سیستم ها نهفته است و نه تنها در نحوه پیاده سازی آن ها. در روش شناسی های طراحی،روش کار بر این اساس بود که سیستم به اجزایی تفکیک می شدو هر جزء تنها یک کارکرد از سیستم را اجرا می کرد.این روش به "رویکرد تجزیه کارکردی" معروف شد. در انتهای دهه ی 70 میلادی،ایده روش شناسی تجزیه و تحلیل که نتیجه منطقی متداول شدن برنامه نویسی ساخت یافته و روش شناسی طراحی بود مطرح گردید.اساس کار در این روش شناسی ها بر سلسله مراتب سازمانی و روش بالا به پایین استوار بوده و از نمودارهای گرافیکی برای مستندسازی نتایج تحلیل استفاده می شد. در ابتدای دهه ی 1980،تلاش های زیادی برای مکانیزه کردن فعالیت های مختلف چرخه ی حیات ایجاد و توسعه ی نرم افزار صورت گرفت.هدف اصلی از این گونه تلاش ها،سرعت بخشیدن به روند کار ایجاد و توسعه ی نرم افزار و پایین آوردن هزینه ها بود.هدف مهم دیگر،بالا بردن قابلیت اعتماد به فرآیند ایجاد و توسعه از طریق کاهش میزان خطا بود.مکانیزه کردن،اثر مهم دیگری نیز بر فرآیند تولید نرم افزار باقی گذاشت.به این صورت که در این برهه،برای مکانیزه کردن یک فرآیند،می بایست خود فرآیند به روشنی درک شده و به طور دقیق تشریح می گردید.تکنیک هایی که در این دهه ارائه شد ابزارهایی با خود به همراه داشت که به وسیله ی آن امکان تولید و مدیریت یک پایگاه اطلاعاتی از خواسته های کاربر و مشخصات سیستم فراهم می گردید. ابزارهای دیگری که در چرخه ی حیات نرم افزار به کار گرفته شدند،همگی در ابتدای دهه ی 1980 تولید گردیدند.این ابزارها،شامل انواع ابزارهای گرافیکی و نموداری به همراه ابزارهای مدیریت آزمون و پیکربندی بود،رویکرد شی ء گرا برای برنامه نویسی،با به کار گیری انتزاع داده ها ،انواع سلسله مراتبی و پنهان سازی اطلاعات،امکان وسیعی برای ایجاد و توسعه ی نرم افزار پدید آورد. دهه ی 1990 میلادی شاهد غلبه ی رویکرد شی ء گرا و تسری مفاهیم و روش های شیء گرایی از برنامه نویسی به حوزه هایی چون طراحی پایگاه های اطلاعاتی و تجزیه و تحلیل سیستم ها بود. با گسترش ایده های شیء گرا و کاربرد آن ها،به تدریج محیط های ایجاد و توسعه ی سیتم به روش دیداری عمومیت یافتند.در این دوره،همچنین محیط های یکپارچه ایجاد و توسعه سیستم که بر اساس یکپارچه سازی فرآیند های تحلیل،طراحی،پیاده سازی و مستند سازی استوار بودند،گسترش یافته و به طور وسیعی مورد استفاده قرار گرفتند. با تحلیل سیر تکامل ابزارها و روش های مهندسی نرم افزار در سه دهه ی اخیر،روشن می گردد که گرایش مداوم و مستمری در جهت انتقال کانون توجه از لایه های پایینی (ابزارها،تکنیک ها،زبان های برنامه نویسی) به لایه های بالاتر(محیط ها،روش شناسی ها و مفاهیم اساسی) به وجود آمده است،و این گرایش همچنان ادامه دارد. در قرن جدید نیز حوزه ی اصلی پژوهش در مهندسی نرم افزار به مطالعه و بهبود روش ها و استانداردهای مدیریتی منتقل شده است. امروزه روش شناسی های شناخته شده ای در زمینه توسعه سیستم های اطلاعاتی،مطرح و ارایه شده اند که همه یا بخشی از مراحل زیست چرخ توسعه سیستم ها را پوشش می دهند.هر یک از این روش شناسی ها،الگوی مفهومی و انگاره ی مدلسازی خاص خود را دارند و مجموعه ای از ابزارها،روش ها و مفاهیم را برای اجرای مرحله به مرحله ی پروژه های توسعه سیستم به کار می گیرند.طبیعی است که هر یک از این روش شناسی ها در برخی زمینه های عملی کاربرد موفقیت آمیزتری داشته و مناسب تر می باشند. به طور کلی در زمینه انتخاب روش شناسی دو رویکرد مختلف می توان اتخاذ کرد: الف)گزینش یکی از روش شناسی های شناخته شده و معتبر،بسته به نوع و ماهیت سیستم و سایر مقتضیات عینی و سپس اجرای موبه مو و دقیق مراحل و روش های آن ب) تلفیق چند روش شناسی نسبتا مناسب و تعدیل آنها با توجه به شرایط ویژه هر پروژه 2-5-7-2- فرآیند ساخت سیستم های اطلاعاتی فرآیند ساخت سیستم های اطلاعاتی شامل دو مرحله می باشد. 1- طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی 2- توسعه سیستم های اطلاعاتی 142875219710طرح ریزی سیستم های اطلاعاتیتوسعه سیستم های اطلاعاتیهدف00طرح ریزی سیستم های اطلاعاتیتوسعه سیستم های اطلاعاتیهدف شکل شماره 6:فرآیند ساخت سیستم های اطلاعاتی همانطور که در شکل بالا ملاحظه می شود خروجی فرآیند طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی (شامل معماری سیستم،شناسایی سیستم های مورد نیاز،اولویت بندی سیستم ها)،همانند طرح ریزی واحد های صنعتی،وارد جزئیاتی از قبیل طراحی ایستگاه های کاری نمی شود؛بلکه ارتباط بین دپارتمان ها با ایستگاه های کاری را نشان می دهد. برای ایجاد سیستم های اطلاعاتی باید دو مرحله را طی کرد،خروجی هر یک از این دو مرحله در شکل بالا نشان داده شده است.در طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی،ساختار کلی سیستم،زیر بخش های موجود در آن و اولویت بندی زیر سیستم های مشخص خواهد شد و در توسعه سیستم های اطلاعاتی به ترتیب اولویت بندی حاصل از مرحله قبل،اقدام به طراحی جزئیات سیستم های اطلاعاتی می گردد. 2-5-7-3- روش های طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی همانطور که بیشتر نیز گفته شد،طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی با هدف شناسایی زیر سیستم های موجود و اولویت بندی آنها انجام می شود .(مددیان،1386)(36) بدین منظور تا کنون چهار روش ابداع و بکار گرفته شده است - روش عامل موفقیت بحرانی - روش برنامه ریزی سیستم های تجاری - روش برنامه ریزی معماری سازمانی - روش تحلیل پیوند 2-5-7-3-الف- روش عامل موفقیت بحرانی CSF روش عامل بحرانی بر اساس سیاست های مدیران عمل می کند،بدین معنا که سیاست هر مدیر در قبال زیر بخش های خود تحت عنوان CSF تدوین گردیده و براساس سیستم های اطلاعاتی تعریف می شود که کلیه اطلاعات مرتبط با سیاست ها را ثبت و منتقل نماید.برای هر یک از CSF می توان شاخص های اندازه گیری مختلفی تعریف کرد. در اینجا توجه روی نواحی کلیدی سازمان متمرکز می شود که عملکرد سازمان باید در آن طوری متمرکز شود تا سازمان بتواند به حیات خودش ادامه دهد. در این روش برای هر سازمان کمتر از ده ناحیه حیاتی و بحرانی در نظر گرفته می شود که بایستی در تصمیم گیریها مورد توجه قرار گیرند.(هوتاری،2001)(38). ایده شناسایی فاکتورهای حیاتی موفقیت به عنوان یک پایه برای تعیین نیازهای اطلاعاتی مدیران بوسیله دانیل(1961) پیشنهاد گردید اما به عنوان یک روش، برای طراحی سیستم های اطلاعاتی به وسیله جان راکارت در انستیتو تکنولوژی ماساچوست در سال 1979 بکار گرفته شد.(حسینی،1383)(39). در این روش برای هر سازمان چیزی کمتر از 10 عامل حساس و بحرانی معرفی می شودکه در تصمیم گیری ها ملاک عمل قرار می گیرند. این فاکتورها به وضعیت ویژه سازمان ها بستگی تام دارند و بنابر این باید در طول زمان تجربه و تصحیح شوند. لازم است این عامل کلیدی به طور مستمر مورد توجه مجریان قرار داشته باشند. راکارت برای این عوامل چهار منبع اصلی را معرفی می نماید: 1- یکی از منابع وضعیت صنعت مربوط به حوزه سازمان است. هر صنعتی دارای CSF های متناسب با شرکت های ذیربط در آن صنعت است. 2- منبع دوم خود شرکت و موقعیت نسبی آن در قیاس با سایر رقبا و اقران است. 3- سومین منبع شکل گیری CSF ها محیط و متقاضی است که از ناحیه شرایط محیطی به سازمان تحمیل می شود، از قبیل تمایلات مشتریان، وضعیت اقتصادی در جامعه، عوامل مربوط به وضعیت سیاسی کشور و .... 4- منابع چهارم مسائل موقتی سازمان ها از دیدگاه منابع مادی آنها است. به این معنی که بسیاری از عوامل مادی معمول سازمانها که در شرایط عادی اهمیت خاصی هم ندارد گاه به دلایل ویژه ای موقتا بصورت عوامل بحرانی سازمان در می آیند مثلا در مواردی که لیست موجودی انبارها زیر حد مجاز را نشان می‌دهد و یا بالاتر از سقف گنجایش است این مساله برای مدتی تبدیل به یک CSF می‌شود.(هوتاری،2001)(38). به عنوان مثال یحیی اسلامی در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان "نقش سیستمهای اطلاعات مدیریت در تصمیم گیری مدیران شرکت ایران یاسا" با استفاده از این متدولوژی به شیوه ذیل عمل کرده است: 1- تهیه گزارشی از ماموریتهای سازمان 2- شناسایی واحدهای استراتژیک سازمان 3- تعریف CSF ها یا عوامل حیاتی موفقیت 4- شناسایی سیستمهای اطلاعاتی مورد نیاز 5- مجسم نمودن روندهای صنعتی و تکنولوژیکی 6- دسته بندی پروژه های بالقوه برای سیستم های اطلاعاتی 7- تنظیم استراتژی ایجاد سیستمهای اطلاعاتی((هوتاری،2001)) 57150040005فعالیت سازمانعوامل حیاتی موفقیت سازماناطلاعات کلیدی مورد نیازسیستم 3سیستم 1سیستم 200فعالیت سازمانعوامل حیاتی موفقیت سازماناطلاعات کلیدی مورد نیازسیستم 3سیستم 1سیستم 2 شکل شماره 7:فعالیت کلی استفاده از روش CSF جهت طراحی سیستمهای اطلاعاتی(38) 2-5-7-3-ب- روش برنامه ریزی سیستم های تجاری BSP تلاش سیستم های اطلاعاتی آن است که اطلاعات مورد نیاز کارهای تجاری(کاری) را تعیین نمایند،تا از طریق اجرای فعالیت ها تسهیل گردد؛بنابراین در روش طرح ریزی سیستم های تجاری،فرآیند های اجرایی،مبنای تعریف سیستم ها قرار می گیرند. با همین نگرش (در هر بخش) کارهای اجرایی مورد مطالعه قرار می گیرد و نیارهای اطلاعاتی آن مشخص می گردد؛بر این اساس سیستم اطلاعاتی مربوطه شناسایی شده و می توان بر حسب پیش نیازها را اهمیت فعالیت ها ی کاری،اولویت بندی سیستم های اطلاعاتی را مشخص نمود.(مددیان،1385)(36) BSP یک روش کلان شناسی کلان نگر است که هدف اصلی خود را برنامه ریزی برای دستیابی به یک سیستم اطلاعاتی جامع در سازمان می داند. تاکید عمده BSP بر مراحل ابتدایی زیست چرخ،توسعه ی سیستم ها،یعنی امکان سنجی و برنامه ریزی است،در مرحله پیاده سازی سیستم ها،این روش شناسی با روش شناسی های مختلف توسعه نرم افزار قابل تلفیق و تکمیل است.در دسته بندی روش شناسی ساخت یافته،BSP در رده ی روش شناسی فرآیند گرا قرار می گیرد،زیرا در مدل سازی اطلاعاتی یک سازمان،تاکید عمده BSP بر شناسایی و تحلیل فرآیند های کاری است. ضابطه ای که در BSP رعایت می شود عبارت است از شتیبانی از اهداف بنگاه،پوشش نیازهای همه سطوح مدیریتی،تضمین یکپارچگی،پایداری در مقابل تغییرات سازمانی.معماری اطلاعاتی نقش محوری در این رهیافت دارد و در واقع به عنوان نقطه ی عطف فرآیند تهیه سیستم جامع عمل می کند.به همین دلیل BSP هدف اولیه خود را دستیابی به معماری اطلاعات بنگاه می داند. BSP در چهار گام عمده خلاصه می شود: - گام یک؛تعیین اهداف بنگاه هدف از انجام این مرحله اطمینان از توافق مدیران تمامی سطوح سازمان در مورد اهداف بکارگیری سیستم اطلاعاتی و جلب حمایت ضمنی ایشان از طراحی و اجرای سیستم به عنوان ابزاری در جهت موفقیت سازمان می باشد. - گام دو؛تعیین فرایند کاری در این مرحله با بهره گیری از فرایندهای شغلی در طرح ریزی سیستم، زمینه پشتیبانی درازمدت سیستم اطلاعات فراهم می شود. این مرحله شامل شش گام می باشد. - گام سه؛مدل سازی داده های بنگاه در این مرحله موجودیتهای مهم سازمان تعیین شده و داده های مربوط به آنها، دسته بندی و تحت عنوان رده های داده تعریف می شوند. سپس با نظرخواهی از مسئولین واحدها، مشخص می شود که هر یک از فرایندهای سازمان، تولیدکننده و مصرف کننده کدام یک از رده های داده هستند. - گام چهار؛تدوین معماری اطلاعات - معماری اطلاعات به معنی تعیین ارتباط فرایندها و رده های داده به منظور امکان برقراری ارتباط فیزیکی هر چه صحیح تر بین پایگاه داده ای است که در مرحله اجرای سیستم ایجاد خواهند شد. در این مرحله معماری اطلاعات بر اساس متدولوژی مورد نظر انجام گرفته و می توان با اطمینان از کفایت و جامعیت ارتباطات پیش بینی شده، به اجرای سیستم پرداخت.(حسینی،1383)(39) -233045469265اهداف بنگاهسازماندهی فعالیتفرآیند بنگاهداده های بنگاهمعماری اطلاعاتپایگاه دادهسیستم کاربردیفرایند کاریاهداف بنگاه00اهداف بنگاهسازماندهی فعالیتفرآیند بنگاهداده های بنگاهمعماری اطلاعاتپایگاه دادهسیستم کاربردیفرایند کاریاهداف بنگاه شکل شماره 8: الگوی مرحله به مرحله توسعه BSP [40] شرح خدمات روش شناسی BSP 1. متعهد کردن (درگیر کردن مدیران و کسب اطمینان از حمایت آنان) 2. آماده شدن برای برنامه ریزی 3. مرور محیط بنگاه 4. تعریف فرآیند ها 4.1. فهرست فرآیندهای کاری 4.2. شرح تفضیلی هر فرآیند 4.3. شناسایی فرآیندهای کلیدی برای موفقیت بنگاه 5. تعریف داده ها 5.1. شناسایی موجودیت ها 5.2. شناسایی داده های مورد استفاده و ایجاد شده توسط هر فرایند 5.3. شناسایی گروه های داده 5.4. تعریف و تشریح گروه های داده 6. تعیین معماری اطلاعات تعریف معماری اطلاعات در واقع مرتبط کردن فرآیندها به گروه های داده است. 7. تحلیل کارآیی سیستم های موجود به منظور تعیین میزان کارایی آن ها 8. مصاحبه با مدیران جهت کنترل و تائید نتایج به دست آمده 9. تعریف یافته ها و نتایج به منظور جمع بندی و دسته بندی و اولویت دهی مشکلاتی که گروه در جریان مطالعه به آن برخورد کرده است. 10. تعیین اولویت های معماری به منظور تهیه این سیستم ها در قالب پروژه های مستقل 11. مدیریت منابع اطلاعات جهت امکان دستیابی به اطلاعات برای همهم که در درون بنگاه،به آن نیاز دارند. 12. ارائه پیشنهادها؛گروه BSP در پایان اجرای پروژه،بر مبنای جمع بندی مشکلات،معماری اطلاعات و اولویت بندی پیشنهادی به مجموعه ای از پیشنهادهای راهبردی و عملی می رشد که در این مرحله باید آن ها را تدوین کرده و در اختیار مدیریت سازمان قرار دهد. بررسی و تحلیل روش شناسی یکی از ویژگی هایی که طراحان و مدافعین روش شناسی BSP بر روی آن تاکید بسیار می کنند،کاربردپذیری و عملی بودن این روش در بنگاه های واقعی است. روش شناسی BSP اساسا یک روش شناسی کلان نگر است که بر برنامه ریزی و تدوین استراتژی اطلاعاتی متمرکز است.محیط عمل فرضی این روش شناسی،بنگاهی است که از قبل دارای یک واحد سیستم های اطلاعاتی و تعدادی سیستم کاربردی بوده است. توجه BSP بیش از هر چیز به شناسایی اهداف بنگاه و هماهنگ کردن سیستم های اطلاعاتی آن با این اهداف معطوف است. مزایا عمده این روش را می توان به صورت زیر شمرد؛ تاکید BSP بر آغاز حرکت از بالا به پایین و در گیر کردن و متعهد کردن مدیران،قبل از مراجعه به بدنه کارشناسی سازمان تاکید برشناسایی فرآیندهای کاری که عناصر نسبتا ثابت تر ساختار سازمانی هستند. معایب عمده این روش را می توان به صورت زیر شمرد؛ اجرای BSP مستلزم وجود بنگاهی است که در آن فرهنگ استفاده از سیستم های اطلاعاتی و نهادهای پشتیبانی کننده آن تا حد زیادی وجود داشته باشد. عدم بکارگیری از ابزارهای جدید CASE به دلیل مشکلات عملی در متعهد کردن مدیران(دلایل اجرایی،سیاسی و ساختاری بنگاه ها و به ویژه در دستگاه های اجرایی کشور ما) و محدودیت نفوز عملی مدیریت ارشد بنگاه ها در مدیران میانی و کارشناسان سازمان،حتی اخذ تعهد از مدیران ارشد بنگاه به منزله همراهی و هماهنگی سایر سطوح مدیریتی و عملیاتی بنگاه نخواهند بود. به طور کلی،بدلیل عدم امکان پیروی دقیق و جزئی از این روش،بسیاری از ایده ها و ابزارهای آن را می‌توان برای برنامه ریزی،تحلیل و طراحی سیستم های اطلاعاتی مورد نظر بکار گرفت.(مددیان،1385)(36) 2-5-7-3-ج- روش برنامه ریزی معماری سازمانی در طی دهه اخیر متدولوژی ها و روش های مدرن برنامه ریزی و معماری سیستمهای اطلاعاتی ایجاد شده اندکه بصورت کلی «برنامه ریزی معماری سازمانی» خوانده می شوند.در این روشها بر اساس استراتژی های ماموریتی،نیازمندی های ماموریتی،مدل های کارکردی،و رویکردهای جهانی اقدام به معماری داده ها،برنامه های کاربردی (سیستمهای اطلاعاتی)،و تکنولوژی های موردنیاز شده و در نهایت با ارائه طرحهای اجرائی و انتقالی وارد مراحل پیاده سازی و راه اندازی می شوند. فرایند معماری سازمانی مطابق شکل 9 شامل سه فاز اصلی برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات،تدوین معماری سازمانی،و اجرای معماری سازمانی است. اجراء اصلی معماری سازمانی،اطلاعات،فرایندها،جایگاههای سازمانی،قوانین،روشها و.... می باشند،که اجزاء فیزیکی هستند.روابط بین این اجزاء از نوع روابط انسانی،فرهنگ سازمانی،عادات فردی،و...می باشد،بنابراین می توان گفت که در معماری سازمانی اجزاء به صورت پیچیده ای رابطه برقرار می کنند.چون تغییرات در سازمان ها از سرعت بالایی برخوردارند،نیاز به اجزا با قابلیت استفاده مجدد،احساس می شود و در واقع معماری سازمانی باید انعطاف پذیری بالایی داشته باشد. طرح معماری مناسب برای یک سازمان نیازمند شناخت صحیح از اهداف،وظایف و رفتارهای سازمانی است.بسته به اینکه معماری در چه حوزه یا موضوعی از سازمان انجام شود،می توانیم معماری های مختلفی داشته باشیم. 43243525717500 شکل 9: فرایند معماری سازمانی(41) در تعریفی دیگر ،«برنامه ریزی معماری سازمانی» عبارتست از فرآیندی که به منظور تعریف معماریهای لازم و برنامه ریزی جهت پیاده سازی معماری های فوق انجام شده و هدف آن فراهم ساختن زمینه های استفاده موثر از اطلاعات جهت پشتیبانی از ماموریت های سازمانی است. سه عبارت مهم در تعریف بالا وجود دارد،اولی عبارت «معماریها» است که به صورت جمع به کار رفته است چرا که سه نوع معماری داریم:«معماری داده»،«معماری برنامه های کاربردی» و «معماری فناوری». منظور ما از معماری چیزهایی است نظیر نقشه فنی،نمودارها یا مدل های مختلفی که به منظور تعریف و توصیف داده ها،برنامه های کاربردی و فناوری های مورد نیاز سازمان به کار می روند. دومین عبارت مهم،کلمه «تعریف» است.در برنامه ریزی معماری سازمانی (EAP)،وسیله ایست برای «تعریف» ماموریت ها و معماریهای یک سازمان.تاکید می کنیم که «برنامه ریزی معماری سازمانی»(EAP)،فرایندی است که در نهایت منجر به «تعریف» ماموریت ها و معماریهای یک سازمان می شود و نه «طراحی» آنها. اینکار منجر به طراحی سیستمها،بانک های اطلاعاتی یا شبکه ها نخواهد شد در واقع کارهای مربوط به طراحی و پیاده سازی پس از اتمام فعالیتهای مربوط به «برنامه ریزی معماری سازمانی»(EAP) شروع می شود. سومین عبارت مهم،کلمه «برنامه ریزی» است.به سخن معمولی،معماریها تعریف کننده نیازها بوده،و «برنامه اجرائی» که به همراه آن ارائه می شود،زمان پیاده سازی معماریهای فوق را مشخص می کند.معماریها می توانند به تنهائی در مشخص ساختن تعاریف،استانداردها و ایده ها مفید باشند،ولی بدون داشتن «طرحی» برای اجرای آنها،مشتی کاغذ خواهند بود که سرنوشتی به جز خاک خوردن در قفسه ها نخواهند داشت.هر چند هم که معماریهای فوق،خوب و فنی تهیه شده باشند،در نتیجه فرقی نمی کند.تیمی که مسول تهیه EAP است باید همواره در نظر داشته باشد که خروجی نهائی کار طرحی است دراز مدت و قابل اجرا که برای پیاده سازی معماریهای فوق به کار خواهد رفت.(صمدی،1391)(42) ج-1 طراحی معماری سازمانی طراحی یک نظام معماری سازمانی،که در پنج لایه اهداف،اطلاعات،برنامه های کاربردی،داده ها و فن آوری تدوین می گردد (مطابق شکل 10) شامل مراحل زیر است: 145161011049000 شکل شماره 10:لایه های معماری فعالیت های اصلی در این 5 لایه به شرح زیر می باشد: معماری اهداف شناخت کامل اهداف و وظایف سازمان شناخت فرایندها و فعالیتهای جاری در جهت نیل به اهداف و انجام وظایف سازمان بررسی و تحلیل تعامل بین فرایندها بررسی و شناخت فعالیتهای مشترک بین فرآیندها معماری اطلاعات شناخت نیارهای اطلاعاتی و همچنین اطلاعات تولید شده در جریان انجام فرآیندها و فعالیتها بررسی و شناخت نیازهای اطلاعاتی مشترک بین فرآیندها بررسی و شناخت منابع اطلاعاتی موجود و روش نگهداری اطلاعات معماری برنامه های کاربردی طراحی سیستمهای کاربردی به منظور جمع آوری و ذخیره سازی اطلاعات در منابع اطلاعاتی طراحی شده طراحی سیستمهای کاربردی به منظور ارائه اطلاعات موردنیاز فرآیند طراحی منابع و امکانات مشترکی که کل سیستم را به یکدیگر پیوند می دهد و وحدت لازم را ایجاد می نماید. معماری داده ها طراحی بانکهای اطلاعاتی جهت ذخیره سازی اطلاعات طراحی منابع جدید نگهداری اطلاعات معماری فن آوری معرفی و طراحی تکنولوژی مناسب به عنوان بستر سخت افزاری گردش و نگهداری اطلاعات و همچنین اجرای سیستمهای کاربردی. در کنار اجرای مراحل فوق باید موارد زیر را نیز مد نظر قرار داد: طراحی و تدوین روشهای مدیریتی،حفاظتی،گسترش و تغییر در طرح معماری اطلاعات طراحی و تعیین نیروهای تخصص لازم بمنظور هدایت و راهبری نظام اطلاعاتی طراحی شده طراحی و تدوین استاندارهای لازم جهت برپایی و اجرای صحیح طرح معماری اطلاعات ج-2- انگیزه های استفاده از معماری سازمانی با رشد انفجارگونه فناوری های اطلاعات جدید به ویژه با ابداع و فراگیر شدن فناوری اینترنت و محیط های چند رسانه ای،سازمانهای بزرگ با کاربردهای متنوع این فناوری ها در واحدهای تابعه خود رو به رو شدند که هر یک در جهت خاصی در حال گسترش بود.این سازمان ها از سویی زیر فشار تقاضاهای بزرگ روز افزون کارکنان خود و از سوی دیگر با دسترسی به بازار هر دم گسترش یابنده محصولاتی و خدمات IT، ناگزیر از استخدام و بکارگیری عملی محیط ها و فناوریهای جدید بودند.بکارگیری مداوم فناوری های اطلاعاتی جدید مستلزم سرمایه گذاری هنگفتی در این زمینه بود که برای انجام آن نیاز به توجیه اقتصادی کافی و برنامه های راهبردی احساس می شد.به دلیل شتاب روز افزون نوآوری در زمینهIT، سرمایه گذاری های بی هدف در بکارگیری فناوری های جدید،به سرعت کهنه شده و بدون بازگشت اولیه منجر به خروج سرمایه از چرخه منابع سازمان ها می شد. دلایل و انگیزه های اصلی استفاده از معماری سازمانی به شرح ذیل می باشد: پیچیدگی روزافزون سازمانها سازمانها موجودات پیچیده ای هستند.با اجزائی مرکب از عوامل انسانی،اطلاعاتی،فرآیندی،اخلاقی و .... که روز به روز بر پچیدگی آنها افزوده می شود.تسلط بر پیچیدگی های فوق امکان پذیر نخواهد بود،مگر از طریف معماری سازمانی. تغییرات پیشرانهای ماموریتی تغییراتی نظیر عوض شدن قوانین،عوض شدن ماموریتها،عوض شدن بازار،تغییر محصول و ... جزو پیشرانهای ماموریتی قرار می گیرند که تغییر آنها منجر به ایجاد تغییراتی در سیستمهای اطلاعاتی خواهد شد و اعمال این تغییرات در سایه معماری سازمانی امکان پذیر است. لزوم دنبال کردن تغییرات سازمانی توسط سیستمهای اطلاعاتی مدیران انتظار دارند که سیستمهای اطلاعاتی قادر به دنبال کردن سریع تغییرات باشند. تغییر نقش سیستمهای اطلاعاتی و ارتباطی در سازمانها سیستمهای اطلاعاتی و ارتباطی دیگر از حالت سیستمهای پشتیبان خارج شده و کم کم بعنوان یک دارائی و منبع استراتژیک هر سازمان به حساب می آیند.بعبارت دیگر منابع اطلاعاتی در کنار سایر منابع سازمان نظیر منابع انسانی،مالی و تجهیزات و غیره،بعنوان دارائی های سازمان به حساب آمده و باید نقش خود را بعنوان یک عامل مولد (و نه هزینه) نشان دهند. نیاز به استانداردهای ملی در توصیف سیستمها در معماری چون از چارچوبها و قالبها و علامت گذاریهای استاندارد استفاده می شود،عملا یک استانداردی در توصیف سیستمها به دست می آید که می توان از آن به عنوان استاندارد ملی استفاده کرد.یک استاندارد ملی در توصیف سیستمها در حرکت به سمت یکپارچگی لازم است. نیاز به تعامل پذیری در سطح درون سازمانی و برون سازمان نیاز به تعامل سیستم ها در درون سازمان و بعضا بیرون از سازمان وجود دارد و معماری به دلیل استاندارسازی این امکان را به وجود می آورد. دولت الکترونیک حرکت جوامع پیشرفته به سمت دولت الکترونیک و علاقه و اجبار سازمانها در حرکت به سوی آن و لزوم معماری برای رسیدن به دولت الکترونیک باعث حرکت سازمانها به سمت معماری سازمانی می شود. تجربه موجود در سایر رشته های مهندسی در سایر رشته های مهندسی نیز مشاهده می شود که هر گاه ابعاد،پیچیدگی،شرایط خاص،طول عمر و انعطاف پذیری سیستمهای از یک حد بالاتر بوده،معماری نیز وجود داشته است،و با توجه به پیچیدگی سازمانها،پس در اینجا هم معماری جزئی لازم و لاینفک است. داشتن راهبردهای دراز مدت و قابل توسعه سازمانها نیاز به دستیابی و توسعه مقاصد و اهدافی که در برنامه راهبردی فناوری اطلاعات سازمان ارائه شده است،دارند. نیاز به وسیله ای برای برنامه ریزی سازمانها به وسایلی برای برنامه ریزی دارند،این برنامه ریزی شامل برنامه ریزی توسعه فناوری اطلاعات سازمان و همچنین برنامه ریزی آموزشی و مالی می باشد. فراهم آوردن زمینه های تعامل پذیری و یکپارچگی سیستم ها ایجاد یکپارچگی اطلاعاتی با ادغام و به اشتراک گذاری اطلاعات،یکی از نیازهایی است که سازمانها را به سمت معماری سازمانی سوق می دهد.معماری اطلاعاتی با ایجاد استانداردهای خاص قواعدی برای به اشتراک گذاری داده ها ایجاد می نماید،که امکان رد و بدل نمودن اطلاعات در سطوح مختلف از پایگاههای داده تا زیر سیستمها و تغییرات فراساختاری برای اخذ نتیجه مطلوب مهیا شود. امکان انواع تحلیهای مدیریتی سازمانها دوست دارند که امکان تحلیلهای مدیریتی را به منظور گرفتن تصمیات مدیریتی داشته باشند. ارزیابی،بهبود و اصلاح روشها و فرآیندها در ماموریتهای سازمانی یکی از خواسته های سازمانهای بزرگ با سیستمهای بزرگ اطلاعاتی کشف و حذف فرآیندهای اضافی در جهت اجرای یک ماموریت است.در واقع این سازمانها به دنبال بازمهندسی فرآیندهایشان می باشند،معماری سازمانی در رسیدن به این هدف به سازمانها کمک می کند و در واقع اصلی ترین هدف از ایجاد معماری اطلاعاتی تمرکز بر داده ها و فرآیند ها و تعاملات بین آنها است که به بهینه سازی فرآیندها می انجامد. پیش بینی و برنامه ریزی تغییرات سازمانها باید در مورد تغییرات احتمالی سیستمهایشان بتوانند پیش بینی کنند،تا در صورت بروز تغییرات بتوانند آن تغییرات را اعمال کنند. پیش بینی هزینه ها و زمان سازمانها علاقه مندند که قبل از ایجاد سیستم های اطلاعاتی و دیگر سیستم ها در سازمان،ارزیابی روی هزینه ها و زمان مورد نیاز برای ایجاد آن سیستمها داشته باشند. نیاز به ایجاد نظامی یکدست و قابل مقایسه در توصیف سیستمها طراحی و پیاده سازی ماموریتها،فرآیندها و سیستمهای اطلاعاتی که در سازمانهای بزرگ به کار گرفته می شوند،نیازمند وجود الگوهای مناسب و استاندارد جهت توصیف آنها می باشد،در غیر اینصورت امکان مقایسه خروجی های سازمانهای مختلف با هم وجود نداشته و فرآیند یکپارچگی دچار چالشهای اساسی خواهد شد.بنابراین باید معماری سازمانی در سازمانها وجود داشته باشد.(پورکمالی انارکی،1391)(41) ج-3-چارچوب های برنامه ریزی معماری سازمانی جان زاکمن،چارچوب معماری سازمانی را چنین تعریف می کند:چارچوب معماری سازمانی یک طرح طبقه بندی شده دو بعدی است که یک نمایش توصیفی را از سازمان بیان می کند. در تشریح مفهوم چارچوب آمده است که یک چارچوب معماری: ابزاری است که می تواند برای توسعه طیفی از معماریهای مختلف به کار رود. باید روشی را برای طراحی سیستم های اطلاعاتی و روش اتصال آنها به یکدیگر،ارائه کند. باید دارای مجموعه ای از ابزارها باشد که فرهنگ و زبان مشترک را فراهم سازد. باید شامل فهرستی از استانداردها باشد که برای توسعه واحدهای ساختاری مورد استفاده قرار گیرد. برخی از چارچوبهای رایج،عبارتند از:FEAF،زاکمن،TEAF،DoDAF،TOGAF و C4ISR و... در حال حاضر تعداد محدودی چارچوب معماری در سطح جهان مورد استفاده قرار می گیرد که هر یک با توجه به منشاء ظهورشان مناسب معماری سازمانهای خاصی هستند. ج-4-تشریح چارچوب زاکمن جان زاکمن یکی از پیشگامان معماری سیستم های اطلاعاتی است که پیشتر در شرکت IBM مشغول بود و هم اکنون هم به عنوان استراتژیست فناوری اطلاعات و معماری سازمانی و مدرس معماری اطلاعات در شرکت زیفا (Zifa) فعالیت می کند. زاکمن با ارائه یک روش و الگوی جامع در زمینه معماری اطلاعات آن را تبدیل به یک چارچوب معماری اطلاعات کرد،که در این چارچوب یک سازمان از زوایای مختلف و در تمامی سطوح مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.زاکمن معتقد به تحلیل سازمان بر مبنای یک چارچوب معماری است و می گوید:تزریق فناوری اطلاعات به یک سازمان بدون به کارگیری چارچوب معماری،سازمان را در آینده با هزینه های متعدد نگهداری و توسعه سیستم ها،عدم کارایی در راستای ماموریت سازمان و عدم تطابق پذیری با تکنولوژی های روز و هزینه های سنگین تبدیل سیستم ها و داد ها روبه رو می سازد.چارچوب زاکمن،پراستفاده ترین چارچوب در عرصه معماری سازمانی است.او در مقاله ی اول خود فقط سه جنبه از شش جنبه مدل سازمانی(داده ها،کارکد،شبکه) را در نظر گرفت و در قالب چارچوب ISA آن را مطرح کرد.جان زاکمن در سال 1992 در مقاله دیگر خود با افزودن سه جنبه دیگر(افراد،زمان و انگیزه) کار خود را تکمیل کرده،آن را به عنوان رویکردی نوین در معماری سازمانی ارائه کرد. چارچوب زاکمن،چارچوبی است برای معماری سازمانی که یک ساختار منطقی ایجاد می کند.چارچوب زاکمن از دو بعد اصلی و پایه تشیکل شده است.بعد اول (ستونها) بیانگر جنبه ها (focus)(چه چیز؟چگونه؟کجا؟چه کسی؟کی و چرا؟) است(توصیفات متفاوت از یک محصول از جنبه های مختلف)،و بعد دوم (سطرها)مبین دیدگاه ذینفعان در سازمان است(برنامه ریز،مالک یا دارنده،طراح،سازنده،پیمانکار و کاربر). به عبارتی دیگر،این چارچوب یک ماتریس دو بعدی را ارائه می دهد. چارچوب زاکمن از نظر تئوری یکی از کاملترین چارچوبهای معماری موجود است.این چارچوب با پوشش دادن تمامی جنبه ها و دیدگاههای ممکن در رابطه با سیستمهای اطلاعاتی یک سازمان،به ساختاری کاملا نرمال در این رابطه دست پیدا می کند.مبانی و مفاهیم مطرح در این چارچوب بسیاری از چارچوبهای معماری دیگر را تحت تاثیر قرار داده،یکی از مطرح ترین چارچوبهای معماری حال حاضر به حساب می آید. چارچوب زاکمن معروفترین قالب برای تدوین معماری سازمانی است و به عنوان یکی از متدولوژی های قدرتمند برای توسعه سیستم های اطلاعاتی مطرح است.برخی از شرکتها نیز بر اساس چارچوب زاکمن یک متدولوژی پیشنهاد کرده اند. ج-5- مزایا چارچوب زاکمن در مقایسه با دیگر چارچوب ها در یک دسته بندی صریح می توان گفت چارچوب زاکمن نسبت به همه ی چارچوبهای دیگر،دست کم دارای سه مزیت عمده است: 1. وجوه کاملتر معماری:همه چارچوبهای معماری سه رکن اصلی داده،کارکرد و شبکه را درخود جای داده اند.زاکمن این مزیت را نسبت به سایر رقبای خود داشت که جنبه کاملتری(زمان،افراد و انگیزه)از معماری را در چارچوب خود بگنجاند. 2. استفاده از دیدگاههای معتبر:آن دسته از کسانی که معماری را در چارچوب دو بعدی نگریسته اند،در ارائه دیدگاههایی که نسبت به هم دارای رابطه ای تکرار شونده باشند،موفق نبوده اند.زاکمن دیدگاههایی را وارد چارچوب خود کرد که از بالا به پایین نسبت به هم دارای رابطه مهندسی و از پایین به بالا دارای رابطه مهندسی معکوس هستند.این رابطه جالب توجه توجه به یکپارچگی چارچوب کمک شایانی کرده است،چرا که هر تغییری را در سطر بالا دست که عموما از جنس مدیریتی،سازمانی و راهبردی است؛مستلزم تغییری در سطر پایین دست است و پیش بینی هر تغییری در سطر پایین دست را که از جنس فناوری است،مستوجب پیش بینی تغییراتی در سطر بالا دست می سازد. 3. نرمال بودن خانه ها:سطرها و ستونهای چارچوب زاکمن از یک سو به راحتی تعریف می شوند و از سوی دیگر قواعد مدون و دقیق بر آنها حاکم است.بنابراین در تفسیر قواعد حاکم منجر به پدید آمدن خانه هایی شده است که دارای هیچ گونه افزودگی نیستند.این سخن که می توان از آن به نرمال بودن چارچوب یاد کرد،نه تنها به این معنی است که خانه ها دارای همپوشانی نیستند،بلکه اطلاعات اضافی نیز در خود ندارند.به عبارت بهتر،هر گونه کاستن،افزودن یا تغییر در چارچوب معماری را با مخاطره از دست رفتن جامعیت مواجه می کند(قاسم نژادمقدم،1387)(43) ج-6- معایب چارچوب زاکمن بحثی در خصوص امنیت نشده است،زکمن تنها یک یادداشت در این مورد نوشته و شرحی در این خصوص وجود ندارد. بحثی در خصوص استانداردها،قوانین و راهبردهای انتقال انجام نشده.ستون انگیزه را شاید بتوان با برنامه های انتقالی و نگاه راهبردی به نوعی ترکیب کردو چارچوب دارای متدولوژی و ابزار مشخصی نیست. چگونگی همراستا نمودن فناوری اطلاعات با کسب و کار مشخص نشده است. عدم توجه به ارتباط بین جنبه ها با یکدیگر،موضوعی که بعدها با معرفی ماتریس‌های نگاشتی بین عناصر ستون‌ها با یکدیگر توسط روش های معماری مورد توجه قرار گرفت.(مهجوریان و همکاران،1390)(44) 2-5-7-3-د روش تحلیل پیوند در این روش،تلفیقی از CSF و BSP مورد استفاده قرار می گیرد.بدین معنا که سیاست ها از رده ی بالای سازمان دریافت شده و به سمت رده های پایین تر کشانده می شودو از سوی دیگر فرآیندهای اجرایی از سطوح پایین شناسایی و به سطوح بالا ارائه می شود.در یک سطح سازمانی که حلقه اتصال نامیده می شود،سیاست ها و رویه های اجرایی مطابقت داده می شود و سیستم های برای پاسخگویی نیازهای اطلاعاتی طرح ریزی می شوند.(مددیان،1385)(36) پس از بررسی انجام گرفته پیرامون روش طراحی سیستم های اطلاعات مدیریت،در این پژوهش از روش تلفیقی BSP و چارچوب زاکمن استفاده شده است.روش BSP یک روش کلان نگر می باشد که می تواند فرآیند های موجود در سیستم را شناسایی کند و با توجه به اهداف هر یک از فرآیندها،موجودیت ها و رابطه بین آنها،رده های اطلاعاتی و منابع اطلاعاتی آنها را تجزیه و تحلیل می نماید.در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها از مهمترین فرآیندها،فرآیند جمع آوری اطلاعات مربوط به مورد بیماری های کشف شده در سطح منطقه جغرافیایی می باشد.بنابراین در ابتدا به دلیل کثرت مورد های بیماری های مورد گزارش در این نظام 4 مورد بیماری بررسی شده و به وسیله این روش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شده است. در یک روش کلی تر معماری سازمانی نظام مراقبت بیماری ها بررسی شده و بر اساس آن معماری سیستم اطلاعات مدیریت آن بررسی و طراحی می شود و یک شمای کلی و منطقی از معماری سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها تشریح می شود.جهت انجام این کار از روش زاکمن استفاده شده است.این روش نسبت به روش های ساخت یافته که در بیشتر پژوهش ها استفاده شده است جامع تر می باشد،زیرا این روش ابتدا سازمان را از دیدگاه برنامه ریز سازمان و مالکان سازمان بررسی می کند و سپس بر اساس آنها لایه منطقی معماری سیستم را تشریح می کند.در این دو لایه(مرحله) نظرات و دیدگاههای برنامه ریزان و مالکان سیستم از 6 جنبه (چه چیز،چطور،کجا،چه کسی،کی،چرا) بررسی می شود.بنابراین تمام جوانب و اطلاعات مربوط به یک سازمان بررسی می شود و براساس آن معماری سیستم اطلاعات مدیریت آن شکل می گیرد.در روش های دیگر می توان گفت اکثر داده ها و اطلاعات یک سازمان مورد توجه قرار نمی گیرد و فقط به بخش فرایندهای ساخت یافته سازمان بررسی می شود و دیدگاه کلان نسبت به سازمان ندارد.در صورتی که در روش زاکمن ابتدا معماری سازمانی مطلوب جهت سازمان ترسیم می شود و با توجه به آن معماری سیستم اطلاعات مدیریت طراحی می شود.در کل می توان گفت با تلفیق دو روش BSP و چارچوب زاکمن هم به جزئیات اطلاعاتی فرایند های سازمان و هم از دیدگاه کلان تر معماری ،سازمان به صورت جامعتر مورد بررسی قرار می گیرد. 2-6- آشنایی با نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان 2-6-1 کلیات و اصول مراقبت بیماریها - تعریف سلامت:ممکن است تعاریف زیادی برای سلامت وجود داشته باشد،تعریف مورد نظر سازمان بهداشت جهانی بدین شرح است:سلامت به معنی رفاه کامل جسمی،روانی و اجتماعی است و نه تنها فقدان بیماری - تعریف پیشگیری: ارتقاء حفظ و بازسازی سلامت در صورت اختلال در عملکرد جسمی،روانی و اجتماعی از اهداف پزشکی بوده که این اهداف در واژه پیشگیری مستتر و پیشگیری در واقع به صرفه تر و مناسب تر است - تعریف اپیدمیولوژی:مطالعه توزیع و انتشار و تعیین کننده های فراوانی بیماریها و رویدادها و آسیب ها در انسان است.اجزاء مشترک تعاریف مختلف اپیدمیولوژی شامل موارد زیر است: مطالعه فراوانی بیماریها مطالعه انتشار بیماریها مطالعه تعیین کننده های بیماریها Epidemiology از ترکیب سه کلمه Epi=among (در میان)- demos=people (مردم) و logy=study(مطالعه) ایجاد شده است و به معنی مطالعه آنچه که میان مردم است.اما تعریف کلاسیک عبارت است:از مطالعه نحوه توزیع و انتشار بیماری ها و عوامل موثر بر آنها و کاربرد این مطالعه برای کنترل بیماریها و یا پیشامدهای مرتبط با تندرستی در جمعیت های معین.پس ما سه محور اصلی در اپیدمیولوژی داریم: 1- توزیع بیماریها 2- عوامل موثر بر بیماریها 3- کاربرد اپیدمیولوژی برای کنترل بیماریها چرا عده ای به یک بیماری مبتلا می شوند و بعضی دیگر نمی شوند؟دانش اپیدمیولوژی بر این مبنا است که توزیع بیماری،رویداد بهداشتی و یا فقدان سالمتی یک جامعه به طور تصادفی اتفاق نمی افتد. - اهداف اختصاصی اپیدمیولوژی عبارتند از: 1. تعیین علت و یا عامل ایجاد بیماری و عوامل خطر آن،یعنی صفاتی که باعث افزایش خطر ابتلا یک فرد به یک بیماری می شود. 2. تعیین گسترش بیماری در جامعه (بار بیماری در جامعه چقدر است؟) 3. مطالعه سیر طبیعی و پیش آگاهی بیماری،بعضی از بیماریها شدیدتر از بعضی دیگر و بعضی به شکل سریع مرگ آور است. 4. ارزشیابی اقدامات پیشگیری و درمانی موجود و روش های ارائه خدمات بهداشتی درمانی در یک تقسیم بندی؛اپیدمیولوژی به دو نوع توصیفی و تحلیلی تقسیم می شود،اپیدمیولوژی توصیفی در واقع دارای دو جزء شمارش بیماریها و دیدن آنها بر حسب زمان،مکان و شخص به منظور تولید اطلاعات و ایجاد فرضیه می باشد. اپیدمیولوژی تحلیلی در واقع برای اثبات فرضیه ها کاربرد دارد.چرخه توالی اپیدمیولوژی را می توان به صورت شکل ذیل نشان داد.(گویا و همکاران،1384)(12) -41148053975ارزشیابی Evalutionمداخله Intervention makingداده DataInformationاطلاعات Informationایجا فرضیه Intelligenceتصمیم گیری Decision making00ارزشیابی Evalutionمداخله Intervention makingداده DataInformationاطلاعات Informationایجا فرضیه Intelligenceتصمیم گیری Decision making شکل شماره 11:چرخه توالی اپیدمیولوژی 2-6-2- اهداف نظام مراقبت پایش روند. شناسایی اپیدمی ها شناسایی گروه های در معرض خطر تعیین اهداف برنامه ارزیابی پیشرفت برنامه های مداخله ای(مجدزاده،1391)(45) 2-6-3- اجزا مراقبت 1- جمع آوری داده ها جمع آوری داده ها قدم و اساسی در مراقبت است،حداقل داده هایی که در خصوص هر رویداد بهداشتی جمع آوری می شوند باید به سئوالات اصلی اپیدمیولوژی یعنی چه؟چه وقت؟چه کسی،کجا (Where,who,when) جواب دهند. بنابراین باید سیستم بگونه ای طراحی شود که توان جمع آوری داده ها را بصورت دقیق و مستمر داشته باشد.علاوه بر منابع جمع آوری داده ها از جمله بررسی ها و پژوهش های بهداشتی،در حال حاضر داده های مربوط به برنامه های مشمول مراقبت در خصوص بیماری ها از طریق فرم های مختلفی در سطوح ارائه خدمات بهداشتی درمانی،جمع آوری می شوند.هم چنین در این برنامه ها و هم در طراحی سایر برنامه ها بعضی از داده های اصلی در واقع عمومی ترین داده هائی که در اغلب بیماریها جمع آوری می شوند.شامل موارد ذیل است. الف)موارد مرتبط با بیماری و مرگ شامل: 1. داده های مربوط به هویت فردی(نام و نام خانوادگی) 2. سن 3. جنس 4. آدرس و محل سکونت 5. منابع احتمالی عفونت 6. راههای انتقال 7. تاریخ بروز بیماری 8. ریسک فاکتورها (عوامل خطر) بیماری (شغل و ..) 9. Out come بیماری (سرانجام) از نظر بهبودی و فوت 10. وضعیت ایمن سازی یا درمان 11. افراد در معرض آلودگی ب)نتایج آزمایشگاهی ج)داده های پیشگیری و کنترل د)وضعیت بهداشت محیط 1. تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار داده ها کاردان بهداشتی در مراکز بهداشتی درمانی و کارشناسان در مراکز بهداشت شهرستان می توانند از فرم های گزارش ماهیانه و هفتگی و یا فرم های بررسی،داده های مراقبت را جمع آوری و همچنین جهت گزارش از جداول،نمودار و نقشه استفاده نمایند. داده های خام گردآوری شده در اغلب موارد ممکن است کارآیی نیادی نداشته باشند،پس باید داده های گردآوری شده با روشی ساده تجزیه و تحلیل و ارائه شوند.بنابریان قدم اول این است که همه داده ها گردآوری شده و مجموع آنها با روشی مناسب چیده شده و سپس طبقه بندی شوند تا قابلیت تجزیه و تحلیل شدن را داشته باشند. 1- طراحی مداخله اساس مداخله بر شناخت مشکل متکی است.هدف از مراقبت این است که بعد از تجزیه و تحلیل،مشکل را شناسایی کرده و بعد از آن با برنامه ریزی مداخله موثر،مشکل را مرتفع سازیم. در واقع هدف از مراقبت،پیدا کردن راههایی برای پیشگیری از بیماری و مرگ غیرعادی می باشد.که شما قبلا با جمع آوری داده ها،تجزیه و تحلیل و تفسیر آنها و بررسی آن،علل به وجود آمدن مشکل را تعیین کرده اید و مرحله بعدی آن انجام اعمالی است که آن موانع را حذف و یا مشکل موجود را مرتفع سازد.دست یابی به این هدف کار چندان ساده ای نیست و در بعضی موارد راه حل ها خیلی واضح نیستند،به عنوان مثال علیرغم آگاهی ماردران از راههای پیشگیری از ابتلا به اسهال و درمان آن،هنوز هم بعنوان یک مشکل بهداشتی جامعه خصوصا جامعه روستائی باقی مانده است.در این گونه موارد قبل از ارائه راه حل برای آن باید اطلاعات اقتصادی بیشتری در زمینه علت وجود مشکل جمع آوری شود. 2- تهیه و ارائه گزارشات قبل از تهیه گزارش،به گذشته برگردید تا اهداف اصلی سیستم،مراقبت را ببینید.این اهداف بایستی واضح و پاسخگوی سوالات شما باشد.گزارش شما بایستی به یکایک این اهداف اشاره داشته باشد.جداول،نمودار و نقشه هایتان را مجددا بررسی کنید.در مورد اینکه چه عناوینی از اطلاعات برای مخاطب هایتان جالب خواهد بود تصمیم بگیرید.جهت هر کدام از آنها توضحیات کوتاهی اضافه نمائید.سعی کنید از مطالبی که باعث دور شدن شما از اهداف اصلی برنامه خواهد بود،استفاده نکنید.(گویا و همکاران،1384)(12) 2-6-4 گردش اطلاعات در نظام مراقبت ایده آل 58483514605000 شکل شماره 12:گردش اطلاعات در نظام مراقبت ایده ال 2-6-5- نظام مراقبت ایده آل برطرف شدن مشکلات قوانین به هنگامی نظام مراقبت:نقش HIS پایش کننده برنامه ها:فیدبک مناسب یکپارچگی نظام مراقبت کوچک بودن سیستم استفاده از فناوری اطلاعات استفاده مناسب از نتایج شایسته سالاری ادغام شدن در خدمات مراقبت اولیه وجود سیستم پایش و ارزشیابی پررنگ بودن نقش لیدرشیپ مشارکت مردم تعهد سیاسی تعامل با ذینفعان بروز شدن مداوم سیستم اهمیت نظام شبکه تعیین استاندارد و شاخص استفاده بهینه از اطلاعات(استوار،2011)(46) بخش دوم :مروری بر مطالعات انجام گرفته مطالعات داخلی انجام شده پیرامون پژوهش ابتدا چند پژوهش مطالعه موردی که در زمینه طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت انجام شده را مرور می کنیم. علی صداقت و همکاران(1388) در پژوهشی تحت عنوان "مطالعه سیستم اطلاعات مدیریت یک بیمارستان با تکنیک BSP" که یک مطالعه توصیفی تحلیلی (کیفی) می باشد را روی 41 نفر از مدیران و متخصیص یک بیمارستان انجام دادند.مراحل کار این پژوهش شامل 7 گام مستندسازی فرآیند ها سازمانی تهیه جداول (ساختار فرآیند) تعیین موجودیت ها،تهیه جدول (فرآیند-رده داده ها) بلوک بندی اطلاعات و تعیین روابط بین بلوک ها در نهایت رسم جدول نقشه معماری اطلاعات می باشد.یافته های این پژوهش در بیمارستان مورد مطالعه شامل مجموعا 58 واحد،41 فرآیند و 65 رده اطلاعاتی در قالب 5 محور(فرد،شی،مکان،مفهوم و رخداد) می باشد که در نهایت،جدول بلوک بندی اطلاعات و روابط بلوک ها و نقشه معماری اطلاعات بیمارستان ترسیم شده است.محقق در این پژوهش زیر ساخت و بستر مورد نیاز را برای برنامه ریزی شبکه رایانه ای بیمارستان فراهم کرده است.(47) حمید بنائیان(1387) در مقاله تحت عنوان "طراحی سیستم اطلاعات مدیریت معاونت اداری- مالی دانشگاه مرود پژوهشی واحد اداری-مالی دانشگاه خلیج فارس" ضمن بیان اهیمت نقش سیستم های اطلاعاتی در سازمان،چگونگی و مراحل طراحی و ساخت یک سیستم اطلاعاتی مدیریت در واحد اداری-مالی دانشگاه ها را بررسی می کند و ضمن تشریح مراحل طراحی و ساخت عملی چنین سیستمی مزایا و معایب دو شیوه ی دستی و ماشینی را از لحاظ دسترسی،پردازش و طبقه بندی اطلاعات بیان می کند.این پژوهش خروجی یک کار تحقیقاتی-اجرایی است این کار تحقیقاتی بر اساس هدف،از نوع کاربردی است.از طرف دیگر،گردآوری داده ها از نوع مطالعات موردی که زیر مجموعه تحقیقات تحلیلی-توصیفی می باشد. هدف اصلی این تحقیق عبارت است از:طراحی و ساخت یک سیستم اطلاعاتی مدیریت برای معاونت اداری-مالی دانشگاه ها. برای تحقق این هدف اصلی،اهداف فرعی زیر قابل تعریف است: شناسایی وضع موجود واحد اموال معاونت اداری-مالی دانشگاه؛ شناسایی وضع مطلوب واحد اموال معاونت اداری- مالی دانشگاه با استفاده از رویکرد SSADM ؛ طراحی و ساخت سیستم اطلاعاتی مدیریت برای واحد اموال معاونت اداری- مالی دانشگاه. در پایان مدل منطقی رابطه ای واحد اموال معاونت اداری-مالی دانشگاه خلیح فارس به عنوان نمونه آورده شده است.(3) مریم احمدی و همکاران (1390)در پژوهشی با عنوان ارزیابی نیازهای اطلاعاتی سیستم اطلاعات مدیریت معاونت درمان دانشگاههای علوم پژشکی ایران ابراز می کنند که با توجه به ارزش روز افزون اطلاعات،تجهیز مدیریت به یک سیستم اطلاعات صحیح و مطمئن که توانایی مدیریت را در اتخاذ تصمیم ها در مورد برنامه ریزی،سازماندهی و کنترل ارتقاء بخشد،به یک ضرورت اساسی عصر ما تبدیل شده است.این پژوهش سعی بر تحلیل و ارزیابی نیازهای اطلاعاتی معاونت درمان دانشگاههای علوم پزشکی کشور داشته،تا نتیجه آن در طراحی و انتخاب یک سیستم جامع اطلاعات برای مدیریتهای مختلف این حوزه،مورد استفاده قرار گیرد. این پژوهش از نوع کاربردی و توصیفی مقطعی است که در سال 1387 انجام گرفت.جامعه مورد مطالعه آن شامل مدیران معاونت درمان 39 دانشگاه علوم پزشکی و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه می باشد.با توجه به وجود روشهای مختلف طراحی سیستم های اطلاعاتی،از دو روش برنامه ریزی سیستم شغلی (BSP) و فاکتورهای حیاتی موفقیت (CSF)،الگو برداری شده است. در پایان پژوهش در مجموع از م669 مورد نیاز اطلاعاتی شناسایی شده،45 درصد جزء نیازهای اطلاعاتی اولیه از دیدگاه خود میدران بوده است.12 درصد نیازهای اطلاعاتی شناسیی شده،پاییت تر از حد اولویت بودند،14 درصد نیازهای اطلاعاتی از طریق فرم،21 درصد فرم و بانک اطلاعاتی به طور مشترک،4 درصد از طریق نرم افزارها یا بانک های اطلاعاتی،5 درصد سایت اینترنتی،در دسترس هستند و 56 درصد بدون منبع (فرم،بانک اطلاعاتی،سایت)مشخص بودند.با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش نگارنده اعلام می کند با توجه به در دسترس نبودن منابع اطلاعاتی برای 56 درصد از نیازهای اطلاعاتی مدیران،طراحی سیستم اطلاعاتی مدیریت با تکیه بر فاکتورهای حیاتی موفقیت مدیران و سایر روش های علمی ضروری است.(48) مجتبی نادری (1383)در پژوهشی با عنوان طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت بیمه اتومبیل در بیمه ایران اظهار می کند که سیستم های اطلاعاتی نقش اساسی در تهیه اطلاعات مورد نیاز سازمان ها و مدیران برای تصمیم گیری دارند و می توانند به آنها در ارتقای توان رقابتی و ارائه خدمات بهتر یاری برسانند.لذا طراحی سیستم های اطلاعاتی برای سازمان ها و ازجمله صنعت بیمه و علی الخصوص شرکت بیمه ایران اولویت خاصی دارد و می تواند با ارائه اطلاعات دقیق،به موقع و متناسب نقش مهمی را در تصمیم گیری و بهبود کیفیت خدمات بیمه ای ایفا نماید. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی،تحلیلی و کاربردی است و با بررسی پیشینه پژوهش از طریق مطالعات کتابخانه ای و شبکه ای و بررسی دیدگاه های جامعه آماری در وضعیت موجود و ضعیت طراحی شده سیستم اطلاعاتی،داده ها جمع آوری و تجزیه و تحلیل می شوند.مدیریت و کارکنان بیمه اتومبیل ایران (حدود 80 نفر) جامعه آماری مورد مطالعه می باشند و به علت محدود بودن نمونه گیری صورت نگرفته است.از طریق مصاحبه با مدیریت و کارکنان بیمه اتومبیل و توزیع پرسشنامه داده ها جمع آوری شده و اعتبار و روایی پرسشنامه نیز با استفاده از صاحبنظران موضوع و ضریب آلفای کرونباخ 95 درصد تایید گردیده است.در این پژوهش به سه پرسش اصلی در خصوص دقیق بودن،متانسب بودن،و به موقع بودن اطلاعات در سیستم اطلاعات مدیریت بیمه اتومبیل در وضعیت موجود و طراحی شده پاسخ داده شده است. به منظور طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت بیمه اتومبیل از روش تجزیه و تحلیل ساخت یافته SSADM استفاده و مراحل شناخت،تجزیه و تحلیل،و طراحی مفهومی آن در بیمه ایران پیاده گردیده است. با مقایسه وضعیت موجود و طراحی شده سیستم اطلاعات مدیریت بیمه تومبیل نتایج حاکی از آن است که در وضعیت موجود دقت اطلاعات،متناسب بودن اطلاعات،و به موقع بودن اطلاعات در حد متوسط و کمتر است و در وضعیت طراحی شده با رفع نقاط ضعف بیشتر از متوسط می باشد.(49) دکتر شعبان الهی و همکاران(2004) در مقاله با عنوان "نقش معماری در توسعه سیستم های اطلاعات استراتژیک" بیان می کند که تجربه علوم مختلف و بخصوص علوم مهندسی ثابت کرده است که عامل هایی نظیر ابعاد، پیچیدگی و قابلیت گسترش نیازمندی های خاص، مهمترین پارامترهای تصمیم گیری در رابطه با لزوم هر نوع معماری به حساب می آیند. به عبارت دیگر هر جا که نیاز به طراحی موجودیت (Entity) یا سیستمی (System) باشد که ابعاد یا پیچیدگی آن از یک حد معین فراتر رفته، یا نیازمندیهای خاصی را برآورده نماید، نگرشی همه جانبه را لازم خواهد داشت که در اصطلاح به آن "معماری " گفته می شود. معماری ترکیبی است از علم، هنر و تجربه که در رشته هایی نظیر ساختمان دارای قدمتی چند هزار ساله است. سیستم های متکی بر حیطه فنآوری اطلاعات نیز در مواجه با پیچیدگی های روزافزون و رشد سریع سیستم های اطلاعاتی و فنآوری اطلاعات ناگزیر از حرکت به سمت "معماری" بوده است. این امر، هر چند با اندکی تأخیر ولی با قوت و سرعت شروع شده و مباحث مربوط به آن به مرحله کاربردی رسیده.(23) جعفر محمودی(1383) در پژوهشی با عنوان مدل فرآیند-رفتار گرای نوین برای طراحی سیستم های اطلاعاتی مدل جدیدی جهت طراحی سیستم های اطلاعاتی معرفی می نماید.ایشان در مقاله تحت همین عنوان اعلام می کند که شکست پروژه های ایجاد سیستم های اطلاعاتی،به علت ناکارآمدی مدل های تحلیل و طراحی،تلاش گسترده ای را جهت ابداع مدل های جدید برانگیخته است.تک ساحتی بودن مدل ها از یک سو عدم مقبولیت آن ها در نزد کاربران و مدیران از سوی دیگر،از علل اصلی این ناکارآمدی بوده و رفع این معضل هدف برخی از تلاش هایی است که در این حوزه صورت گرفته است.محقق در این پژوهش با بهره گیری از روش اقدام پژوهی و با شیوه ای خلاق اقدام به ابداع مدلی جهت طراحی منطقی سیستم اطلاعاتی نموده است. مدل ابداعی ماهیت ترکیبی داشته و بر دیدگاه های فرآیند گرا و رفتارگرا تاکید دارد.مهم ترین ویژگی مدل ابداعی را می توان مبنا قرار دادن "سطح کاربری" جهت طراحی تفصیلی قلمداد کرد.در ادبیات موضوع چنین امری مسبوق به سابقه نیست.به کارگیری این مدل در دو مورد کاملا متفاوت شاهدی بر پایایی و استقلال آن از شرایط مساله است. در مدل ابداعی،اجزاء سیستم جدید،به "تدریج و به صورت تجمعی" طراحی می گردند.بسته به نوع پروژه می توان بلافاصله پس از طراحی هر جزء،اقدام به نمونه سازی و پیاده سازی اولیه آن نیز نمود.(50) مطالعات خارجی انجام شده پیرامون پژوهش لابر و همکارانش(2004)در مقاله ای تحت عنوان معماری سیستم اطلاعات برای سیستم مراقبت بیماری بیان می کند که آژانس های بهداشت عمومی،ظرفیت خودکار بدست آوردن ،یکپارچه کردن و تحلیل اطلاعات کلینیکی جهت اطلاعات مراقبت از بیماری را توسعه داده اند.طرح سیستم های مراقبت بیماری ممکن است با اتصال معمار های توسعه داده شده ی داده یکپارچه زیست پزشکی مفید واقع شود. تنها یکپارچگی داده در بهداشت عمومی تنها نمی تواند موثر باشد بلکه تکنولوژی اطلاعات و تحقیقات آکادمیک بر توسعه این سیستم ها اثرگذار است. این مقاله،نقش عناصر داده ،استانداردهای واژگان،استخراج دادها،انتقال و امنیت ،تغییر شکل و نرمال سازی و تحلیل مجموعه های داده در توسعه سیستم های مراقبت بیماری ها را بررسی شده و سپس سیستم های مراقبت خودکار در محتوای زیست پزشکی و تحقیق علم کامپیوتر در یکپارچه سازی داده را شرح داده شده است.در این مقاله تاکید شده است که هر دو این علم سیستم های موجود را مشخص می کند و راه های بدست آوردن ساخت سیستم ها که فعالیت بهداشت عمومی را پشتیبانی می کند را نشان می دهد.نتیجه ای که از این پژوهش بدست آمده این است که شبکه اطلاعات بهداشت عمومی بهترین فعالیت و تجربه را برای اجزاء معماری ضروری یک سیستم مراقبت سندرومیک را شناسایی می کند.یک طرح طبقه بندی نرم افزار یکپارچه سازی داده زیست پزشکی برای رویکردهای طبقه بندی موجود مراقبت سندرومیک جهت تشریح تنوع معماری مفید می باشد.و در پایان پیشنهاد شده است که سیستم های اطلاعاتی بهداشت عمومی و تحقیقات علم کامپیوتر در قالب سیستم های یکپارچه سازی داده می تواند رویکردهای مکملی را توسط شبکه اطلاعاتی بهداشت عمومی و تحقیقات علم کامپیوتر در قالب سیستم های یکپارچه سازی داده می تواند رویکردهای مکملی را توسط شبکه اطلاعاتی بهداشت عمومی پیشنهاد کند و اطلاعات سیستم های مراقبت بهداشت عمومی آینده را فراهم آورند.(51) پری و همکاران(2007) در پژوهشی با عنوان "طراحی یک سیستم مراقبت بیماری یکپارچه و سیستم پاسخگو:ماتریسی از مهارت ها و فعالیت ها" نیازمندی های سیستم مراقبت 19 بیماری واگیردار با اولویت بالا که با سیستم یکپارچه مراقبت بیماری مرتبط است و استراتژی پاسخگو در سازمان بهداشت جهانی در منطقه آفریقا را تحلیل کرده اند.در این پژوهش از یک تحلیل وظیفه ای سیستماتیک برای شناسایی و استاندارد کردن موضاعات و اهداف نظارت،تعارف موردهای مراقبت،آستانه اقدام و نظریه هاا برای 19 بیماری واگیر اولویت دار انجام شده است و یافته ها مطابق با نظام مراقبت و توابع پاسخگو جمع آوری شده و آنها را به سطوح جامعه مربوطه،تسهیلات بهداشت،ناحیه،ملی و بین المللی مرتبط شده است. پی آمد تحلیل یک ماتریس مهارت های عمومی و فعالیت های ضروری برای یک سیستم یکپارچه شده می باشد.چگونگی استفاده از ماتریس را جهت کمک به یافتن باگ های سیستم جاری،برنامه های جهت اولویت دادن به عملیات ها،شاخص های مشخص برای نظارت بر پیشرفت و توسعه اهداف آموزشی برای به کاربردن اپیدمیولژی و برنامه های آموزشی ضمن خدمت برای کاربران مستند سازی شده است. در انتها این ماتریس برای سیستم یکپارچه شده مراقبت بیماری و پاسخگو در منطقه آفریقا،ارتباط بین وظایف نظارت بر بهداشت عمومی و مشارکت آنها در طی تمام سطوح سیستم های بهداشت ملی را مشخص می کندپیشنهاد شده است.چارچوب ماتریس جهت نیازمندی های برنامه و استراتژی های جدید قابل تعدیل می باشد.این چارچوب وظایف فعالیت های ضروری که برای قوی کردن یا توسعه سیستم های نظارتی موجود را به صورت صریح مشخص می کند که می تواند با تهدیدات بهداشت عمومی در حال ظهور یا رایج،انطباق داده شود.(52) هاشمیان(2010) در مقاله ای با عنوان "مشخصه های پرس و جو پیشرفته برای سیستم های مراقبت بیماری" احضار می کند که اغلب سیستم های مراقبت بیماری خودکار به کاربران درباره گزارشات افزایش شیوع ،به صورت دسته بندی های مشخصات بیماری اعلام می کند و به کاربران این امکان را می دهد تا سطح بیماری را با توجه به داده های مرتبط با آن ها افزایش ها بررسی نماید.بعضی اوقات،کنترل پویا بیشتر به شناسایی به موقع یک بیماری در حال ظهور در یک جامعه نیاز دارد.مشخصه های پرس و جوی پویا،هنگامی که از سیستم های مراقبت موجود برای بدست آوردن بروز بیماری های نوظهور یا شناسایی موارد بیماری های قابل گزارش در قالب داده های بدست آمده از سیستم مراقبت استفاده کند،ارزشمند خواهد بود. هدف ابزار پرس وجوی پیشرفته (AQT) ساختن یک رابط پرس و جو منعطف تر برای سیستم های مراقبت بیماری مبتنی بر وب می باشد.این رابط به کاربران امکان تعریف و ساختن پرس و جو را مانند یک عبارت منطقی که برای محاسبات ریاضی نوشته شده باشند را می دهد.AQT به کاربران امکان توسعه،بدست آوردن،ذخیره و به اشتراک گذاشتن تعاریف پیچیده را می دهد.AQT یک رابط منعطف را برای کاربران پیشرفته و تازه کار جهت چک کردن عبارت معتبر برای ساختن،علامت گذاری اخطارها به کاربران آماده می کند.(53) بلابل (2000)در پژوهشی با عنوان "کاربرد نمونه مولفه ها برای تحلیل و طراحی معماری سیستم های پیشرفته بهداشتی " احراز می دارد که مهندسی نرم افزار بر اساس نمونه مولفه ها مانند بررسی رویکردهای میان افزاری رایج برای سیستم های اطلاعات بهداشتی است که یک مدل مولفه عمومی ایجاد می کند و از تحلیل،طراحی،پیاده سازی و هماهنگ سازی سیستم های پیچیده پشتیبانی می کند. استفاده از مدل ها مانند ماشین های انتزاعی اتوماتیک و زبان مدل سازی یکپارچه (UML) می باشند که می توانند مولفه ها را مانند سیستم های دنیای واقعی در سطوح مختلف انتزاعی به صورت جداگانه آنچنان که دیدگاههای مختلف را به روش عمومی و سازگار روی سیستم مشابه منعکس کنند.بنابراین نه تنها برنامه ها و تکنولوژی ها می توانند مدل شوند بلکه فرآیندهای تجاری،چارچوب های سازمانی یا اهداف امنیتی آن را به صورت موفقیت آمیزی در طی چارچوب های پروژه های مختلف اروپایی مدل سازی شوند.(54) ویلکینز(2008) و همکارانش در مقاله ای با عنوان "داده پروژه تصمیم گیری:ارزیابی سیستم مراقبت در کشورهای در حال توسعه جهت بهبود دسترسی به اطلاعات سلامت عمومی" عنوان می کند که با استفاده از اطلاعات با کیفیت و بموقع،وزارتخانه بهداشت، اولویت مشکلات سلامت در بین مردمشان را می تواند به صورت کارآمدتر و اثربخش تر شناسایی کند.داده های پروژه تصمیم گیری (DDM) یک مدل ادراکی برای یک سیستم سلامت داده محور ایجاد می کند.این مدل شامل یک متدولوژی سیستماتیک برای ارزیابی دسترسی به اطلاعات است که به عنوان یک اصل برای بهبود سیستم های مراقبت سلامت ملی استفاده می شوند. در این تحقیق متدولوژی ارزیابی داده های تصمیم گیری مراقبت در 6 سیستم که در 5 کشور فعال بود بوسیله کارمندانی از مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها در آمریکا انجام شد.کارمندان وزارتخانه بهداشت در سطح ملی،منطقه و محلی با روش مصاحبه رسمی یا رویکردهایی مانند مصاحبه و روش های آن داده ها را جمع آوری و بررسی کردند.خصوصیات مناسب بودن ،دقت،سادگی،انعطاف پذیری،قابل پذیرش بودن و مفید بودن مورد آزمایش قرار گرفتند و مشکلات و علل اساسی آن ها شناسایی شد. در پایان تحقیق نتیجه حاکی از این بودکه مشکلاتی که مانع دسترسی به اطلاعات می شد زیاد و پیچیده بود.ارزیابی ها نشان دادند که کمتر از 8 رده مشکل مانع دسترسی تصمیم گیرندگان به اطلاعات می شدند که بیشترین آنها نقص در مورد طراحی سیستم ، پرسنل در حال یادگیری و انتشار داده در سیستم بودند.(15) در یک جمع بندی کلی می توان گفت پژوهش های پیرامون سیستم اطلاعات مدیریت از نظر موضوعی بسیار وسیع می باشد و هریک از پژوهشگران جنبه های مانند طراحی،ارزیابی و یا بهبود سیستم های اطلاعات مدیریت را بررسی کردند.در پژوهش خارجی صورت گرفته در این زمینه بیشتر به بهبود و ارزیابی این سیستم ها پرداخته شده است،زیرا در کشورهای پیشرفته در زمینه های طراحی بنیادی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها از چندین سال قبل پژوهش هایی صورت گرفته و در این کشورها سیستم های اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها وجود دارد.در صورتی که در ایران هنوز سیستم جامع جهت نظام مراقبت بیماری ها وجود ندارد و سیستم های موجود در این نظام بیشتر به صورت برنامه های کاربردی جزیره ای می باشد که ارتباط داده ای با هم ندارند.این موضوع باعث شده است تجزیه و تحلیل داد ها و اطلاعات جمع آوری شده در این نظام بسیار مشکل باشد و اهمیت طراحی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها بیشتر مورد توجه قرار گیرد. در پژوهش های بررسی شده در داخل کشور در زمینه طراحی سیستم اطلاعات مدیریت از روش های مختلفی استفاده شده است و هر یک از این پژوهش ها سازمان خاصی را در نظر گرفته اند و بیشتر براساس روش های ساخت یافته معماری سیستم اطلاعات آن را بررسی نموده اند.در پژوهش علی صداقت و همکاران(1388) و مریم احمدی و همکاران(1390) که از روش BSP استفاده شده است تنها موجودیت ها و رده های اطلاعاتی آن مورد بررسی قرار گرفته و هیچ نگاه کلی به سازمان صورت نگرفته است.در این پژوهش با استفاده از تجربیات بدست آمده در روش استفاده شده در این دو پژوهش و تلفیق روش زاکمن به آن یافته های جامع تری از سازمان و فرآیند های آن بدست آمده که می توان با استفاده از آن وضعیت واضح تری از معماری سیستم اطلاعات مدیریت ترسیم و تشریح نمود. فصل سوم روش تحقیق 3-1- مقدمه پایه هر علمی،روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می رود.دستیابی به اهداف علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود،مگر زمانی که با روش درستی صورت پذیرد.به عبارت دیگر تحقیق از حیث روش است که اعتبار می یابد نه از موضوع تحقیق،محقق باید توجه داشته باشد که اعتبار و ستاده های تحقیق،به شدت تحت تاثیر روشی که برای تحقیق خود برگزیده است.(خاکی،1386) تحقیق،یک قرآیند جستجوی منظم برای مشخص کردن یک موقعیت نامعین است.از طریق این فرآیند است که می توان درباره ناشناخته ها به جستجو پرداخت و شناخت لازم را کسب کرد.در این تحقیق به منظور طراحی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها پژوهش صورت گرفته است که در ادامه به معرفی جامعه آماری و چگونگی انتخاب نمونه مورد بررسی و نحوه جمع آوری اطلاعات و روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها بیان شده است. 3-2- نوع پژوهش این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به صورت یک مطالعه توصیفی-مقطعی است. 3-3- جامعه پژوهش همانگونه که در فصل اول ذکر گردید،هدف اصلی پژوهش ارایه مدل مفهومی معماری سیستم اطلاعات مدیریتی نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان بوده است،لذا در ابتدا باید مشخص شود که کاربران نهایی این سیستم کدامند و در حقیقت این سیستم، اطلاعات مورد نیاز کدامیک از مدیران دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان را برآورده می کند. در فصل های پیشین توضیح داده شد که نظام مراقبت بیماری ها اطلاعات بیماری های موجود و رایج در جامعه موردنظر را ذخیره می کند که با توجه به اطلاعات و آمار ثبت شده در این سیستم مدیران ارشد و اجرایی در واحد مدیریت بیماریها در معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان،برنامه های و سیاست های کلی مبارزه با بیماریها را تدوین می کنند. قابل ذکر است که ورود اطلاعات اولیه این سیستم توسط کارشناسان بیماریها در بخش مبارزه با بیماریهای واگیر و غیر واگیر مستقر در معاونت بهداشتی دانشگاه و واحدهای ثبت بیمار در بیمارستان ها و مطب های خصوصی صورت می گیرد. برای تشخیص نیازهای اطلاعاتی یک سیستم و ارایه مدل برای آن بهترین راه این است که از کاربران سیستم نظرخواهی صورت گیرد و با توجه به اطلاعاتی که آنان در اختیار ما قرار مید هند اقدام به کار نمود.بنابراین با توجه به کاربران مطرح شده در این سیستم،جامعه پژوهش از میان مدیران اجرایی معاونت بهداشتی،مدیران بخش مبارزه با بیماریها،رئیس شبکه بهداشت شهرستان های استان و رئیس بیمارستان های تحت نظارت دانشگاه علوم پزشکی،کارشناس بیماری های در مرکز مدیریت بیماری ها انتخاب شده است. 3-4- حجم نمونه پژوهش به دلیل محدود بودن جامعه پژوهش،کل جامعه پژوهش به عنوان نمونه انتخاب شده است که شامل مدیران واحد پیشگیری از بیماریهای واگیر و بیماریهای غیر واگیر،مدیر فنی معاونت بهداشت،کارشناسان بیماری ها در بخش مدیریت بیماری های معاونت بهداشت،کارشناسان بیماری ها در شبکه بهداشت شهرستان،مدیر واحد پیشگیری بیماری ها واگیر شبکه بهداشت شهرستان،کارشناسان مدارک پزشکی بیمارستان،سرپرست مرکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی می باشد. 3-5- روش نمونه گیری به دلیل محدود بودن جامعه پژوهش،نمونه گیری خاصی صورت نگرفت. 3-6- روش و ابزار گردآوری داده ها جهت ارایه معماری سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها ابتدا به شناخت وضعیت اولیه ارگان ها و مراکز در گیر در این نظام پرداخته شده است.در مرحله شناخت اولیه،ابتدا مستندات و شرح وظایف هر یک از مراکز در گیر مطالعه و بررسی شد و سپس با افراد درگیر در نظام مراقبت بیماری ها مصاحبه هایی انجام شد در این همچنین در این پژوهش اکثر داده ها از طریق مشاهده روند کاری کارشناسان بیماری ها در امر جمع آوری،تجمیع و ثبت اطلاعات صورت گرفته است.از مهمترین فرآیند های موجود در این نظام فرآیند جمع آوری،تجمیع و خلاصه سازی موارد کشف شده بیماری ها می باشد.به دلیل کثرت موارد بیماری های قابل گزارش در این نظام 4 مورد بیماری انتخاب و فرآیند آن مورد بررسی قرار گرفته است. مصاحبه و مشاهدات با افراد درگیر در نظام مراقبت بیماری ها در معاونت بهداشت،معاونت درمان،بیمارستان،شبکه بهداشت و درمان شهرستان بستک و سرپرست یک مرکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی در طی 4 ماه انجام گرفت.به دلیل اینکه محقق هیچ گونه اطلاعاتی از قبل از این سازمان نداشت و هر یک از افراد سازمان متاسفانه در حوزه کاری خود تجربه و اطلاع داشت و هیچ کدام از آنها نمی توانستند دید کلی از اهداف و فعالیت های سازمان ، چالش ها و مشکلات پیش رو را بازگو نمایند، لذا پس از هر مصاحبه و مشاهده با توجه به راهنمایی های مصاحبه کنندگان،به مستندات و کتب و سایت هایی که در این زمینه بود مراجعه شده تا اطلاعات کاملتری در رابطه با اهداف،فرایندها و مسائل مربوط به این سازمان کسب شود. پرسش هایی که در مصاحبه مطرح می شد بیشتر براساس مشاهدات و بررسی مستنداتی که قبل از مصاحبه می گرفت طراحی می شد.بنابراین در مصاحبه های اولیه بیشتر سعی می شد خود مصاحبه شوندگان در مورد کارشان صحبت نمایند و یا با مشاهدات مستقیم محقق در طی مراحل کاری روزانه افراد اطلاعاتی بدست می آمد که در مصاحبه های بعدی پرسش ها به صورت بسته و از قبل تعیین شده،با توجه به مصاحبه های قبلی و بررسی مستندات پیشنهادی پرسیده می شد.مصاحبه شوندگان شامل افراد ذیل می باشند. جدول شماره 1:لیست افراد مصاحبه شونده سابقه کاریتحصیلاتسمتنام و نام خانوادگیردیف7دکترامدیر گروه بیماریهای واگیرعبدالجبار ذاکری125دامپزشککارشناس مسئول بیماری های مشترک انسان و حیوانبهرام درخشان وزیری216Mph بیماریهاکارشناس مسئول ایدز،هپاتیت،سل و STIمریم ذاکری315کارشناسیکارشناس مالاریافیروزه چشامن410دکتراکارشناس مبارزه با بیماریهای واگیررضا صفری511کارشناسیکارشناس سل و جذاممسعود دادرس69کاردانیکارشناس ایدز و STIعبدالسلام رستگار79کاردانیکارشناس ایدز و هپاتیتروزبه شاهی زاده811کارشناسی ارشدکارشناس بیماری های انسان و حیوان و بیماریهای قابل پیشگیری با واکسنکاوه سلیمانی911دکتریمدیر گروه واحد بیماری های غیر واگیرعمادالدین رفیعی زاد1010کارشناسیکارشناس ثبت سرطان و تالاسمیسلیمان موسی پور1110کارشناسیکارشناس هیپوتیروئیدمهدی قاسمی1210کارشناسیکارشناس برنامه نظام مراقبت بیماری های غیرواگیر،سوانح و حوادث و قلب و عروقمحمدکریم دشتیان1325دندانپزشکمسئول بهداشت دهان و دندان استانمسعود نصیری1425تکنسین بهداشت دهان ودندانکارشناس بهداشت دهان و دندانحمید نوروز زاده1510 سالدکتری عمومیمعاون فنی معاونت بهداشت استان هرمزگانعلی دریانورد1610کارشناسمدیر گروه واحد بیماری های واگیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان بستکمنصور رحیمی1712دکتری عمومیسرپرست مرکز بهداشتی و درمانی شهری جناجعارف رحیمی1812کارشناسمسئول بخش مدارک پزشکی بیمارستان شهید محمدیصدیقه بهمنی1912دکتری عمومیمعاون برنامه ریزی و توسعه بیمارستان شهید محمدیابطحی20 جهت شناخت روند ثبت اطلاعات موارد بیماری کشف شده و گرداوری داده های مورد نیاز این فرایند از روش BSP استفاده شده است.روش برنامه ریزی تجاری (BSP) یک روش کلان شناسی کلان نگر است که هدف اصلی خود را برنامه ریزی برای دستیابی به یک سیستم اطلاعاتی جامع در سازمان می داند.ضایطه ای که در BSP رعایت می شود عبارت از پشتیبانی از اهداف بنگاه،پوشش نیازهای هممه سطوح مدیریتی،تضمین یکپارچگی ،پایداری در مقابل تغییرات سازمانی است. BSP در چهار گام عمده خلاصه می شود.در گام اول اهداف بنگاه تعیین می شود.هدف از انجام این مرحله اطمینان از توافق مدیران تمامی سطوح سازمان در مورد اهداف بگارگیری سیستم اطلاعاتی و جلب حمایت ضمنی ایشان از طراحی و اجرای سیستم به عنوان ابزاری در جهت موفقیت سازمان می باشد.در گام دوم فرآیند کاری سیستم تعیین می شود.در این مرحله با بهره گیری از فرآیندهای شغلی در طرح ریزی سیستم،زمینه پشتیبانی دراز مدت سیستم اطلاعات فراهم می شود. گام سوم مدل سازی داده های بنگاه می باشد،در این مرحله موجودی های مهم سازمان تعیین شده و داده های مربوط به آنها،دسته بندی و تحت عنوان رده های داده تعریف می شوند.در گام چهارم معماری اطلاعات سیستم تدوین می شود.معماری اطلاعات به معنی تعیین ارتباط فرآیندها و رده های داده به منظور امکان برقراری فیزیکی هر چه صحیح تر بین پایگاه داده ای است که در مرحله اجرای سیستم ایجاد خواهند شد. با توجه به وجود روشهای مختلف طراحی سیستمهای اطلاعاتی و همچنین به دلیل تنوع نیازهای اطلاعاتی سازمانها و این که سازمانها در مراحل مختلفی از چرخه حیات سیستمهای اطلاعاتی قرار دارند، نمی توان متدولوژی ثابتی بدین منظور برای همه سازمانها تجویز کرد، لذا مجموعه ای از روشها را پیشنهاد می کنند که با تکیه بر دید اقتضائی با استفاده از یک یا چند روش به طراحی سیستمهای اطلاعاتی بپردازند. لذا در این پژوهش از دو روش BSP که مبنای آن فرایندها و شرح وظایف و چارچوب زاکمن که نظام مراقبت بیماری ها را از سه دیدگاه برنامه ریز،ذینفعان سازمان و طراح سیستم مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد،استفاده شده است. چارچوب زاکمن با ارائه یک روش و الگو جامع در زمینه معماری اطلاعات آن را تبدیل به یک چارچوب معماری اطلاعات کرده است که در این چارچوب یک سازمان از زوایای مختلف و در تمامی سطوح مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.این چارچوب مدلی است که معماری سازمانی یک ساختار منطقی ایجاد می کند و از دو بعد اصلی و پایه تشکیل شده است.بعد اول(ستونها) بیانگر جنبه ها (چه چیز؟چگونه؟کجا؟چه کسی؟کی و چرا؟) است (توصیفات متفاوت از یک محصول از جنبه های مختلف)،و بعد دوم (سطرها)مبین دیدگاه ذینفعان سازمان است (برنامه ریز،مالک یا دارنده،طراح،سازنده،پیمانکار و کاربر).یکی از نکات کلیدی در چارچوب معماری زاکمن توجه به دیدگاههای مختلفی است که در رابطه سازمان و سیستم های اطلاعاتی، از طرف اشخاصی با موقعیت های مختلف،وجود دارد.به عنوان مثال وقتی که از دیدگاه یک تحلیلگر سیسم به سازمان نگاه می کنیم، در در واقع سازمان را از لحاظ «سرویس ها و فرآیندها» مدل می کنیم.وقتی از دیدگاه مهندس سیستم به سازمما نگاه می کنیم، به سیستم ها توجه می کنیم و وقتی از دیدگاه یک طراح سیستم به فرآیندها نگاه می کنیم،مدل طراحی مد نظر ماست. از دیگر هر سیستم دارای جنبه های مختلفی است که به صورت کلی عبارتند از: چه چیز؟ چه چیز در سازمان جریان دارد؟چه چیز برای سازمان مهم، حیاتی و گلوگاهی است؟ چگونه؟ نحوه انجام فرآیندهای کاری چگونه است؟ کدامیک از ماموریتهای سازمان مهمتر است؟ این ماموریت ها چگونه انجام می شوند؟ بطور مثال ، وظایف ، ماموریت ها، فرآیندها ، جریان های کاری ، حوزه های مسئولیت و سیستم های کاربردی . کجا؟ کجا هممه این اتفاقات رخ می دهد؟ موقعیت جغرافیایی ، شعب سازمان ، واحد های سازمانی ، چارت سازمانی ، شبکه های کاری ، شبکه های داده ها و اطلاعات ، شبکه های کامپیوتری . چه کسی ؟چه کسی و یا کسانی در این رویدادها نقش دارند؟ بازیگران چه کسانی هستند؟ مدیران ،کارکنان ،نقش های سازمانی ، نقش های فرآیندی ،نقش های سیستمی ، واسط هی کاربر. چه وقت ؟ کی و چه وقت این رویدادها اتفاق می افتد؟ چرخه حیات مسئولیت ها،وظایف و ماموریت ها ،رویدادهای مهم در کسب و کار،ساختار پردازش عملیات ،زمانبندی عملیات . چرا؟ انگیزه اصلی در هر یک از این رویداد چه بوده است ؟ اهداف اصلی چیست ؟اهداف ،ماموریت ها ،سیاست ها ،راهبردها ،نیازمندی ها ،قواعد کسب و کار ،قواعد فرآیندها. -26289077724000دیدگاهها و جنبه های مختلفی که در چارچوب زاکمن مورد توجه واقع شده اند، به صورت یک ماتریس نشان داده می شود که به ماتریس زاکمن معروف است.(شکل شماره 13) شکل شماره 13:چارچوب زاکمن در این پژوهش با استفاده از روش زاکمن یافته های پژوهش در دو دیدگاه برنامه ریز سازمان و مالکان سازمان جمع آوری شده است.این اطلاعات با استفاده از بررسی مستندات،برنامه های عملیاتی موجود و مصاحبه ها و مشاهداتی که با مدیران ارشد(برنامه ریز سازمان) و مالکان (مدیران میانی، عملیاتی و کارمندان و کارشنان سازمان ) بدست آمده است. 3-7- روش تحلیل داده ها در لایه سوم چارچوب زاکمن دیدگاه طراح سیستم مطرح شده است،بر اساس این لایه در این مدل و نیز بر مبنای اطلاعات و داده های بدست آمده در لایه های اول و دوم این مدل که مربوط به برنامه ریزان و مالکان سازمان می باشد،معماری اطلاعات سیستم نظام مراقبت بیماری ها طراحی و ارائه می شود.بنابراین در لایه سوم مدل سیستمی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها که نتیجه کار تحلیگر سیستم می باشد با بررسی سازمان و کسب و کار آن (در لایه های اول و دوم)،معماری سامانه های اطلاعاتی سازمان استخراج می گردد.لذا می توان گفت این لایه از مدل زاکمن،نشان دهنده دیدگاه تحلیگر و طراح سطح بالاست.باید توجه کرد که جزییات طراحی در این لایه نمایش داده نمی شود و مدل کلی و منطقی سیستم اطلاعات مدیریت مورد تحلیل قرار می گیرد. در این لایه نیز مانند دو لایه قبل اطلاعات،دیدگاه طراح سیستم از 6 جنبه (چه چیز؟(داده)،چطور؟(وظیفه)،کجا؟(شبکه)،چه کسی؟(افراد)،کی؟(زمان)،چرا؟(انگیزه)) بررسی و اطلاعات بدست آمده با توجه به اطلاعات دو لایه قبلی تحلیل می شود. در قسمت چه چیز(داده) موجودیت هایی که در سیستم وجود دارد و رابطه بین آنها شناسایی می شود.موجودیت ها و رابطه بین آنها با کمک روش BSP در فرآیند های جمع آوری مورد های بیماری بدست آمده که در این قسمت بک جمع بندی کلی از آنها می شود. از جنبه چطور(وظیفه) فرآیند های برنامه کاربردی شناسایی و در کل مدل معماری برنامه کاربردی تشریح می شود.در لایه های قبلی فرایند ها سیستم از نظر برنامه ریزان و مالکان سیستم بررسی شده،بنابراین با توجه به یافته های بدست آمده و تحلیل آنها،معماری برنامه کاربردی توضیح داده می شود. در ستون کجا(شبکه) معماری سیستم های توزیع شده سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها در استان هرمزگان ترسیم می شود.در لایه های قبل منطقه جغرافیایی و نحوه ارتباط آن با مرکز استان تشریح و شناسایی شده که با توجه به آن و تحلیل یافته ها،معماری سیستم های توزیع شده ترسیم می شود. در بخش چه کسی(افراد) معماری ارتباط داخلی سیستم تشریح می شود.تشریح و تحلیل این بخش نیز مانند بخش های قبلی با توجه به اطلاعات بدست آمده از لایه های قبلی می باشد.در این دو لایه نقش و افراد سازمانی و نحوه ارتباط آنها با هم در سازمان تشریح می شود که با توجه به آن معماری ارتباطات داخلی آنها در سیستم شناسایی و تحلیل می شود. از جنبه کی(زمان) رویدادهای سیستمی و زمان فرآیند ها سیستم تشریح می شود.در لایه های قبلی زمان فرآیند های سازمان از دیدگاه برنامه ریزان و مدیران سازمان و همچنین از دیدگاه مالکان و افراد در گیر در سازمان بررسی شده است که با توجه به آن معماری سیستم از لحاظ زمانی تحلیل و تشریح می شود. در قسمت چرا(انگیزه) مدل قواعد سازمانی و ساختار کلی در سیستم پیشنهادی تشریح می شود.انگیزه و اهداف کلی سازمان در دو لایه قبلی با استفاده از مشاهدات و مصاحبه بدست آمده است که در این قسمت در قالب سیستمی تحلیل و توضیح داده می شود. فصل چهارم یافته های پژوهش 2095500324421500 4-1- مقدمه در این فصل نتایج و یافته‌های پژوهش بر اساس اهداف اختصاصی که شامل اهداف ذیل هستند با توجه به جمع‌آوری مستندات،مشاهدات و مصاحبه هایی که پژوهشگر با مدیران و کارکنان حوزه نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان داشته، ارائه شده است. 1.شناخت و بررسی وضعیت موجود نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان 2.تعیین نیازهای‌اطلاعاتی و تجزیه و تحلیل سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان این هدف خود شامل اهداف فرعی ذیل می باشد - شناخت و بررسی فرآیندهای موجود کاری و اطلاعاتی در نظام مراقبت بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان و بررسی معایب و مشکلات آنها - تعیین منابع اطلاعاتی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان - تعیین موجودیت‌ها و رده‌های اطلاعاتی و ارتباط بین آنها در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان 3.تعیین وضعیت مطلوب معماری سازمانی نظام مراقبت بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان 4.بررسی چالش‌های موجود در عدم ارائه مطلوب سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان سوالات پژوهش شامل موارد ذیل می باشند که اهداف پژوهش را پوشش می دهد: 1- وضعیت موجود نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان به چه صورت است و چه بخش هایی به چه صورت در این راستا درگیر هستند؟ 2- نیازهای اطلاعاتی ،فرآیند های کاری و اطلاعاتی ،منابع اطلاعاتی،موجودیت و رده های اطلاعاتی و ارتباط بین آنها در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی کدامند؟ 3- وضعیت مطلوب معماری سازمانی نظام مراقبتت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان به چه صورت است؟ 4- چه چالش هایی در راه ارائه سیستم اطلاعات مدیریت مطلوب نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان وجود دارد؟ در واقع سوال چهارم پژوهش که در فصل اول آمده مربوط به ارائه معماری سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در فصل پنچم،با توجه به یافته های پژوهش که در این فصل مطرح شده است پاسخ داده می شود. 4-2- یافته های پژوهش در پاسخ به سؤال اول پژوهش " وضعیت موجود نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان به چه صورت است و چه بخش هایی به چه صورت در این راستا درگیر هستند؟" با بررسی مستندات، مشاهدات و مصاحبه های انجام شده، اطلاعات ذیل بدست آمده است. 4-2-1- شناخت وضعیت موجود نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان درتعریفی که در فصل 2 از نظام مراقبت بیماری‌ها شده است نظام مراقبت بیماری‌ها عبارتند از جمع‌آوری داده ها،تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار اطلاعات مربوط به یک رویداد بهداشتی انتخاب شده می‌باشد. مدیران بهداشتی می‌توانند از این اطلاعات برای طراحی،اجرا و ارزشیابی برنامه های بهداشتی استفاده نمایند. بنا بر این تعریف بخش‌هایی که در امر جمع‌آوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار اطلاعات بهداشتی و بیماری‌ها نقش دارند در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرند. ابتدا با مرور کلی نمودار سازمانی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان بخش ها و نهادهایی که در امر جمع آوری داده ها،تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار اطلاعات بهداشتی نقش بسزایی دارند،شناسایی میشوند (شکل شماره 14)و در ادامه به بررسی هر یک از این بخش ها و وظایفی که بر عهده آنها می باشد می پردازیم. الف- معاونت بهداشت حوزه ستادي مركز بهداشت استان به رياست معاون محترم بهداشتي است كه داراي 10و2 معاون فني و اجرائي گروه تخصصي است، اين مجموعه به طور مداوم به پايش و نظارت بر شبكه سلامت استان مي‌پردازند، استان هرمزگان داراي 22مركز بهداشتي‌درماني شهري، 19مركز بهداشتي‌درماني‌شهري‌روستايي، 95مركز بهداشتي درماني روستايي، 529 خانه بهداشت، ... مي‌باشد. 6997704762500 شکل شماره 14:نمودار سازمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی هرمزگان مختصري از شرح وظايف معاونت: - برنامه ريزي درخصوص نحوه ارائه خدمات بهداشتي درماني و تلاش جهت تامين، حفظ و ارتقا سطح سلامت - هماهنگي بين واحدها به منظور ارائه مطلوب خدمات بهداشتي درماني - جلب همكاري بين بخشي با ساير ادارات و ارگان هاي مرتبط - تعيين و اولويت بندي نيازهاي آموزشي اقشار مختلف جامعه و واحدهاي محيطي استان - هماهنگي هاي لازم جهت احداث و بهره برداري و تجهيز مراكز بهداشتي، پايگاه يا خانه بهداشت استان، طبق طرح گسترش مصوب - تامين نيروي انساني موردنياز مراكز بهداشتي درماني طبق چارت سازماني - .... شکل شماره15:نمودار سازمانی معاونت بهداشت -262890-92456000 معاونت بهداشت استان دارای دو زیر مجموعه می باشد که در امر نظام مراقبت بیماری های نقش بسزایی دارند این دو بخش عبارتند از گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های واگیر و گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیر واگیر که در قالب واحد مبارزه با بیماری ها مشغول به فعالیت هستند. به طور کلی شرح وظایف و برنامه های واحد مبارزه با بیماری ها عبارتند از : 1 . پیش بینی و تهیه برنامه جامع عملیاتی سالانه 2. نظارت ؛ پایش و ارزشیابی 3. نظارت و بررسی آمار بیماریها و عملیات انجام شده در واحد های تابعه 4. شرکت در جلسات برون بخش و درون بخش مرتبط 5. شركت در كارگاههاي كشوري 6. ارائه گزارش عملكرد بصورت 3 ماهانه 7. گردآوري و تجزيه و تحليل آمار بيماريها و تنظیم گزارش نهایی و ارسال به وزارتخانه مربوطه اي وظايف در بيماريهايی که در جدول شماره2 لیست شده، انجام مي شود : جدول شماره2: برنامه های کشوری مراقبت بیماریها برنامه كشوري مبارزه با سل و استراتژي DOTSبرنامه كشوري مبارزه با بيماري جذامبرنامه كشوري مبارزه بیماریهای قابل پیشگیری با واکسنبرنامه كشوري مبارزه با فلج شل حادبرنامه كشوري مبارزه با سرخكبرنامه كشوري مبارزه با ديفتريبرنامه كشوري مبارزه با كزاز نوزادیبرنامه كشوري مبارزه با سياه سرفهبرنامه كشوري مبارزه با مننژیتبرنامه كشوري مبارزه با آنفلوآنزابرنامه كشوري مبارزه با سرخجه و سندرم سرخجه مادرزادیبرنامه كشوري مبارزه با بيماري مالاريابرنامه كشوري مبارزه با بيماري هپاتيتبرنامه كشوري مبارزه با بيماري ايدزبرنامه كشوري کاهش آسیب برنامه‌كشوري‌مبارزه بابیماریهای انگلی و روده‌ایبرنامه كشوري مبارزه با بيماري التوربرنامه مبارزه با بيماري تيفوئيدبرنامه كشوري مبارزه با اسهال خونیبرنامه كشوري مبارزه با تب راجعهبرنامه كشوري مبارزه با توکسوپلاسموزبرنامه كشوري مبارزه با بيماريهای آميزشي ( STI )برنامه كشوري مبارزه با بيماريهای مشترک بین انسان و حیوان برنامه كشوري مبارزه با بیماری هاری و حيوان گزيدگي برنامه كشوري مبارزه با تب خونريزي دهنده برنامه كشوري مبارزه با سياه زخمبرنامه كشوري مبارزه با كيست هيداتيتبرنامه كشوري مبارزه با لشمانيوز پوستی و احشاییبرنامه كشوري مبارزه با جنون گاويبرنامه كشوري مبارزه با تب مالتبرنامه كشوري مبارزه با بيماريهای قارچی و پوستیبرنامه كشوري مبارزه با تراخم و اورام ملتحمهكنترل عفونتهاي بيمارستانيبهداشت زندانهامراقبت بيماريها در امور پناهندگانمقابله با اپيدمي هابرنامه كشوري كنترل هپاتيتبرنامه كشوري پيشگيري و كنترل بيماري ديابت و فشار خون و ادغام آن در نظام شبكه هاي بهداشت و درمان برنامه کشوری پيشگيري از بروز بتا تالاسمي ماژوربرنامه کشوری پيشگيري از سوانح و حوادث درنظام شبكه هاي بهداشتي درمانیبرنامه کشوری ثبت مصدومين در بيمارستانهابرنامه کشوری جامعه ایمن برنامه کشوری ثبت سرطانبرنامه ادغام بهداشت روان واعتياد درنظام شبكه هاي بهداشتيبرنامه کشوری نظام ساماندهی معتادان سخت دردسترسطرح کشوری نظام مراقبت غیر واگیربرنامه كشوري مبارزه با عقرب و مارگزيدگيبرنامه كشوري غربالگری کم کاری مادرزادی تیروئید و افزایش گذرای TSH در نوزادان طرح كشوري پيشگيري وكنترل بيماري PKUطرح كشوري پيشگيري وكنترل بيماري G6PD گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر بیماری‌های عفونی واگیردار از قدیمی‌ترین دشمنان سلامت بشر هستند. همه‌گیری‌های ایجاد شده توسط برخی از آنها (وبا –آنفلوانزا ) در قرن‌های گذشته خسارات سنگینی بر جامعه بشری وارد کرده است. علی‌رغم پیشرفت‌های شگرف علم پزشکی در زمینه پیشگیری و درمان بیماری‌های واگیر، متاسفانه هنوز هم بیماری‌های عفونی با قابلیت ایجاد اپیدمی به عنوان یک مشکل بهداشتی در سراسر جهان مطرح هستند. بروز مقاومت دارویی در عوامل بیماری‌زا و یا ناقلین آن‌ها، بازگشت مجدد برخی بیماری ها به مناطقی که سالها عاری از آن بوده‌اند (بیماری‌های بازپدید) و ظهور بیماری‌های جدید (بیماری‌های نو پدید)، همه از دلایل لزوم توجه همه بخش‌های درگیر سلامت به این بیماری‌ها هستند. برای مدیریت صحیح کنترل بیماری‌های واگیر، اطلاعات جامع و به روز در خصوص آنها مورد نیاز است و ابزار تامین این اطلاعات ، نظام مراقبت بیماریها است. برای تحقق این هدف واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری های واگیر در سطح دانشگاهی تحت نظارت مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی در امر اطلاع رسانی مناسب برای گروه‌های مختلف رده‌های بهداشتی درمانی این فرصت را فراهم آورده تا علاوه بر تشخیص و درمان مناسب بیماری، با بررسی اطرافیان و به کارگیری اصول پیشگیری و مهم تر از آن گزارش به موقع صحیح بیماری در غالب نظام مراقبت از بیماری ها در کنترل و جلوگیری از اشاعه بیماری ها نقش بسزایی داشته باشد . بیماری های واگیر مشمول مراقبت در کشور در حال حاضر به صورت ذیل تقسیم بندی می شوند. 1.بیماری های قابل پیشگیری با واکسن(دیفتری،کزاز،سیاه سرفه،هپاتیت،فلج اطفال،سرخک،مننژیت). 2. STI (بیماریهای منتقله از طریق تماس جنسی مثل سیفلیس)،ایدز 3.مالاریا 4.سل و جذام 5.بیماریهای مشترک بین انسان و دام(برسلوز،هاری،لیشمانیوز،سیاه زخم،کیست هیداتیک، CCHF، CJD، لپتوسیروز و ....) بیماریهای‌انگلی و روده‌ای (وبا، تیفوئید، اسهال‌خونی، بوتولیسم، توکسوپلاسموز، پدیکلوزیس، تب بازگرد کنه‌ای، فاسیولا،و....) گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری های غیر واگیر دستیابی به کنترل و حذف و ریشه کنی برخی از بیماریهای واگیر , در گرو به کارگیری اصول صحیح و علمی درمان و پیشگیری از بیماری‌ها است که تجارب این موفقیت ارزشمند در مورد بیماریهای غیرواگیر که درحال حاضر از عوامل اصلی تهدید کننده سلامتی بشر می‌باشد نیز بکار گرفته شده است و در هر کشوری با توجه به وضعیت موجود بیماریها دستورالعمل های مدون تحت نظارت WHO تنظیم می‌شود و در کشور ما برای برخورد مناسب با موارد بیماریهای واگیر و غیرواگیر الگویی تحت عنوان دستورالعمل تدوین گردیده و در اختیار عوامل اجرایی بهداشتی درمانی قرار می‌گیرد. برای‌تحقق این‌هدف واحد پیشگیری و مبارزه با بیماریها درسطوح دانشگاهی تحت نظارت مرکز مدیریت بیماریهای وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در امر اطلاع رسانی مناسب برای گروههای مختلف راه‌های بهداشتی درمانی این فرصت را فراهم آورده تا علاوه بر تشخیص و درمان مناسب بیماری , با بررسی اطرافیان و به کارگیری اصول‌پیشگیری و مهمتر از آن گزارش به موقع و صحیح بیماری در غالب نظام مراقبت از بیماریهای در کنترل و جلوگیری از اشاعه بیماریها نقش بسزایی داشته باشد. دسته بندی گروه بیماری های غیر واگیر به شرح ذیل است: 1.بیماری های قلب و عروق و متابولیک (دیابت) 2.تالاسمی،ژنتیک و سرطان 3.سوانح و حوادث خانگی 4.آسم و آلرژی و بیماری های استخوانی و مفصلی 5.بهداشت روانی و اعتیاد 6.بیماری های چشمی گزارش بیماری ها در نظام مراقبت فهرست بیماری های مشمول گزارش از کشوری به کشور دیگر متفاوت است و معمولا بیماری‌هایی که تهدیدی‌برای بهداشت‌عمومی محسوب می‌شوند در لیست‌بیماری‌های قابل‌گزارش قرارمی‌گیرند. البته بیماری‌های وبا، طاعون‌و تب‌زرد، تیفوس،تب راجعه ششی (اندمیک)،فلج اطفال،انفلونزای انسانی با زیر گروه جدید،تب‌های خون ریزی دهنده،آبله و سارس (SARS) مشمول گزارش مراقبت‌های بین‌المللی هستند.نظام مراقبت بیماری‌های واگیر در شبکه خدمات بهداشتی اولیه (PHC) کشور ادغام یافته است.فهرست بیماری های با گزارش دهی اجباری بر حسب شرایط هر چند سال یک بار بازنگری می شود.آخرین فهرست این بیماری ها که حاصل بازنگری سال 1383 می باشد به شرح زیر است: بیماری های مشمول گزارش فوری (تلفنی):فلج شل حاد،سرخک،سندرم سرخجه مادرزادی، دیفتری،مننژیت، وبا،طاعون،عوارض متعاقب ایمن سازی،تیفوس،مالاریا،بوتولیسم،سیاه زخم تنفسی،کزاز نوزادان،تب زرد،هر نوع حیوان گزیدگی،تب های خونریزی دهنده ویروسی و هرگونه افزایش بروز در سایر بیماری های عفونی بیماری‌های مشمول گزارش غیر فوری:سل،جذام،سیاه سرفه،کزاز بالغین،تب تیفوئید،انواع هپاتیت ویروسی،ایدز و عفونت HIV، بیماری های آمیزشی،عوارش متعاقب ایمن سازی(غیر از موارد فوری)،سالک و کالا آزار،بروسلوز،سیاه زخم جلدی،تب راجعه،شیگلوز،لپتوسپیروز،فاسیولازیس و شیستوزومیازیس. گزارش بیماری ها منبع با ارزشی از داده های مربوط به ابتلا می باشد.این داده ها شامل بروز و چگونگی توزیع بیماری های قابل گزارش هستند. مرکز مدیریت بیماری ها تعاریفی را برای بیماری های مشمول گزارش تعیین و اعلام کرده است که بر اساس علائم و نتایج آزمایشگاهی بیماری‌ها،طبقه‌بندی بیماری‌ها (مشکوک،محتمل یا قطعی)انجام شده و در کل کشور از این تعاریف برای گزارش بیماری های واگیر دار استفاده می شود.در صورتی که یک بیماری با تعاریف اپیدمیولوژیک همخوانی داشته باشد،می بایست توسط منابع گزارش (مراکز بهداشتی درمانی،بیمارستان ها،کلینیک ها و مطب های خصوصی،آزمایشگاه ها و ...)گزارش شود. براساس تقسیم‌بندی فوق،کلیه مراکز بهداشتی و درمانی (شامل بخش دولتی و خصوص) موظف می‌باشند در صورت برخورد با هر یک از بیماری های مشمول گزارش،آنها را برای ثبت در نظام مراقبت و پیگیری موارد بروز و اقدامات کنترلی به مراکز بهداشت گزارش دهند.بیماری های مشمول گزارش فوری(تلفنی) در عرض 24 ساعت و بیماری های مشمول گزارش غیر فوری در اولین فرصت به مراکز بهداشتی درمانی یا مراکز بهداشت شهرستان گزارش شوند تا تیم بررسی مرکز بهداشت نسبت به پیگیری بیمار و اطرافیان،بر اساس نوع بیماری اقدام نماید. بر اساس اهداف نظام مراقبت،واقعه سلامت تحت مراقبت تعریف می شود.انواع اطلاعاتی که به طور معمول تحت مراقبت قرار می گیرند عبارتند از: 1.موارد ابتلاء و مرگ و میر:به تفکیک سن،جنس و .... 2. نتایج آزمایشگاهی: از جمله سرولوژی، باکتریولوژیک، پاولوژیک، مقاومت به داروها و .... 3. عوامل خطر 4. وضعیت ناقلین: مانند نوع ناقلین منطقه،وفور آن ها و یا حساسیت به حشره کش ها 5. شرایط محیطی: دسترسی به آب آشامیدنی،سطح آلودگی هوا،بهسازی محیط و....... 6. مخازن بیماریها:انسانی و حیوانی 7. خصوصیات جمعیت: مانند سن،جنس،مهاجرت و.... 8. مداخله‌های صورت‌گرفته:همچون واکسن های مصرف شده،تعداد افراد درمان شده و یا اماکن سمپاشی شده البته آیتم‌های‌گزارش برای هر بیماری ممکن است براساس شرایط هربیماری‌متفاوت باشد (درقسمت‌های بعدی پژوهش نحوه جمع‌آوری و گزارش تعدادی از بیماری‌های قابل گزارش مورد بررسی قرار می‌گیرد) ب- معاونت درمان در طی بررسی‌های انجام شده در مستندات و شرح وظایف معاونت درمان به چند مورد در رابطه با داده‌ها و اطلاعات مربوط به بیماری ها برخورد کردیم که در ذیل به آن اشاره شده است. درمعاونت درمان یک بخش به عنوان بخش بیماری‌های خاص وجود دارد که در امر بررسی و جمع‌آوری بیماری‌های خاص ،نقش بسزایی دارد.هدف کلی این بخش شناسایی، پیشگیری، بهبود کیفیت خدمات درمانی و جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی، روانی، افزایش امید به زندگی و درمان به موقع بیماران صعب العلاج به خصوص نارسایی مزمن کلیه، پیوند اعضا، هموفیلی، تالاسمی، MS و همچنين ارتقاء سطح سلامت و درمان بيماران خاص و درمان صحيح و بموقع بيماران با توجه ويژه به دو امر دسترسي افراد جامعه به خدمات درماني و استفاده بهينه از امكانات و منابع وهمچنین تعامل با سایر نهادها و معاونت بهداشتی درخصوص پیشگیری از تولد کودکان مبتلا به بیماریهای تالاسمی و هموفیلی می باشد. شرح وظایف این بخش عبارتند از: جمع‌آوری، كنترل، تجزيه و تحليل و ارسال به موقع آمار و اطلاعات‌مربوط به پيگيری‌بيماريهای خاص. برآورد و پيش‌بيني تجهيزات و امكانات تخصصي جهت مبتلايان به بيماريهاي خاص در بيمارستانها و ساير مراكز درماني . برنامه‌ريزي به منظور تهيه نرم افزارهاي آموزشي به منظور ارتقاء سطح عملكرد و ايجاد بانك اطلاعاتي بيماران خاص . هماهنگي در خصوص تهيه ليست داروهاي‌مصرفي بيماران خاص و داروهاي موجود در استان و بيمارستانها . تهيه و ارسال گزارش عملكرد به مسئولين مربوطه . بررسی آمار بیماريهاي خاص و امكانات موجود مراكز درماني تابعه و برنامه ریزی براساس نيازهاي درماني بيماران : تهیه بانک اطلاعاتی بیماران همودیالیز،دياليز صفاقي،تالاسمي،هموفيلي،ام اس،پيوند جمع‌آوری فرمهای سرشماری بیماران خاص بخشهای تابعه ،ثبت اطلاعات مربوط به بیماران خاص و تکمیل بانک اطلاعاتی نیازسنجی دارویی بیماران براساس بانك اطلاعاتی اعلام میزان مصرف دارو و پیش بینی میزان مورد نیاز ارائه آمار وعملکرد بخشهای خاص به وزارت متبوع جمع‌آوری آمار بخشهای خاص تابعه براساس فرمت تعیین شده ،بررسی و تجزیه وتحلیل آمار،ارائه عملکرد به وزارت متبوع بررسی آمار بیماران خاص در شهرهاي تحت‌پوشش دانشگاه، برنامه‌ریزی جهت راه‌اندازی بخش در شهرهایی نياز بخش تأييد مي‌شود . تهیه بانک اطلاعاتی و صدور حواله های داروئی جهت بیماران پیوندی: بررسی مدارک بیماران پیوندی شامل (کارت پیوند ،فرم پیگیری وفرم معرفی بیمار از بیمارستان )، تنظیم بانک اطلاعاتی بیماران پیوندی براساس اطلاعات بیمارن مراجعه کننده به واحد بیماران خاص تشکیل پرونده و تهیه بانک اطلاعاتی و صدور حواله داروئی بیماران ام اس : مدارک لازم جهت تشکیل پرونده: ( فرم تکمیل شده معرفی بیماران ام – اس توسط پزشک بیمار ، ،ام آر آی ، آزمایشات خونی،) – تهیه بانک اطلاعاتی بیماران خاص براساس اطلاعات بیماران مراجعه کننده به واحد معرفي بيماران خاص جديد به سازمانهاي بيمه گر جهت دريافت دفترچه بيمه خاص كارت هوشمند: تأیید بیماران خاص اتباع خارجی بررسي و شناخت و تعيين ميزان بيماريهای خاص در استان موارد ذکر شده از وظایف بخش بیماری‌های خاص معاونت درمان نشان‌دهندة آن است که این بخش نیاز مبرمی به سیستم اطلاعات بیماران خاص دارد تا بتواند وظایف ذکر شده را به نحو احسن انجام دهد. همچنین این بخش می‌بایست اطلاعات مربوط به موارد بیماری‌های پایش شده در بخش خود را به واحد مبارزه با بیماری‌ها در معاونت بهداشت که متصدی جمع آوری و پایش موردهای بیماری موجود در استان می‌باشد، ارسال نماید.با بررسی ها و مصاحبه های انجام شده متاسفانه ارتباط و هماهنگی ضعیفی بین این دو بخش وجود دارد. روش جمع‌آوری اطلاعات موارد بیماری در واحد بیماری های خاص معاونت درمان به این صورت می‌باشد که ماهیانه موردهای بیماری کشف شده در قالب فرم‌های دستی از بیمارستان‌ها گرفته می‌شود و از طریق پورتال وزارتخانه به تهران ارسال می شود.این واحد در صورت درخواست مرکز مدیریت بیماری‌ها در معاونت بهداشت اطلاعات و آمار موردهای بیماری کشف شده خود را به این واحد ارسال می‌نماید. در راستای پاسخ به سوال اول پژوهش در یک جمع بندی کلی می توان گفت که در حال حاضر واحد مبارزه با بیماری های معاونت بهداشت متصدی جمع آوری،تفسیر و انتشار اطلاعات مربوط به موارد بیماری و روند آنها، در سطح استان می باشد.مدیران در این بخش و معاونت بهداشت بوسیله این اطلاعات و تفسیر آن می توانند برنامه های کوتاه مدت و دراز مدت و سیاست‌گذاری‌های کلی خود را در جهت پیشگیری و ریشه کن کردن این بیماریها تعیین نمایند. معاونت درمان نیز در واحد بیماری های خاص بخشی از مسولیت جمع آوری اطلاعات موارد بیماری مانند هموفیلی، MS، بیماران‌کلیوی و تالاسمی را بر عهده دارد.این بیماری ها بدلیل اینکه در بخش‌های درمانی بیشتر قابل شناسایی هستند،واحد بیماری های خاص معاونت درمان در این زمینه فعال می‌باشد. با بررسی‌های انجام شده مشاهده شده است که این دو معاونت(معاونت بهداشت و معاونت درمان) در امر جمع‌آوری داده‌های مربوط به بیماری‌های خاص به صورت موازی باهم کار می کنند و متأسفانه ارتباطات ضعیفی در تبادل اطلاعات با هم دارند.معاونت درمان اطلاعات جمع آوری شده را به بدون اینکه تفسیری از آن ارائه شود از طریق پورتال وزارتخانه به تهران ارسال می‌نماید. 4-2-2- تعیین نیازهای اطلاعاتی و تجزیه و تحلیل سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در پاسخ به سوال دوم پژوهش که " نیازهای اطلاعاتی ،فرآیند های کاری و اطلاعاتی ،منابع اطلاعاتی،موجودیت و رده های اطلاعاتی و ارتباط بین آنها در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی کدامند ؟" با روش BSP، فرآیندهای کاری و اطلاعاتی، منابع اطلاعاتی و موجودیت‌ها و رده‌های اطلاعاتی و ارتباط بین آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد. با توجه به تعداد زیاد بیماری ها،فرآیند های کاری و اطلاعاتی زیادی در سیستم وجود دارد که در این پژوهش امکان بررسی همه آنها نمی باشد؛لذا 4 مورد از انواع بیماری انتخاب شده و فرآیند کاری و اطلاعاتی جمع آوری و انتشار آنها شرح داده خواهد شد. 4-2-2-1- سرطان نام فرآیند: ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت هدف فرآیند :ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت داده های سرطان را از منابع بیمارستانی و غیر بیمارستانی در یک منطقه جغرافیای مشخص جمع آوری نموده که می توان روند بروز سرطان را بر حسب نواحی مختلف در طی زمان و بین گروههای جمعیتی ارائه دهد. شرح فرآیند:فرآیند ثبت موارد سرطانی در معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی،بخش مبارزه با بیماری های غیر واگیر واحد ثبت سرطان توسط نرم افزار iran cancer registery انجام می گیرد. روند کار بدین صورت می باشد که ابتدا مراکز باتولوژی در استان برگه های پاتولوژی مراجعه کنندگان خود را به واحد ثبت سرطان می فرستند.سپس کارشنان ثبت سرطان برگه های پاتولوژی بیمار را اسکن کرده و در نرم افزار دخیره می کنند.با توجه به برگه های پاتولوژی اطلاعات ذیل را وارد سیستم می کنند.در پایان کارشناس ثبت سرطان بر اساس نتایج پاتولوژی و با توجه به کتاب ICD-O (مرجعی برای کدگذاری بیماری های سرطان) به برگه پاتولوژی ثبت شده را کدگذاری می‌کند. اطلاعات ثبت شده شامل موارد ذیل می باشد 1.اطلاعات هویتی - نام و نام خانوادگی - جنسیت - نام پدر - سن - شماره شناسنامه - کد ملی - ملیت - وضعیت تاهل - شغل 2.اطلاعات دموگرافی - استان محل تولد - شهرستان - شهر - روستا - آدرس محل سکونت - کد پستی 10 رقمی - تلفن 3.اطلاعات مربوط به تومور - محل ضایعه (توپوگرافی) - نوع ضایعه (مورفولوژی) - کد ICD-O. اطلاعات هر استان توسط کارشناس ثبت سرطان به صورت off line در سیستم ثبت می شود.این نرم افزار همچنین با اتصال به شبکه اینترنت قادر خواهد بود اطلاعات ثبت شده استانی را به صورت یک جا از طریق اینترنت به سرور مرکزی وزارت خانه ارسال نماید.اطلاعات فرستاده شده از مراکز استان در وزارتخانه تصحیح می شود و به صورت اطلاعات دائم در نرم افزار قابل بازیابی خواهد بود. تصحیح اطلاعات شامل موارد ذیل می شود. - برگه های پاتولوژی اسکن شده به صورت رندم انتخاب می شود و نتیجه کد گذاری سرطان که توسط کارشناس ثبت سرطان در مرکز استان صورت گرفته مورد بررسی قرار می گیرد.در صورتی که اشتباهی ره داده باشد اصلاح می شود. - در برخی موارد یک بیمار ممکن است به دو مرکز پاتولوژی در دو استان مختلف مراجعه کند.بنابراین در مراکز استان ها به صورت جداگانه دو بار در سیستم ثبت خواهد که پس از ارسال اطلاعات موقت استانی و بررسی آن در وزارت خانه به عنوان یک بیمار (یک مورد سرطانی ) در سیستم ثبت خواهد شد و در اطلاعات دائم سیستم قابل مشاهده خواهد بود. مشکلات و معایب: - برنامه ثبت سرطان فقط در مرکز استان واقع در معاونت بهداشت صورت می گیرد بنابراین سایر مراکز بهداشتی درمانی در شهرستان ها امکان دستیابی به آمار و اطلاعات موارد سرطانی تحت پوشش خود را ندارند. - امکان گزارش گیری از اطلاعات موجود به صورت نمودارهای گرافیکی آماری در سیستم موجود ندارد. - در سیستم موجود در صورتی که یک نفر به دو نوع سرطان مبتلا باشد،دو برگه پاتولوژی برای آن وجود دارد بنابراین یک بیمار دو بار در سیستم ثبت خواهد شد.(افزونگی داده در سیستم خواهیم داشت) - در فرآیند موجود اطلاعات جامع نبوده ،چون موارد ثبتی فقط از طریق مراکز پاتولوژی موارد سرطانی را شناسایی و ثبت می‌نماید.در صورتی که در بسیاری از مراکز دیگر مانند واحد مدارک پزشکی بیمارستان‌ها، مراکز ثبت مرگ،کلینیک های تخصصی و مطب پزشکان می‌تواند منابع جمع‌آوری و ثبت موارد سرطانی به شمار آیند. - موارد اطلاعاتی در هر ثبت کامل نبوده و می توان اطلاعات تکمیلی دیگری در این فرآیند ثبت شود. - سرعت نرم افزار پایین است. - اطلاعات موجود در سیستم بروز نمی باشد.(ارسال برگه های پاتولوژی به مرکز استان و واحد ثبت سرطان ممکن است با تاخیر صورت گیرد و همچنین فرآیند ثبت و ارسال اطلاعات از مرکز استان به وزارت خانه نیز ممکن است با تاخیر مواجه شود) پس از بررسی مشکلات وضعیت موجود،و انجام مصاحبه با کارشناسان و شنیدن پیشنهادات آنها جهت طراحی سیستم جدید موجودیت های زیر شناسایی شد. موجود یت های فرآیند: 1.کارشناس ثبت سرطان 2.بیمار 3.منابع اطلاعاتی (شامل مراکز پاتولوژی،مدارک پزشکی بیمارستان‌ها،مراکز ثبت مرگ،کلینیک‌های تخصصی، بیمارستان های خصوصی،مطب پزشکان،مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی،خانه بهداشت) 4.مورد سرطانی در گام بعدی رده های داده هر موجودیت را شناسایی می کنیم . رده های داده مربوط به هر موجودیت: 1.کارشناس ثبت سرطان - نام - نام خانوادگی - شماره شناسنامه - تاریخ تولد - تحصیلات - کد ملی - سمت سازمانی - کد شناسایی در سیستم 2.بیمار - نام - نام خانوادگی - جنسیت - نام پدر - شماره شناسنامه - کد ملی - تاریخ تولد - کشور محل تولد - استان محل تولد - شهر محل تولد - وضعیت تاهل - تحصیلات - دین - تابعیت - کد پستی - تلفن - آدرس - شغل - وضعیت بیمار :زنده فوت شده - تاریخ فوت - قومیت : ترک، لر، بلوچ، ترکمن، فارس،سایر قومیت‌ها - کشور محل تولد پدر و مادر - نوع بیمه 3.منابع اطلاعاتی - نوع منبع اطلاعاتی (شامل مراکز پاتولوژی،مدارک پزشکی بیمارستان ها،مراکز ثبت مرگ،کلینیک های تخصصی،بیمارستان های خصوصی،مطب پزشکان) - نام مرکز (درصورتی که منبع اطلاعاتی مطب پزشک باشد نام و نام خانوادگی پزشک جایگزین می‌شود) - شهرستان - شهر یا روستا - آدرس - تلفن 4.مورد سرطانی - توپوگرافی (محل) - مورفولوژی (بافت شناسی) - کد ICD-O - رفتار - تاریخ بروز - موضع متاستاز - طبقه بندی TNM - میزان رشد تومور قبل از درمان - سمت درگیر - تومور اولیه - قطعی ترین مدرک تشخیصی (1- اولین مدرک آزمایش بافت شناسای موجود تومور اولیه 2- مطالعات بعد از مرگ اتویسی) - شهر محل سکونت در زمان تشخیص - تاریخ تشخیص - وضعیت درمان - جراحی (بلی/خیر/نا مشخص) - تاریخ جراحی - عضو جراحی نوع جراحی (رزکسیون/بدون رزکسیون/سایر موارد با ذکر نام/نامشخص) - شیمی درمانی (بلی /خیر/نامشخص) - تاریخ شروع شیمی درمانی - تعداد دوره های شیمی درمانی - رادیو تراپی (بلی/خیر/نامشخص) - تاریخ شروع رادیوتراپی - درمان تسکینی (بلی/خیر/نا مشخص) - هورمون درمانی (بلی/خیر/نامشخص) - دریافت مخدر (بلی/خیر/نامشخص) - تعداد دفعات بستری بدلیل سرطان - مجموع زمان بستری در بیمارستان (به روز و به ماه) سیر بیماری (رده های اطلاعاتی فرم شماره 5:فرم پیگیری بیماران سرطانی) - عود (بلی/خیر/نامشخص) - تاریخ اولین عود - محل دقیق عود - تعداد موارد عود - متاستاز(بلی/خیر/نامشخص) - تاریخ تشخیص متاستاز - محل متاستاز - روش تشخیص متاستاز (پاتولوژی/تصویر برداری/غیره) بررسی عوامل خطر (فرم شماره 5 :پیگیری بیماران سرطانی) - مصرف سیگار(بلی/خیر/نامشخص) - مدت مصرف سیگار - تعداد نخ در روز - مصرف مشروبات الکلی(بلی/خیر/نامشخص) - سابقه سرطان در خانواده در گام بعدی روابط بین موجودیت های شناسایی شده در فرآیند ترسیم می کنیم. 1152525217805بیمارمنبع اطلاعاتیمورد سرطانیکارشناس ثبت00بیمارمنبع اطلاعاتیمورد سرطانیکارشناس ثبت شکل شماره16 : رابطه بین موجودیت های مورد بیماری سرطانی در پایان پس از بررسی انجام گرفته بوسیله مصاحبه و بررسی اسناد موجود در ثبت سرطان شاخص های گزارش گیری ذیل در نظر گرفته شد. - بروز تجمعی (Cumulative Incidence) یا خطر (Risk) در این اندازه کل مبتلایان جدید بیماری در یک دوره زمانی (معمولا یک سال) به جمعیت های معرفی خطر در ابتدای دوره زمانی مطالعه تقسیم می شود. - میزان بروز (Incidence Rate) یا چگالی بروز (Incidence Densitiv) در این اندازه کل مبتلایان جدید در یک دوره زمانی به کل واحدهای شخص زمان (Person-Time units) در معرفی خطر بودن تقسیم می گردد. - شیوع (Prevalence) در این اندازه کل مبتلایان به سرطان /سرطان خاص (اعم از موارد جدید یا قدیم بیماری) به کل جمعیت تقسیم می شود. - ابقاء (Survival) سهمی از بیماران مبتلا به سرطان که پس از یک دوره زمانی مشخص پس از تشخیص زنده می مانند:این اندازه بهترین شاخص در ارزیابی اثربخشی مراقبت های سرطان (مداخلات تشخیصی و درمانی) است. - مرگ (Mortality) خطر یا احتمال مرگ از یک سرطان خاص یا کلیه سرطان ها در سطح جامع می باشد.این اندازه مهمترین شاخص بار بیماری سرطان است.این اندازه می تواند در ارزیابی اثربخشی برنامه های پیشگیری سطح دوم (ثانویه ) نیز کاربرد داشته باشد.همچنین کاهش این شاخص هدف استاندارد در بهبود برنامه های کنترل سرطان می باشد. - سال های از دست رفته عمر (Years Of Life Lost): این اندازه یک شاخص نسبتا جدید است این اندازه تفاوت مرگ ناشی از سرطان در سنین کودکی را با مرگ در سنین بالاتر نشان می دهد. - سال‌های از دسترفته عمر که با ناتوانی تصحیح شده(Disability Adjusted Life Years [DALY]): از نظر تئوریک یک سال از دست رفته عمر با ناتوانی اصلاح شده به معنی یک سال از دست رفتن عمر سالم می باشد.اهمیت این شاخص در این است که مجموع مرگ و ناتوانی در یک اندازه تجمیع گردیده است. 4-2-2-2- ثبت بیماری ها روانی،خود کشی و اعتیاد هدف فرآیند: هدف اولیه ثبت بهداشت روان نگهداری فایل رایانه ای یا دفتری از تمام موارد بهداشت روان در یک جمعیت مشخص‌است که در آن خصوصیات‌فردی بیماران دارای مشکلات‌بهداشت روان،ویژگی‌های مراقبت‌های ارائه شده،ویژگی‌های بالینی ثبت می‌گردد.این داده‌ها از منابع مختلفی به صورت‌مداوم و مستمر گردآوری می‌شوند. سپس این داده ها در مرکز ثبت بهداشت روان مورد تفسیر و تجزیه و تحلیل مفصل قرار می‌گیرند تا این که در مورد میزان بروز پراکندگی زمانی و جغرافیایی بیماری‌های روانی اطلاعاتی ارائه گردد.این گونه اطلاعات،در پژوهش های اپیدمیولوژیک برای ارائه فرضیه های علت شناسی،ارزیابی درمان،کنترل،پیشگیری و تعیین ریسک فاکتورهای بالقوه اختلالات روانی و تعیین بار بیماری منبع اولیه محسوب می شوند.ثبت بهداشت روان در کنترل و پیشگیری از بیماری های روان نقش محوری دارد. همچنین با دستیابی به اطلاعات صحیح،بازخورد به موقع و شناخت افراد مبتلا به بیماری های روانی می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرده و بار گران مشکلات اجتماعی و اقتصادی ناشی از مسائل روانی و هزینه های سنگین تشخیصی-درمانی را بر نظام بهداشت و درمان کاهش داد. تشریح فرآیند: ابتدا بهورزان در مراکز بهداشتی و درمانی بوسیله ی فرم های آماری ماهیانه اطلاعات را به مراکز شهرستان ها ارسال می کنند.این فرم ها به صورت دستی تکمیل و به مراکز شهرستان ارسال می گردد. مراکز مدیریت بیماری‌ها در برخی از مراکز شهرستان ها، آمارهای ارسالی از مراکز بهداشتی درمانی تحت پوشش خود را جمع بندی می‌نمایند و در قالب فایل Excel به مرکز مدیریت بیماری های،بخش سلامت و روان email می‌کنند و در برخی از مراکز شهرستان فرم ها به صورت دستی تکمیل و به مرکز استان ارسال می‌شود.نمونه فرم ارسالی به شکل Excel در پیوست شماره 1 نشان داده شده است. گزارش مراکز شهرستان ها نیز پس از جمع بندی از طریق پورتال وزارتخانه به تهران ارسال می گردد. همانطور که در فرم های بیماری رفتاری دیده شده آمار و اطلاعات خودکشی در این لیست وجود نداد.آمار و اطلاعات خودکشی در فرم های جداگانه ثبت می شوند.این فرم را در پیوست شماره 2 نشان داده شده است. در مورد موارد اقدام به خودکشی فرم‌های تهیه شده در مراکز بهداشتی درمانی و بیمارستان ها و در موارد مربوط به اعتیاد فرم در آزمایشگاههای تشخیص اعتیاد تکمیل و به مرکز مدیریت بیماریها ارسال می شود.در پیوست شماره 3 فرم ثبت اعتیاد نمایش داده شده است. مشکلات و معایب فرآیند: - فرم های تهیه شده جهت جمع آوری اطلاعات بیماری های روانی فقط از طریق خانه بهداشت ها و مراکز بهداشتی درمانی روستایی و شهری به مرکز مدیریت بیماری ارسال می شود،لذا اکثر موارد بیماری که در بیمارستان های روانی و یا مطب های خصوصی کشف و ثبت می شود را نادیده می گیرد. البته طبق قوانین وضع شده مطب های خصوصی و بیمارستان ها موظف هستند اطلاعات مربوط به موارد بیماری مراجعه شده به آنها را به مرکز مدیریت بیماری گزارش دهند ولی متاسفانه به دلیل اینکه ارتباط و هماهنگی ضعیفی که بین این نهاد ها،بیشتر از نیمی از موارد بیماری کشف شده در گزارش های مرکز مدیریت بیماری ها دیده نمی شود. - رده‌های اطلاعاتی فرم‌های موجود کامل نبوده و تمام بیماری‌ها حوزه بهداشت روان را پوشش نمی‌دهد. - ارسال اطلاعات از مراکز شهرستان ها به صورت فرم های دستی بوده لذا اطلاعات ارسالی به موقع و به روز نمی باشد. - اطلاعات شخص بیمار در فرم های اطلاعاتی ارسالی ثبت نمی شود. موجودیت های فرایند ثبت بیماری های رفتاری 1.کارشناس ثبت 2.بیمار 3.مورد بیماری 4.مورد خودکشی 5.مورد اعتیاد 6.منبع اطلاعاتی رده‌های اطلاعاتی کارشناس ثبت، بیمار و منبع اطلاعاتی مانند مورد سرطان می‌باشد بنابراین از تکرار آن خودداری می‌کنیم. رده‌های اطلاعاتی مورد بیماری‌های روانی: - نوع بیماری (صرع/عقب مانده ذهنی/اسکیزوفرنیا/بای پولار/اسکینرو افاکتیو/افسردگی شدید/افسردگی خفیف/اختلال شخصیتی محور 2/عقب مانده جسمی) - عود - تکرار - تحت مراقبت - موارد قطع پیگیری(بهبود/فوت/سایر دلایل) - ارجاع (مرکز تخصصی/بستری) - تاریخ مراجعه - پیشرفت بیماری در پاسخ به درمان - وضعیت قانونی بیمار رده اطلاعاتی مورد خودکشی: - تاریخ - سابقه اقدام به خودکشی (در فرد /در خانواده) - سابقه بیماری جسمی (دارد/ندارد) - نام بیماری - سابقه بیماری روانی (دارد/ندارد) - روش خودکشی (مسمومیت با دارو/مسمومیت با سم/سلاح گرم/سلاح سرد/خودسوزی/دار زدن/پرتاب از بلندی/غرق شدن (موارد دیگر قابل اضافه شدن می باشد)) - علت اقدام به خودکشی(ناموسی/اختلاف خانوادگی/تحمیل ازدواج/شکست و نا امیدی/فقر/اختلال حواس (موارد دیگر قابل اضافه شدن می باشد)) - نتیجه اقدام به خودکشی (فوت/بهبودی/ارجاع) رده اطلاعاتی مورد اعتیاد - نوع اعتیاد - نوع و علت مراجعه (ارجاع از سوی نیروی انتظامی/معرفی شده از سوی مراجع قضایی/ازدواج/استخدام مراکز دولتی و خصوصی/مشاغل آزد/راهنمایی و رانندگی/حراست اداری) رابطه بین موجودیت‌ها 1336675165100بیمارمورد روانیخودکشیمنبع اطلاعاتیاعتیادکارشناس00بیمارمورد روانیخودکشیمنبع اطلاعاتیاعتیادکارشناس شکل شماره 17:رابطه بین موجودیت های بیماری های روانی،خودکشی و اعتیاد شاخص‌های گزارشگیری - بروز - شیوع - از کار افتادگی (Dally) 4-2-2-3- مننژیت نام فرآیند: ثبت مورد بیماری مننژیت هدف فرآیند: ثبت موارد کشف شده در مورد بیماری مننژیت. تشریح فرآیند:موارد گزارش شده مننژیت از مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی،بیمارستان ها،خانه بهداشت به صورت تلفنی به مرکز شهرستان و بلافاصله به مرکز استان گزارش داده می شود.مورد بیماری مورد آزمایش قرار می گیرد و نتیجه آزمایش توسط کارشناس مننژیت در مرکز شبکه بهداشت شهرستان،بخش مبارزه با بیماری های واگیر در پورتال موارد بیماری های واگیر معاونت بهداشت ثبت می شود.کارشناس مننژیت در مرکز مبارزه بیماری ها مرکز استان گزارش های رسیده از شهرستان را به تفکیک هر شهرستان می تواند مشاهده نماید و بر آنها نظارت داشته باشد. مشکلات و معایب فرآیند: در فرم گزارش مورد مننژیت موجود در پرتال به شدت افزونگی ثبت داده را در این فرآیند داریم.داده های مربوط به مرکز بهداشتی درمانی ،بیمار ممکن است در مورد های دیگر بیماری تکرار شود که در این صورت افزونگی داده را خواهیم داشت. منابع اطلاعاتی مانند آزمایشگاهها و مطب پزشکان در این فرآیند در نظر گرفته نشده است. نام آزمایشگاه که آزمایش تشخیصی در آن انجام شده در این فرآیند ثبت نمی شود. مدت زمان ارسال نتیجه آزمایش از آزمایشگاه به مرکز مدیریت بیماری شهرستان ممکن است طولانی باشد،بنابراین می توان با ثبت نتیجه آزمایش در سیستم توسط فرد مسقر در آزمایشگاه مدت زمان صرف شده را کوتاه تر نمود تا همیشه اطلاعات موجود در سیستم به روز باشد. موجودیت‌های فرآیند: 1.کارشناس ثبت 2.بیمار 3.مورد بیماری مننژیت 4.منبع اطلاعاتی رده‌های اطلاعاتی موجودیت‌ها: رده‌های اطلاعاتی بیمار،کارشناس ثبت و منبع اطلاعاتی شبیه به مورد سرطان می‌باشد. رده‌های اطلاعاتی مورد بیماری مننژیت - تاریخ بروز علائم - تاریخ بستری - انجام LP (بلی/خیر) - ظاهر(ظاهر مایع مغزی نخاعی (CSF) را مشخص می‌کند) - سلول (تعداد سلول مایع CSF) - پلی مورفونوکلوئر - لنفوسیت (درشد لنفوسیت مایع CSF) - پروتئین (مقدار پروتئین مایع CSF) - قند (مقدار قند مایع CSF) - کشت مایع مغزی نخاعی (CFS)(نتیجه کشت) - کشت خون (نتیجه کشت خون) - لاتکس - رنگ‌آمیزی گرم - تشخیص نهایی (نوع مننژیت) - آنتی بیوتیک قبل (اگر قبل از LP،آنتی بیوتیک دریافت شده است،علامت بزنید) - آنتی بیوتیک بعد(آمیکاسین/جنتامایسین/آمپی سیلین/ پنیسیلین/ سفوتاکسیم/ سفتریاکسون/ سفتازیدیم/ سفتو زوکسیم/ کلرامفتیکل/ ریفامپین/ نفسیلین/ وانکومایسین/ وانکومایسین) (امکان انتخاب چند مورد وجود داشته باشد) - واکسن هموفیلوس آنفلونزا (دارد /ندارد) - واکسن مننژیت مننگوککی (دارد/ندارد) - نتیجه بیماری روابط بین موجودیت‌ها : 655320130175بیمارمنبع اطلاعاتیمورد مننژیتکارشناس ثبت00بیمارمنبع اطلاعاتیمورد مننژیتکارشناس ثبت شکل شماره18:رابطه بین موجودیت های مورد بیماری مننژیت شاخص‌های گزارشگیری: - بروز - شیوع 4-2-2-4- بیماری MS نام فرآیند:ثبت مورد بیماری MS هدف‌فرآیند: شناسایی، پیشگیری، بهبودکیفیت خدمات‌درمانی و جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی، روانی، افزایش امید به زندگی و درمان به موقع بیماران MS و همچنین ارتقاء سطح سلامت و درمان بیماران و درمان صحیح و بموقع بیماران تشریح فرآیند: همانطور که در بخش وضعیت موجود نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی توضیح داده شد، اطلاعات برخی از بیماری ها مانند MS توسط بخش امور بیماری های خاص در معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی جمع آوری می شود.معمولا بیماران MS جهت استفاده از امکانات و خدماتی بیمارستانی و یا خدماتی که بخش بیماران خاص معاونت درمان مراجعه می کنند بنابراین این بخش آمار و اطلاعات جامع تری از موارد کشف شده بیماران MS را در سطح استان می توانند در دست داشته باشد. در بخش امور بیماری های خاص پیوست شماره 4 شامل مشخصات بیمار و اطلاعات مورد بیماری آن می باشد تکمیل می شود و از طریق سایت معاونت درمان وزارتخانه علوم پزشکی به تهران ارسال می شود. معایب و مشکلات فرآیند: معمولاً جمع‌آوری اطلاعات موردهای کشف‌شده بیماری‌های در بخش امور بیماران خاص در معاونت درمان به‌صورت جدا از آنچه در مرکز مدیریت بیماری‌های معاونت بهداشت انجام می‌گیرد و همچنین هماهنگی ضعیفی بین این دو بخش وجود دارد. اطلاعات آزمایشگاه که در آن نتایج آزمایش بدست آمده است در فرم مربوطه آورده نشده است. در برخی از موارد، بیمار ممکن است به مرکز بیماریهای خاص معاونت درمان مراجعه نکند بنابراین مورد بیماری می تواند از طریق منابع اطلاعاتی دیگری مانند آمارگیری های خانه بهداشت ها و یا مطب های خصوصی مغز و اعصاب و یا آزمایشگاه ها و..... نیز کشف شود،بنابراین می توان در این فرآیند این منابع را نیز مدنظر داشته باشیم. اطلاعات مربوط به پزشک معالج در فرم مربوطه ذکر نشده است. موجودیت های فرایند: کارشناس ثبت بیمار مورد بیماری منبع اطلاعاتی رده های اطلاعاتی موجودیت ها: رده‌های‌اطلاعاتی موجودیت‌های کارشناس‌ثبت، بیمار و منبع اطلاعاتی مانند مورد سرطان می‌باشد بنابراین از تکرار آن خودداری می کنیم. رده اطلاعاتی مورد بیماری MS: یافته‌های تصویربرداری (MRI مغزنرمال/MRI نخاع‌نرمال/MRI مؤیدبیماریMS(MRI مغز یا نخاع)) یافته‌های‌بالینی-بینایی(نوریت اپتیک/دوبینی/نیستاگموس/دیسمتری چشمی افتالموپلژی بین هسته‌ای/ جرقه- مگس پران/اختلال رفلکس مردمک) یافته‌های بالینی-حرکتی(مونوپارزی/ پاراپارزی/ همی پارزی/ کوادری پارزی/ پاراپلژی/ همی پلژی/ کوادری پلژی/ اسپاسم/ دیزراتری/ آتروفی عضلانی/ کرامپ/ هایپوتونی/ میوکیمی/ سندرم پای بیقرار/ رفلکس بابنسی/ رفلکس هوفمن/ افتادگی پا) یافته‌های بالینی-حسی:(پارستزی/ بی حسی/ نورالژی/ علامت لرمیت/ اختلالات پروپریوسپتیو) یافته‌های بالینی-تعادلی(آتاکسی/ لرزش/ دسمتری/ سرگیجه/ دیس تونی) یافته‌های بالینی شناختی (افسردگی/ اختلالات حافظه/ دمانس/ اختلالات خلقی/ اضطراب/آفازی) سایریافته‌های بالینی(اختلالات‌خواب/ تکرار ادرار/ اختلالات‌نغوظ در مردان/ انزال رتروگرید/ سردمزاجی/ یبوست/اختلالات اجابت مزاج/ ریفلاکس معده به مری/ خستگی) توانایی راه رفتن به طول 100 متر (بلی/ خیر) پتانسیل برانگیخته بینایی (VEP چشم راست و چشم چپ) آزمایش مایع مغزی نخاعی(OCP /LgG index) تشخیص بیماری MS نوع بیماری MS(پیشررونده اولیه (primary-Progressive)/ پیشرونده ثانویه (Secondary-Progressive)/ پیشرونده-عودکننده (Progressive-Relapsing)/ عودکننده-بهبودیابنده (Relapsing-Remiting)CIS/) نیاز به اینترفرون نوع دارو(Avonex،Betaferon، Cinnovex، Rebif،Recigen،سایر داروها) دوز مصرفی در ماه نام پزشک معالج تاریخ مشاوره پزشکی نظریه کمیته MS تاریخ نظریه کمیته تاریخ مراجعه جهت دریافت دارو ارتباط بین موجودیت‌های فرآیند: 1042670116205بیمارمنبع اطلاعاتیمورد MSکارشناس ثبت00بیمارمنبع اطلاعاتیمورد MSکارشناس ثبت شکل شماره 19:ارتباط بین موجودیت های مورد بیماری MS شاخص‌های گزارش‌گیری: بروز شیوع از کارافتادگی (Dally) 4-2-3- تعیین‌وضعیت مطلوب معماری سازمانی نظام مراقبت بیماری‌ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در سوال سوم پژوهش " وضعیت مطلوب معماری سازمانی نظام مراقبتت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان به چه صورت است؟ " مطرح شده است که با روش زاکمن مورد بررسی قرار گرفته است.در این روش همانطور که در فصل سوم توضیح داده شد،نظام مراقبت بیماری ها در قالب یک سازمان در دو بعد اصلی و پایه تشریح می شود. بعد اول (ستونها) بیانگر جنبه ها (focus) (چه چیز؟چگونه؟کجا؟چه کسی؟کی و چرا) که شامل توضیحات متفاوت از یک محصول از جنبه های مختلف می باشد.در بعد دوم(سطرها) دیدگاه ذینفعان در سازمان شامل برنامه ریز،مالک یا دارنده،طراح،سازنده،پیمانکار وکاربر بررسی می شوند.در این پژوهش سه لایه یا سطر برنامه ریز،مالک یا دارنده و طراح که در سه سطح منطقی سیستم یا سازمان قرار دارند مورد کنکاش قرار می گیرد.از برخورد هر ستون و سطر خانه ای شکل می گیرد که این خانه دارای مشخصاتی می باشد و اطلاعاتی از سازمان را در اختیار ما قرار می دهد.هر خانه شماره گذاری شده است و به صورت جداگانه مطابق شکل شماره 20 توضیح داده می شود. -51866805299710شکل شماره 20:جدول چهارچوب زاکمن00شکل شماره 20:جدول چهارچوب زاکمن78740-64389000 4-2-3-1- خانه شماره یک (چه چیز(داده) /حوزه برنامه ریز) در این قسمت فهرستی از آنچه برای نظام مراقبت بیماری ها دارای اهمیت است،ذکر شده و شرحی از آن داده می شود. به صورت کلی در نظام مراقبت بیماری‌ها موارد زیر از اهمیت زیادی برخوردار است و فرآیند ها و اطلاعات که در این نظام(مجموعه) در گردش می باشد پیرامون موارد ذیل می باشد. سلامت : رفاه کامل جسمی،روانی و اجتماعی است و نه تنها فقدان بیماری پیشگیری : ارتقاء،حفظ و بازسازی سلامت در صورت اختلال در عملکرد جسمی،روانی و اجتماعی از اهداف پزشکی بوده که این اهداف در واژه پیشگیری مستمر و پیشگیری در واقع به صرفه تر و مناسب تر است. اپیدمیولوژی : مطالعه توزیع و انتشار و تعیین کننده های فراوانی بیماری ها و رویدادها و آسیب ها در انسان است.اجزاء مشترک تعاریف مختلف اپیدمیولوژی شامل موارد زیر است. مطالعه فراوانی بیماری‌ها مطالعه انتشار بیماری‌ها مطالعه تعیین‌کننده‌های بیماری‌ها 4-2-3-2- خانه شماره دو (وظیفه(چطور)/ حوزه برنامه‌ریز) به طورکلی 4 فرآیند کلی به صورت استاندار و عمومی در نظام مراقبت بیماری وجود دارد که عبارتند از: جمع آوری داده ها تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار داده ها طراحی مداخله تهیه و ارائه گزارشات 4-2-3-3- خانه شماره سه (شبکه (کجا)/حوزه برنامه ریز) بخش‌های‌سازمان که در آنجا عملیات و فرایندهای‌اصلی انجام می‌گیرد، ازنظر جغرافیایی در بخش بررسی می‌شوند. فرایند جمع‌آوری داده‌ها در سطح وسیعی جغرافیایی انجام می‌گیرد.این مکان‌های شامل شهرهای کوچک و بزرگ و روستاهای استان‌هرمزگان می‌باشد. هر شهرستان دارای یک مرکز مدیریت بیماری‌ها درشبکه بهداشتی خود می‌باشد که اطلاعات بیماری ها را از شهرها و روستاهای تابعه خود جمع آوری و جمع بندی می نماید.در هر شبکه بهداشت و درمان هر شهرستان، مراکز بهداشتی و درمانی شهری و روستایی،بیمارستان های دولتی و خصوصی ،مطب های خصوصی و مراکز آزمایشگاهی را تحت پوشش خود دارند.این مراکز موارد اطلاعات کشف شده بیماری را به مرکز مدیریت بیماری ها در شبکه بهداشت و درمان هر شهرستان گزارش داده و موارد گزارش‌داده شده پس‌از تجمیع به مرکز مدیریت بیماری‌ها درمعاونت بهداشت‌استان ارسال می‌شود.در ذیل لیست مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی و بیمارستان های هر شهرستان در جداول جداگانه آورده شده است. شبکه ابوموسی شبکه بستک شبکه بشاگرد شبکه بندرعباس شبکه بندر خمیر شبکه بندرلنگه شبکه پارسیان شبکه حاجی آباد شبکه جاسک شبکه قشم شبکه رودان شبکه میناب از جمله مراکز جمع آوری اطلاعات مراکز ثبت موالید و مرگ ومیر می باشد که در مرکز هر شهرستان یک مرکز در حال فعالیت می باشد. 4-2-3-4 خانه شماره چهارم (افراد(چه کسی)/حوزه برنامه ریز) در این قسمت افراد و بخش هایی که در فرآیند های کاری و اطلاعاتی نظام مراقبت بیماری ها درگیر هستند لیست شده است. معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان (در راس معاونت،معاون بهداشت) مرکز مدیریت بیماری ها واقع در معاونت بهداشت مرکز استان (مدیر بخش مبارزه با بیماری های واگیر،مدیر بخش مبارزه با بیماری های غیر واگیر،کارشناسان بیماری ها) شبکه بهداشت شهرستان (رییس شبکه بهداشت و درمان شهرستان) مرکز مدیریت بیماری ها واقع در شبکه بهداشت شهرستان (مسئول بیماری های واگیر،مسئول بیماری های غیر واگیر،کارشناس بیماری ) مرکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی (مسئول ارتباط با شبکه بهداشت) بیمارستان (مسئول ارتباط با شبکه،کارشناس مدارک پزشکی) خانه بهداشت (بهورز) مطب های خصوصی (پزشک) مراکز ثبت مرگ و میر(مسئول ثبت) آزمایشگاه ها و مراکز تشخیصی (مسئول ثبت) مرکز بیماری های خاص واقع در معاونت درمان (مسئول بیماری های خاص) 4-2-3-5-خانه شماره پنجم (زمان (کی)/حوزه برنامه ریز) زمان کشف یک بیماری و تایید و ثبت آن زمان تهیه گزارش های روزانه از موارد کشف شده هر بیماری (بعضی از بیماری در زمان کوتاهی به شدت شیوع پیدا می کنند؛گزارش های روزانه در این گونه موارد بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند) زمان تهیه گزارش های هفتگی از موارد کشف شده بیماری زمان تهیه گزارش های ماهیانه از موارد کشف شده بیماری زمان تهیه گزارش های سالیانه از موارد کشف شده بیماری 4-2-3-6- خانه شماره شش(انگیزه(چرا)/حوزه برنامه ریز) ارزیابی وضعیت تعیین اولویت پایش و ارزشیابی برنامه ها شناسایی مشکلات ایجاد زمینه برای تحقیق نیاز سنجی برنامه ریزی 4-2-3-7- خانه شماره هفت (داده(چه چیز)/حوزه مالک) جهت سیاست گذاری های کلان بهداشتی و مدیریت و برنامه ریزی صحیح در امر سلامت جامعه ابتدا لازم است وضعیت موجود سلامت جامعه سنجیده و ارزیابی شود.با جمع آوری اطلاعات اولیه مربوط به مورد بیماری کشف شده و تجزیه و تحلیل آن با شاخص ها و معیار های استاندار در حوزه نظام مراقبت های بیماری می توان وضعیت کلی سلامت در جامعه را تشریح و انتشار کرد و مدیران در عرصه های سیاست گذاری و برنامه ریزی های کلان بتوانند با دیدن گزارش ها و تحلیل انجام گرفته بوسیله شاخص ها دید دقیق و به روز نسبت به سلامت جامعه داشته باشند و برنامه های مداخله ای سنجیده تری را طراحی نمایند.اطلاعات و گزارش های ضروری و مورد نیاز مدیران ارشد نظام مراقبت بیماری عبارتند از: مطالعه فراوانی بیماری‌ها مطالعه انتشار بیماری‌ها: در این اندازه کل مبتلایان به بیماری به کل جمعیت تقسیم می شود. میزان بروز (Incidence Rate) یا چگالی بروز (Incidence Densitiv) در این اندازه کل مبتلایان جدید در یک دوره زمانی به کل واحدهای شخص زمان (Person-Time units) در معرفی خطر بودن تقسیم می گردد. مطالعه تعیین کننده بیماری ها مطالعه بار بیماری ها یا DALYs (Disability Adjusted Life Years) DALYs=YLL + YLD که در آن DALYs معادل سالهای از دست رفته در نتیجه مرگ زودرش و سپری شده با معلولیت و ناتوانی است. YLL معادل سالهای از دست رفته عمر به دلیل مرگ زودهنگام است. YLD معادل سالهای سپری شده با ناتوانی و معلولیت است. مطالعه مشخصات دموگرافی بیمار مطالعه ارتباط بین بیماری ها مطالعه انتشار بیماری در سطح جغرافیایی مطالعه انتشار بیماری به تفکیک سن مطالعه انتشار بیماری به تفکیک جنس مطالعه مقایسه بیماریها یا وضعیت کلی سلامت بین دو یا چند گروه جمعیتی و یا در یک جمعیت در زمانهای متفاوت مطالعه جمعیت در معرض خطر مطالعه بهبودی :میزانی که توقف بیماری را در افراد مبتلا به بیماری مشخص می کند مطالعه میزان کشندگی بیماری:میزانی که وقوع مرگ را در افرد مبتلا به بیماری مشخص می کند. سال های از دست رفته عمر (Years Of Life Lost): این اندازه یک شاخص نسبتا جدید است این اندازه تفاوت مرگ ناشی از سرطان در سنین کودکی را با مرگ در سنین بالاتر نشان می دهد. ابقاء (Survival) : سهمی از بیماران مبتلا به سرطان که پس از یک دوره زمانی مشخص پس از تشخیص زنده می مانند:این اندازه بهترین شاخص در ارزیابی اثربخشی مراقبت های سرطان (مداخلات تشخیصی و درمانی) است 4-2-3-8- خانه شماره هشت (وظیفه(چطور)/حوزه مالک) در این قسمت مدل فرآیند کاری نظام مراقبت بیماری ها ترسیم می شود.منابع اطلاعاتی و کاری و وردی و خروجی هر یک از آنها در این بخش مشخص می شوند.(شکل شماره 21) -231775251460آزمایشگاه‌هامطببیمارستان‌هامراکز بهداشتی شهری و روستاییمراکز ثبت مرگ و میرخانه بهداشتمرکز بیماریهای خاصشبکه بهداشت شهرستان مرکز مدیریت بیماریهاجمع‌آوری داده‌هاتهیه و ارائه گزارشاتمرکز مدیریت مبارزه با بیماری‌های مرکز استانتجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار اطلاعاتمعاونت بهداشتارائه طرح‌های مداخله‌ای00آزمایشگاه‌هامطببیمارستان‌هامراکز بهداشتی شهری و روستاییمراکز ثبت مرگ و میرخانه بهداشتمرکز بیماریهای خاصشبکه بهداشت شهرستان مرکز مدیریت بیماریهاجمع‌آوری داده‌هاتهیه و ارائه گزارشاتمرکز مدیریت مبارزه با بیماری‌های مرکز استانتجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار اطلاعاتمعاونت بهداشتارائه طرح‌های مداخله‌ای شکل شماره 21: مدل فرآیند کاری نظام مراقبت بیماری‌ها 4-2-3-9- خانه شماره نه (شبکه(کجا)/حوزه مالک) شبکه لجستکی و اتصالات سازمانی از دیدگاه ذینفعان سازمان در این بخش ترسیم می شود.(شکل شماره 22) -17399071755مرکز مدیریت بیماری‌ها در معاونت کشورمرکز مدیریت بیماری‌های کشورمرکز مدیریت بیماری‌های خاص معاونت و درمانمرکز مدیریت بیماری‌های شبکه بهداشت و درمان شهرستانمرکز مدیریت بیماری‌ها شبکه بهداشت و درمان شهرستانآزمایشگاه‌هامطببیمارستان‌هامراکز بهداشتی شهری و روستاییمراکز ثبت مرگ و میرخانه بهداشت00مرکز مدیریت بیماری‌ها در معاونت کشورمرکز مدیریت بیماری‌های کشورمرکز مدیریت بیماری‌های خاص معاونت و درمانمرکز مدیریت بیماری‌های شبکه بهداشت و درمان شهرستانمرکز مدیریت بیماری‌ها شبکه بهداشت و درمان شهرستانآزمایشگاه‌هامطببیمارستان‌هامراکز بهداشتی شهری و روستاییمراکز ثبت مرگ و میرخانه بهداشت شکل شماره22 :مدل گردش کار نظام مراقبت بیماری‌ها 4-2-3-10-خانه شماره ده (افراد(چه کسی)/حوزه مالک) در این بخش معماری کاربردی روابط داخلی افرادی که در سیستم اطلاعات نظام مراقبت بیماری ها مشغول به فعالیت هستند،ترسیم می شود.(شکل شماره 23) 1.جمع آوری و ثبت موارد کشف شده بیماری 2.تلخیص و جمع بندی اطلاعات بدست آمده و ثبت اطلاعات تکمیلی 3.تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار اطلاعات 4.ارائه طرح های مداخله ای و سیاستگذاری های کلی 28517856096000 2729865361188000-2336805024755کارشناس بیماری‌ها دربیمارستان00کارشناس بیماری‌ها دربیمارستان48901355078095کارشناس مدارک پزشکی 00کارشناس مدارک پزشکی 36125155078095کارشناس بیماری‌ها در مراکز بهداشتی درمانی00کارشناس بیماری‌ها در مراکز بهداشتی درمانی59067705072380مسئول ثبت آزمایشگاه‌ها00مسئول ثبت آزمایشگاه‌ها20574005072380بهورز00بهورز43148252059305مسئول خاص بیماران00مسئول خاص بیماران2154555323850معاونت بهداشت00معاونت بهداشت368046041224200037534854340860003660140468185500285178546818550023717254681855001378585460248000191135434086000744855259270500130619522529800037534852252980002729865268922500272986516021050028517857105650018491204002405کارشناس بیماری‌ها در مراکز یهداشت شهرستان00کارشناس بیماری‌ها در مراکز یهداشت شهرستان38101964055کارشناس آزمایشگاه شهرستان 00کارشناس آزمایشگاه شهرستان 18395952983230مدیر بخش بیماری‌های واگیر و غیرواگیر شهرستان00مدیر بخش بیماری‌های واگیر و غیرواگیر شهرستان18872201964055کارشناس بیماری‌ها و معاونت بهداشت00کارشناس بیماری‌ها و معاونت بهداشت1907540973455مدیر بخش بیماری‌های واگیر و غیرواگیر معاونت بهداشت00مدیر بخش بیماری‌های واگیر و غیرواگیر معاونت بهداشت10134605024755کارشناس ثبت مرگ و میر00کارشناس ثبت مرگ و میر28517855072380پزشک00پزشک شکل شماره 23: معماری کاربردی روابط داخلی افراد 4-2-3-11- خانه شماره یازده (زمان(کی)/حوزه مالک) دستورات و زمانبندی جهت فرایندهای بنیادی نظام مراقبت بیماری ها در این قسمت،مشخص می شوند.در واقع در این مرحله یک روش شناسی مدل سازی فرآیند های استاندار شده یا یک مدل معنایی فرآیند ها که می تواند برای یک گروه از فرآیند های دایر در نظام مراقبت بیماری ها وجود داشته باشد،مشخص می شود. جمع آوری اطلاعات از سطح خانه بهداشت ها،مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی،بیمارستان ها و مطب های خصوصی بستگی به نوع بیماری در زمان های متفاوتی صورت می گیرد. یک گروه از بیماری ها به محض کشف به صورت تلفنی به مرکز مدیریت بیماری های مرکز شهرستان و بلافاصله به مرکز مدیریت بیماری ها در مرکز استان گزارش داده می شود و پس از بررسی های انجام شده در سیستم ثبت می شود.بیماری های که در گروه گزارش تلفنی قرار می گیرند عبارتند از فلج اطفال،هاری،وبا،کزاز نوزدی،سرخک،مننژیت،تب های خونریزی دهنده،دیفتری،تیفوس،تب زرد،تب راجعه،طاعون . در بقیه موارد اطلاعات به صورت هفتگی، ماهیانه،سه ماه یکبار به مراکز شبکه بهداشت شهرستان بخش مبارزه با بیماری ها و از آنجا نیز پس از خلاصه سازی به مرکز مدیریت مبارزه با بیماری ها مرکز استان واقع در معاونت بهداشت، ارسال می شود. تجزیه و تحلیل و انتشار اطلاعات بیماری‌ها نیز در مورد بیماری‌هایی که شیوع آن در زمان‌کوتاهی، بخش وسیعی از منطقه جغرافیایی را در برمی گیرد مانند وبا،طاعون و ... به صورت روزانه و در سایر موارد به صورت ماهیانه و یا سه ماه یکبار صورت می گیرد. یک جمع بندی کلی از تجزیه و تحلیل های صورت گرفته و مقایسه و ارزیابی طرحهای مداخله ای در طی روند بیماری ها نیز در پایان هر سال صورت می گیرد و گزارش سالیانه هر بیماری انتشار می یابد. 4-2-3-12- خانه شماره دوازدهم (انگیزه(چرا)/حوزه مالک) در این حوزها اهداف کوتاه مدت سازمان و راهبردهای ماموریتی آن بررسی می شود که در قالب نظام مراقبت بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره نمود: پایش روند شناسایی اپیدمی ها شناسایی گروه های در معرض خطر تعیین اهداف برنامه تعیین علت و یا عامل ایجاد بیماری و عوامل خطر آن،یعنی صفاتی که باعث افزایش خطر ابتلا یک فرد به یک بیماری می شود. تعیین گسترش بیماری در جامعه (بار بیماری در جامعه چقدر است) مطالعه سیر طبیعی و پیش آگاهی بیماری،بعضی از بیماری ها شدیدتر از بعضی دیگر و بعضی به شکل سریع مرگ آور هستند ارزشیابی اقدامات پیشگیری و درمانی موجود و روش های ارائه خدمات بهداشتی و درمانی 4-2-4- چالش‌های موجود در عدم ارائه مطلوب سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در سوال پنجم پژوهش " چه چالش هایی در راه ارائه سیستم اطلاعات مدیریت مطلوب نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان وجود دارد؟" مطرح شده است که با بررسی مستندات و پژوهش هایی که قبلا صورت گرفته و مشاهدات و مصاحبه‌هایی که با افراد درگیر در این مجموعه داشتیم به این سوال پاسخ داده می‌شود. 1.به دلیل بستر و زیرساخت نامناسب و ضعیف اینترنت در برخی از شهرستان های استان هرمزگان امکان ارائه رابط های کاربری در مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستا ، خانه بهداشت و آزمایشگاه ها وجود ندارد،لذا این مراکز می بایست داده ها و اطلاعات خود را به صورت OFF Line و یا به صورت دستی به مرکز شهرستان ارسال نمایند. 2. ضعف ارتباطات بین بخشی:متاسفانه در حال حاضر دیدگاه جامع در نظام مراقبت بیماری ها در وجود ندارد و هر بخش به صورت بخشی وظایف ارسالی به آن را انجام می دهد و ارتباط و هماهنگی ضعیفی در بین بخش ها در ارتباط به اهداف کلی نظام مراقبت بیماری و رسیدن به نتایج مطلوب آن وجود دارد. 3. عدم‌اطلاع و دانش کافی در ارتباط بین بیماری های مختلف:اطلاعات مورد های بیماری کشف شده نسبتا به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد اما با اطلاع داشتن از ارتباط بین مورد های بیماری کشف شده با هم می توان بخشی را در نظام مراقبت بیماری ها را بوجود آورد که بدان وسیله بتوان اطلاعات مربوط به آن مورد بیماری که در ارتباط با هم هستند در کنار هم قرار داد و با مقایسه آن ها بتوان نتایج و گزارش های مطلوبی را در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها طراحی نمود. 4. فرهنگ نامناسب استفاده از آمار:در نظام مراقبت بیماری های فعلی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان اطلاعات و آمار مربوط به مورد های کشف شده بیماری ها به صورت خام در گزارش های نهایی آورده شده است و متاسفانه هیچ گونه تحلیل آماری بر روی آماری های بدست آمده صورت نمی گیرد. 5. دوباره‌کاری: به دلیل عدم ارتباط و هماهنگی مناسب بین بخشی،در بعضی از بخش ها دوباره کاری صورت می‌گیرد.به همین دلیل قبل از طراحی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها کلیه فرآیندهای بخش‌های مختلف می بایست با دقت بررسی شود و فرآیند های تکراری و موازی بین بخش های مختلف حذف گردد. 6. تحلیل نامناسب اطلاعات:در حال حاضر اطلاعات و آمار جمع آوری شده به صورت خام منتشر و در گزارش‌ها ذکر می‌شود و هیچ گونه تحلیل و تفسیری از روند بیماری ها و اپیدمیولوژی آنها در سطح هر منطقه و یا بر اساس رده های اطلاعاتی بیماری ها انجام نمی گیرد.لذا در طراحی سیستم می بایست روش های رایج تحلیل و تفسیر اطلاعات بیماری ها مورد بررسی قرار گیرد و آنچه مناسب شرایط این استان می باشد انتخاب و در سیستم به صورت کاربردی مطرح شود. 7. نقش ضعیف بخش خصوصی: با مشاهدات انجام شده متأسفانه بیمارستان‌های خصوصی در استان هرمزگان دارای بخش مدارک پزشکی نمی باشند،لذا هیچ گونه ثبت موارد بیماری در اینگونه بیمارستان ها صورت نمی‌گیرد.همچنین فرهنگ گزارش‌دهی موردهای بیماری در مطب‌های خصوص نیز وجود ندارد.ارتباط ضعیفی که بین بخش‌های خصوصی درمانی و مرکز مدیریت بیماری‌ها وجود دارد ایجاب می‌کند که ابتدا در فرهنگ اطلاع‌رسانی و گزارش‌دهی را در این مراکز نهادینه کنیم. 8. عدم تعیین استاندارد ها و شاخص ها:در مورد بسیاری از مورد های بیماری هنوز مطالعه دقیقی جهت تعیین شاخص‌های گزارش‌گیری صورت نگرفته است.تعیین شاخص‌ها و استاندارهای هر بیماری در طراحی گزارش‌ها نقش بسزایی دارد و می توان با تعیین این شاخص‌ها گزارش های کاملتری از وضعیت موجود و روند بیماری ها و همچنین ارزیابی برنامه های مداخله ای که جهت پیشگیری از بیماری ها طراحی شده،داشته باشیم. فصل پنجم پیشنهادات پژوهش 5-1- مقدمه این پژوهش به منظور طراحی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان انجام گرفته است.برای رسیدن به این هدف ابتدا اصول طراحی فرآیندهای سیستم‌های اطلاعاتی، فرآیند تهیه معماری سیستم های اطلاعاتی و متدولوژی‌های طراحی توسعه سیستم‌های اطلاعاتی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین ساختار سازمانی و وضع موجود نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه هرمزگان مورد بحث قرار گرفت و سپس با الگوبرداری از متدولوژی برنامه‌ریزی سیستم‌های تجاری BSP (Business Systems Planing) فرآیند های جمع آوری و ثبت اطلاعات 4 مورد بیماری در نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان که از اصلی ترین فرآیند های موجود در این نظام می باشد،مورد تحلیل قرار گرفته است.در این روش ابتدا هدف فرآیند تعیین و پس از تشریح فرآیند و تعیین مشکلات و کاستی‌های آن، موجودیت‌ها، رده‌ها اطلاعاتی و رابطه بین آنها مشخص می‌شود. در ادامه برای طراحی معماری سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها،وضعیت مطلوب سازمانی نظام مراقبت بیماری‌ها را در چارچوب زاکمن مورد بررسی قرار گرفته است.در این چارچوب ابتدا در دو لایه و از دو دیدگاه برنامه ریز و ذینفعان نظام مراقبت بیماری ها این سازمان تشریح می شود و در پایان بر اساس یافته های بدست آمده در چارچوب زاکمن، معماری سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان از دیدگاه طراح سیستم اطلاعات مدیریت در این بخش ارائه می شود. 5-2- نتایج سوالات پژوهش و بررسی یافته در این پژوهش 5 سوال مطرح شده است که به چهار سوال پژوهش در بخش چهارم پاسخ داده شده است و به سوال چهارم در این بخش با توجه به یافته ها و نتایج بدست آمده از سه سوالات اول پژوهش پاسخ داده می شود. در سوال اول پژوهش وضعیت موجود نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان مورد بررسی قرارگرفته و بخش‌های درگیر در این نظام و ارتباط‌آنها مشخص شده است. با بررسی مستندات، مصاحبه‌ها و مشاهدات‌پژوهشگر دومعاونت بهداشت و درمان در فرآیندهای نظام‌مراقبت بیماری‌هادرگیر هستند. بخش مدیریت بیماری‌ها در معاونت‌بهداشت متصدی نظام مراقبت بیماری‌ها می‌باشد. این بخش اطلاعات را از زیر مجموعه‌های تحت پوشش معاونت درمان و معاونت بهداشت که شامل بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی،مراکز بهداشت،مطب های خصوصی،آزمایشگاهها .... به تفکیک هر شهرستان از طریق شبکه بهداشت و درمان شهرستان به مرکز استان ارسال می شود.مرکز مدیریت بیماری ها در معاونت بهداشت مرکز استان اطلاعات بدست آمده را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند و در اختیار مدیران ارشد معاونت بهداشت قرار می‌دهند. در سوال دوم پژوهش نیازهای اطلاعاتی، فرآیندهای کاری و اطلاعاتی، منابع اطلاعاتی، موجودیت‌ها و رده‌های اطلاعاتی و ارتباط بین آنها در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان تعیین شده است.با توجه به تعداد زیاد فرآیندهای کاری و اطلاعاتی 4 فرآیند جمع آوری موارد بیماری که از اصلی ترین فرآیندهای نظام مراقبت بیماری ها می باشد با روش BSP مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته شده است.این فرایند ها شامل فرایند ثبت مورد بیماری سرطان،بیماری ها روانی،خودکشی و اعتیاد،مننژیت و MS می باشد.در 4 فرآیند بررسی شده 4 موجودیت که عبارتند از بیمار،مورد بیماری،منابع اطلاعاتی و کارشناس ثبت شناسایی شد.3 موجودیت بیمار،منابع اطلاعاتی و کارشناس ثبت در 4 فرایند بررسی شده دارای رده های اطلاعاتی مشترکی دارند.بیمار دارای 23 رده اطلاعاتی،منابع اطلاعاتی 6 رده اطلاعاتی و کارشناس ثبت 8 رده اطلاعاتی می باشند و مورد بیماری سرطان دارای 40 رده اطلاعاتی، مورد بیماری‌های روانی،خودکشی و اعتیاد 19رده اطلاعاتی،مورد مننژیت20 رده اطلاعاتی و مورد MS دارای 20 رده اطلاعاتی می‌باشد. ارتباط بین موجودیت ها در همه فرآیند بدین صورت می باشند: هر بیمار به یک یا چند مورد بیماری مبتلا می شود.(رابطه ی یک به چند) هر منبع اطلاعاتی یک یا چند مورد بیماری را گزارش می دهد.(رابطه یک به چند) هر کارشناس ثبت یک یا چند مورد بیماری را در سیستم ثبت می کند.(رابطه یک به چند) هر منبع اطلاعاتی اطلاعات یک یا چند بیمار را گزارش می دهد.(رابطه یک به چند) در سوال سوم پژوهش وضعیت مطلوب معماری سازمانی نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه هرمزگان بررسی شده است.جهت پاسخگویی به این سوال از چارچوب زاکمن استفاده شده که در دو لایه از دو دیدگاه برنامه ریز و ذینفعان سازمان در 6 جنبه که شامل چه چیز(داده)،وظیفه(چطور)،شبکه(کجا)،افراد(چه کسی)،زمان(کی)و انگیزه(چرا)، نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان مورد کنکاش قرار گرفته است.در لایه اول(دیدگاه برنامه ریز) در جنبه های ذکر شده در بالا نتایج زیر بدست آمد. چه چیز(داده) : سه مورد سلامت،پیشگیری و اپیدمیولوژی از اهمیت برخوردار بودند. وظیفه(چطور):چهار وظیفه شامل جمع آوری داده ها،تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار داده ها،طراحی مداخله و تهیه و ارائه گزارشات شناسایی شد. شبکه(کجا):دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان شامل 13 شبکه بهداشت و درمان در 13 شهرستان خود می باشد.این شهرستان ها عبارتند از ابوموسی،بستک،بندرعباس،بندرلنگه،بشاگرد،بندرخمیر،جاسک،حاجی آباد،رودان،قشم،پارسیان،سیریک می باشد. افراد(چه کسی):افراد درگیر با سیستم در 11 نقش مختلف در سیستم کار می کنند. زمان(کی): زمان‌های فرآیند ثبت مورد بیماری کشف شده و گزارش‌های لحظه‌ای، هفتگی، ماهیانه و سه ماهه و سالیانه، زمان هایی است که در سیستم مد نظر می باشد. چرا(انگیزه):در این حوزه 7 انگیزه از دیدگاه برنامه ریز که شامل ارزیابی وضعیت،تعیین اولویت،پایش و ارزشیابی برنامه ها،شناسایی مشکلات،ایجاد زمینه برای تحقیق،نیاز سنجی و برنامه ریزی شناسایی شد. از دیدگاه مالک و ذینفعان سازمان در 6 جنبه یافته های ذیل بدست آمد. چه چیز(داده):در این‌حوزه 12 مورد که شامل مطالعه فراوانی بیماری‌ها،مطالعه انتشار بیماری‌ها،میزان بروز یا چگالی بروز،مطالعه تعیین‌کننده بیماری‌ها،مطالعه بار بیماری‌ها،مطالعه مشخصات دموگرافی بیمار،مطالعه ارتباط بین بیماری‌ها،مطالعه انتشار بیماری در سطح جغرافیایی،مطالعه اننتشار بیماری به تفکیک سن،مطالعه انتشار بیماری به تفکیک جنس،مطالعه مقایسه بیماریها یا وضعیت کلی سلامت بین دو یا چند گروه جمعیتی ویا در یک جمعیت در زمانهای متفاوت،مطالعه جمعیت در معرض خطر،مطالعه میزان کشندگی بیماری،سال هی از دست رفته عمرو ابقاء شناسایی شد. وظیفه(چطور):مدل فرآیند کاری نظام مراقبت بیماری ها در شکل شماره 21 نمایش داده شده است. شبکه(کجا):شبکه لجستکی نظام مراقبت بیماری ها در شکل شماره 22 نمایش داده شده است. افراد(چه کسی):مدل گردش کار نظام مراقبت بیماری ها در شکل شماره 23 نمایش داده شده است. زمان (کی): انگیزه(چرا):در این حوزه عامل های پایش روند،شناسایی اپیدمی ها،شناسایی گروه های در معرض خطر،تعیین اهداف و تعیین علت و یا عامل ایجاد بیماری و عوامل خطر،تعیین گسترش بیماری در جامعه و مطالعه سیر طبیعی و پیش آگاهی و ارزشیابی اقدامات پیشگیری و درمانی شناسایی شد. در سوال پنجم پژوهش که به بررسی چالش های موجود در عدم ارائه سیستم مطلوب اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان پرداخته شد عامل های عدم بستر و زیرساخت اینترنت،ضعف ارتباطات بین بخشی،عدم اطلاع و دانش کافی در ارتباط بین بیماری های مختلف،فرهنگ نامناسب استفاده از آمار،دوباره کاری،تحلیل نامناسب اطلاعات،نقش ضعیف بخش خصوص و عدم تعیین استاندارد ها و شاخص ها مورد بررسی قرار گرفت. 5-3- پیشنهادات بر اساس یافته های تحقیق در این بخش با توجه به یافته‌های تحقیق که شامل بررسی فرآیندها نظام مراقبت بیماری‌ها و وضعیت مطلوب سازمانی نظام مراقبت بیماری ها در 2 لایه و دیدگاه برنامه ریز و ذینفعان در چارچوب زاکمن می‌باشد، با توجه به لایه سوم چارچوب زاکمن که از دیدگاه طراح سیستم به پروژه دید دارند،معماری مطلوب سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان را ارائه می شود. 5-3-1- خانه شماره سیزدهم (داده(چه چیز)/حوزه طراح) در این بخش مدل داده منطقی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها ترسیم می شود.در این مدل موجودیت های داده ای سیستم و ارتباط بین آن نمایش داده می شود.(شکل شماره 24) 826135163830بیمارکارشناس بیماریمورد بیماریمنبع اطلاعاتی00بیمارکارشناس بیماریمورد بیماریمنبع اطلاعاتی شکل شماره 24:ارتباط داده ای موجودیت های سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها 5-3-2- خانه شماره چهاردهم(وظیفه(چطور)/حوزه طراح) معماری برنامه کاربردی با دیدگهای وظیفه و کاربر در این بخش بررسی می شود.همچنین در این بخش ساختار نرم افزار که فرآیندهای نظام مراقبت بیماری ها را پشتیبانی را توضیح داده می شود. در این سیستم همانطور که در مراحل قبل گفته شده 4 وظیفه کلی در نظام مراقبت بیماری ها وجود دارد که هر یک از این وظایف را می‌توان به یک سری از بخش ها و کاربرهای مربوط به آن ارتباط داد.بنابراین این وظایف و کارکردهای سیستم را می‌توان در 4 لایه منطقی طراحی نمود.در لایه اول منابع اطلاعاتی سیستم که وظیفه جمع آوری اطلاعات بیماری‌ها را برعهده دارند، قرار دارد. بخش‌ها و کاربرهای آن عبارتند از: مراکز بهداشتی و درمانی شهری و روستایی (مسئول ثبت) بیمارستان خصوص و دولتی(رابط مرکز مبارزه با بیماری ها در بیمارستان،مسئول ثبت مدارک پزشکی) مطب خصوصی (پزشک) آزمایشگاه (مسئول ثبت) بخش بیماری های خاص معاونت درمان (مسئول بیماری های خاص) خانه بهداشت (بهورز) مراکز ثبت مرگ ومیر در این لایه نرم افزار یک Panel در اختیار این بخش قرار می دهند که به تفکیک هر مورد بیماری اطلاعات مربوط به آن بیماری را به سیستم وارد می شود.همچنین هر کاربر امکان جستجو و گزارشگیری داده‌های وارد کرده به سیستم را دارند. در مورد بیمارستان وضعیت کمی متفاوت خواهد بود.در برخی موارد بیماری که منجر به بستری شدن می‌شود، تشخیص اولیه و نهایی و روند بیماری در پرونده پزشکی بیمار درج می شود که در پایان در مرکز مدارک پزشکی بیمارستان، پرونده پزشکی بیمار در سیستم مدارک پزشکی ثبت می شود.اطلاعات موارد ثبت شده به سیستم یکپارچه convert می شود.(تمام اطلاعات مورد بیماری ثبت شده در بخش مدارک پزشکی در سیستم convert نمی شود و تنها رده های اطلاعاتی که مورد نظر نظام مراقبت بیماری ها می باشد به سیستم وارد می‌شود.) هر نوع بیماری ثبت شده در این لایه با توجه به کد ICD-10 در سیستم ثبت می شود.این کد که استاندار جهانی در طبقه بندی بیماری ها می باشد این امکان را برای سیستم فراهم می نماید که هر بیماری با کدی که در سطح جهانی استاندارد می باشد در سیستم شناخته می شود و امکان ارتباط و مقایسه این بیماری ها در سیستم براحتی امکان پذیر شود و گزارشهای خروجی این سیستم در لایه های متفاوت سیستم در قالب استاندار قابل مشاهده خواهد بود.فهرست بیماری ها به همراه کدهای مربوطه به آن در پیوست شماره 5 آورده شده است. در لایه دوم مرکز مدیریت بیماری های شبکه بهداشت هر شهرستان قرار دارد.همانطور که قبلا اشاره شد،در حال حاضردر مرکز مدیریت بیماری های شبکه بهداشت هر شهرستان داد ها جمع آوری و خلاصه سازی می شود و به مرکز استان ارسال می شود.بنابراین در این لایه محیطی در اختیار کارشناسان ثبت هر بیماری قرار داده می شود که داده های ارسالی از لایه قبلی را مشاهده نمایند و پس از بررسی آنها مورد را به حالت قطعی تغییر می دهند.(در لایه قبلی کاربران موارد مشکوک را نیز وارد سیستم می نماید که در بسیاری از موارد پس از بررسی ها بیشتر و جواب آزمایشگاه به مورد قطعی تبدیل می شود). همچنین یک سری اطلاعات در مورد یک بیماری توسط کارشناسان بیماری در مرکز مدیریت بیماری ها در شبکه شهرستان تکمیل می شود.لذا به صورت کلی محیطی را در اختیار کاربران این مرکز قرار داده می شود که امکان مشاهده مورد های ثبت شده لایه قبلی زیر مجموعه خود را دارند و پس از ویرایش و تجمیع و خلاصه سازی آنها (در بعضی از موارد ممکن است بیماری به چند مرکز مراجعه نماید و یک مورد بیماری چند بار ثبت شود) گزارش های مورد نظر خود را تهیه و برای ارسال به مرکز استان آماده سازی نمایند.همچنین در این محیط امکان جستجو و گزارشگیری اطلاعات وارده شده توسط لایه قبلی وجود دارد. بدلیل عدم امکانات زیربنایی شبکه و اینترنت در برخی از حوزه های تحت پوشش هر شهرستان،امکان ثبت سیستمی مورد بیماری در این مراکز وجود ندارد،بنابراین اطلاعات مورد بیماری و بیمار به صورت دستی در قالب فرم های دست نویس و یا فرم های Excel و یا خروجی نرم افزارهای Off line در قالب CD یا ایمیل به مرکز شهرستان ارسال می شود.لذا در این گونه موارد در این لایه امکان ثبت سیستمی اطلاعات ارسال شده به صورت دستی و یا convert اطلاعات به سیستم یکپارچه وجود دارد. لایه سوم سیستم مربوط به مرکز مدیریت بیماری ها در مرکز استان واقع در معاونت بهداشت دانشگاه هرمزگان می باشد.همانطور که قبلا اشاره شد،این مرکز اطلاعات ارسالی از شهرستان ها را تجمیع و خلاصه سازی می نمایند همچنین وظیفه تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده نیز بر عهده این مرکز می باشد. با توجه به وظایف مطرح شده،در این لایه محیطی در اختیار کارشناسان هر بیماری قرار داده می شود که اطلاعات ارسالی از مراکز مدیریت بیماری های شبکه بهداشت شهرستان ها به تفکیک هر شهرستان مشاهده نمایند و در صورت لزوم آن را ویرایش نمایند.همچنین امکان جستجو و گزارشگیری های مورد نظر کارشناسان بیماری در این لایه وجود دارد. همانطور که اشاره شد وظیفه تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز در این لایه می بایست انجام گیرد.جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات مورد های بیماری ثبت شده نرم افزارهای وجود دارد که می توانیم در این لایه از آن استفاده کنیم.این نرم افزار با استفاده از روش مدل سازی هر بیماری با استفاده از اطلاعات بدست آمده در لایه های قبلی امکان تجزیه و تحلیل آنها را در اختیار کاربران این لایه قرار می دهد. مرور مختصری بر مدل سازی بیماری .با این که برای بعضی بیماریها امکان به دست آوردن موارد بروز به طور مستقیم از ثبتهای بیماری وجود دارد،معمولا پایگاه هی داده ی یا مطالعات اپیدمیولوژیک حاوی اطلاعات شیوع هستند.به علاوه،در اغلب موارد به کار گیری اطلاعات موجود مرتبط با میزانهای بهبودی یا مرگ یک بیماری خاص به منظور تخمین میانگین مدت ابتلا به آن ضرورت پیدا می کند.ابزار ویژه ای به نام DisMod وجود دارد که به ما کمک می کند تا اطلاعات موجود را با دانش حرفه ای تجهیز و به تخمین های هم خوان دست پیدا کنیم.مدل عمومی که توسط DisMod استفاده می شود در شکل شماره 25 نمایش داده شده است. -175260-266065جمیت بدون بیماری (الف)موارد بیماری (الف)میزان بروز بیماری (الف)میزان بهبودی از بیماری (الف)مرگ ناشی از سایر علل جزء علت (الف)مرگ ناشی از بیماری (الف)میزان مرگ ناشی از علل دیگرمیزان مرگ ناشی از علل دیگر جزء بیماری(الف)میزان کشندگی از بیماری (الف)00جمیت بدون بیماری (الف)موارد بیماری (الف)میزان بروز بیماری (الف)میزان بهبودی از بیماری (الف)مرگ ناشی از سایر علل جزء علت (الف)مرگ ناشی از بیماری (الف)میزان مرگ ناشی از علل دیگرمیزان مرگ ناشی از علل دیگر جزء بیماری(الف)میزان کشندگی از بیماری (الف) شکل شماره 25: مدل عمومی بیماری ها در DisMod در این مدل متغییرهای متعددی مانند میزان بروز،شیوع،بهبودی،کشندگی،مرگ و میر،خطرنسبی مرگ و طول مدت بیماری،برای توصیف فرآیند بیماری به کار می روند. همچنین در این لایه امکان جستجو و گزارشگیری های مورد نظر کاربران در این لایه نیز وجود دارد. در لایه چهارم سیستم محیطی در اختیار مدیران ارشد نظام مراقبت بیماری ها قرار می دهد که خروجی اطلاعات لایه قبل که نتیجه بدست آمده از تجزیه و تحلیل های صورت گرفته توسط نرم افزهای کاربردی تعبیه شده در سیستم وجود دارد همچنین تمام اطلاعات وارده شده در لایه های مختلف سیستم در این لایه به صورت رده های اطلاعاتی مدیران ارشد قابل گزارشگیری و جستجو می باشد. 5-3-3- خانه شماره پانزدهم (شبکه(کجا)/حوزه طراح) در خانه شماره پانزدهم معماری سیستم های توزیع شده سیستم یکپارچه نظام مراقبت بیماری پیشنهادی ترسیم و تشریح می شود.در این نمودار هر گره نشاندهنده وظایف سیستمی و اطلاعاتی می باشد و خطوطی که این گره ها را به هم متصل می کند دارای ویژگی های ارتباطی می باشد که باعث می شود این اطلاعات بین این گره انتقال یابد.بنابراین به طور کلی می توان گفت که روش های استاندارد و تکنیک هایی جهت اتصال و رابطه بین سازمانی در سطح جغرافیایی مور نیاز است در این قسمت با شکل شماره 26 نمایش داده می شود. شکل شماره 26:معماری سیستم توزیع شده نظام مراقبت بیماری ها کاربرهایی که وظیفه جمع آوری و ثبت اطلاعات موارد کشف شده بیماری ها را دارند به صورت on line به سرور شهرستان متصل شوند و اطلاعات خود را ارسال می کنند. در مناطقی که زیر ساخت مناسب اینترنت ندارند می تواند به صورت off line اطلاعات را ثبت کنند و پس از برقراری اینترنت اطلاعات را به صورت یکجا به سرور شهرستان ارسال نمایند.اطلاعات تکمیلی و ثبت شده در شهرستان ها که معمولا اطلاعات تجمیع شده و خلاصه شده محدوده تحت پوشش خود می باشد به صورت on line به سرور موجود در بخش مدیریت بیماری ها در معاونت بهداشت مرکز استان می باشد ارسال می شود. 5-3-4- خانه شماره شانزدهم (افراد(چه کسی)/حوزه طراح) در این بخش معماری سیستم ارتباطی کاربران سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها و معماری کاربردی جهت ارتباطات داخلی افراد در سیستم،ترسیم می شود. هر کاربر در سیستم با مشخصات شخصی و بخشی که در آن فعال است در سیستم ثبت می شود و محدوده کاری و موارد اطلاعاتی که می تواند مشاهده ،ویرایش و یا ثبت نماید در آن مشخص می شود.لذا هر کاربر در محدوده امنیتی مشخص شده برای آن در سیستم قادر به انجام عملیات خود می باشد. به طور کلی می توان گفت معماری ارتباط انسانی در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها دوطرفه و به صورت تعاملی می باشد هر سطح با سطح بالایی و پایینی خود رابط دارد.همچنین بخشی به عنوان ارتباطات وجود دارد که هر کاربر در هر سطحی که باشد می تواند پیام متنی خود را به کاربران دیگر در سیستم ارسال نماید و جواب آن را دریافت نماید. 1.کاربران لیست شده در این لایه ،اطلاعات موارد بیماری کشف شده به همراه اطلاعات بیماری در رابط کاربری که برای هر نوع بیماری متفاوت می باشد،ثبت می نماید.آیتم های اطلاعاتی بیمار در همه موارد بیماری یکسان می باشد.موارد ثبت شده در این مجموعه در رابط کاربری کارشناسان بیماری مرکز مدیریت بیماری ها در مرکز شهرستان قابل مشاهده می باشد.موارد تایید شده بیماری نیز در این رابطه که توسط کارشناسان بیماری مرکز مدیریت بیماری ها در مرکز شهرستان انجام می گیرد توسط کاربران قابل مشاهده می باشد 2.کارشناسان بیماری در مرکز مدیریت بیماری ها در شبکه بهداشت شهرستان اطلاعات ثبتی از طرف زیر مجموعه های تحت پوشش خود مشاهده می نمایند.بعضی از مورد کشف شده بیماری در حالت اولیه بیماری در وضعیت مشکوک ثبت می شود که با انجام آزمایشات لازم قطعیت آن اثبات می شود.بنابراین موارد که در سطوح پایین به سیستم وارده شده است در صورت لزوم در رابط کاربری کارشناس آزمایشگاه ارجاع داده می شود. کارشناس آزمایشگاه موارد ارسالی از طرف کارشناس بیماری در مرکز مدیریت بیماری ها را مشاهده می نماید و نتیجه آزمایش را در سیستم ثبت می نماید.کارشناس بیماری در مرکز شهرستان نتایج آزمایشات را در می تواند مشاهده نماید. 3.کارشناسان بیماری در مرکز شهرستان پس از بررسی و مشاهده نتایج آزمایش موارد مشکوک و موارد قطعی بیماری را تفکیک می نمایند و همچنین موارد تکراری ثبت شده در زیر مجموعه خود را خلاصه سازی می نمایند.و در پایان فرآیند کاری آنها نتیجه نهایی در رابط کاربری مدیر بیماری های واگیر و غیر واگیر مرکز شبکه شهرستان قابل مشاهده می باشد. مدیر بیماری های واگیر و مدیر بیماری ها غیر واگیر هر یک در رابط کاربری خود اطلاعات مورد های کشف شده بیماری های زیر مجموعه خود را مشاهده می نمایند و پس از بررسی تهیه گزارش به تفکیک هر یک از مراکز زیر مجموعه خود آنها را تایید می نماید که موارد تایید شده در رابط کاربری کارشناسان بیماری مرکز مدیریت بیماری ها در معاونت بهداشت استان قابل مشاهده می باشد. 4.مدیران بخش بیماری های واگیر و غیرواگیر در مرکز شهرستان گزارشات خود را پس از تایید به تفکیک مراکز تحت پوشش خود به کارشناس بیماری ها در مرکز استان ارسال می نماید.و در این ارتباط تعاملی تجزیه و تحلیل ها صورت گرفته در مورد روند بیماری در منطقه جغرافیایی در مقایسه با سایر شهرستان ها از کارشناسان بیماری مرکز استان دریافت می نماید. 5.بعضی از موارد بیماری کشف شده بیماری برای تایید قطعیت آنها در آزمایشگاه مرکز شهرستان مورد بررسی قرار می گیرد،بنابراین کارشناسان بیماری مستقر در مرکز مدیریت بیماری های مرکز استان موارد را به کارشناس آزمایشگاه مرکز استان ارجاع می دهد و جواب آزمایش پس از ثبت مشاهده می نمایند. 6.کارشناسان بیماری در مرکز مدیریت بیماری های معاونت بهداشت به وظیفه کارشناسان بیماری در مرکز شهرستان را نیز بر عهده دارند و اطلاعات ثبت شده از مراکز تحت پوشش در شهرستان بندرعباس در مشاهده ،تایید و خلاصه سازی می نمایندو نتایج تایید موارد تحت پوشش خود در رابط کاربری مراکز تحت پوشش ارجاع می دهند. 7.کارشناسان بیماری موارد بیماری ارسالی به رابط کاربر خود را پس از بررسی،تایید نهایی و تفکیک بیماری ها واگیر و غیرواگیر توجه به آنچه مدیران بخش بیماری های واگیر و غیرواگیر تهیه می کند که در رابط کاربری مدیران بیماری های واگیر و غیرواگیر قابل مشاهده می باشد.در این رابطه خروجی ها مدیر بخش بیماری واگیر و غیرواگیر که پس از تجزیه و تحلیل مورد های بیماری ها توسط کارشناسان بیماری قابل ملاحظه می باشد. 8.مدیربخش بیماری واگیر و مدیربخش بیماری غیر واگیر با رابط کاربری خود که نرم افزارهای تجزیه و تحلیل بیماری ها در آن تعبیه شده است گزارشات تجزیه و تحلیلی تهیه می کنند و این گزارشات در رابط کاربری معاونت بهداشت قابل مشاهده می باشد. 5-3-5- خانه شماره هفدهم (زمان(کی)/حوزه طراح) در این بخش جزئیات متدهای استفاده شده جهت تشریح و توصیف پردازش ها و رخداد های زمانبندی در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها تعیین می شود. همانطور که در بخش قبلی توضیح داده شد،در این سیستم به آن صورت زمانبندی خاصی برای پردازش‌های موجود در سیستم وجود ندارد و تنها گزارش های ماهیانه،سه ماهه و سالیانه با توجه به زمان صورت می‌گیرد و فرآیند های جمع آوری و ثبت اطلاعات و تجزیه و تحلیل اطلاعات در هر زمان می‌تواند صورت گیرد.البته کاربران سیستم در هر زمان می توانند در حوزه خود گزارشگیری نمایند و زمان انتشار اطلاعات در نظام مراقبت بیماری ها معمولا همان گزارش های ماهیانه،سه ماه و یا سالیانه سیستم می‌باشد. 5-3-6- خانه شماره هیجدهم(انگیزه(چرا)/حوزه طراح) توضیح نیازمندی های کارکردی و تست معیار پذیرش سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها و همچنین استانداردهایی جهت مدیریت تست و مستندسازی چرخه حیات پروژه سیستم اطلاعات در این بخش تشریح می شود. همانطور که در بخش انگیزه حوزه مالک توضیح داده شد،اهم اهداف کارکردی این سیستم، پایش روند هر بیماری، شناسایی اپیدمی‌ها، شناسایی گروه‌های در معرض‌خطر، تعیین گسترش بیماری در جامعه می‌باشد. بنابراین این سیستم می بایست در مورد هر بیماری که موارد کشف شده آن در سیستم ثبت شود موارد ذکر شده را با گزارش های مفصل و جزئیات بیان نماید.جهت رسیدن به این هدف می بایست رده های اطلاعاتی هر مورد بیماری هنگام ثبت به صورت دقیق شناسایی شوند تا اطلاعات کامل و جامعی از هر مورد در سیستم ثبت شود و بر اساس آن گزارش گیری های لازم انجام شود.همچنین ثبت به موقع هر مورد بیماری می بایست در تست سیستم مدنظر قرار گیرد. در روند مستند سازی طراحی سیستم هر فرآیند در سیستم با روش BSP شناسایی و مستند سازی می شود.(چند مورد این فرآیندها به این روش در بخش قبل تشریح شد)با این روش مستند سازی هدف فرآیند،تشریح فرآیند،معایب و مشکلات در وضعیت موجود شناسایی می شوند و سپس با توجه به یافته های بدست آمده موجودیت‌ها، رده‌های اطلاعاتی هر موجودیت، ارتباط بین موجودیت‌ها شناسایی، بررسی و مستندسازی می‌شود. 5-4- بحث نظری تحقیق در بخش دوم این پژوهش به تحقیقاتی که در زمینه طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت در چند مطالعه موردی شاره شده است. پژوهش محمد حکاک(1375) با موضوع طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت(معاونت آموزش و تحقیقات وزارت جهاد سازندگی) هدف اصلی بررسی دقیق نیازهای اطلاعاتی سازمان و مدیریت و طراحی سیستمی در نظر گرفته شده است که بتواند مبنای کار برنامه ریزان و طراحان سیستم برای برقراری نظام اطلاعاتی طرحهای تحقیقاتی موثر واقع شود.این پژوهش مراحل شناخت،تحلیل و طراحی را بررسی کرده است.در بخش اول این طراحی به شناسایی اهداف،فعالیتها،وظایف،ارتباطات سازمانی پرداخته و در بخش دوم این طراحی نیازهای اطلاعاتی مدیران،درون داده ها،برون داده ها،پردازش ها،فایل ها و ذخایر اطلاعاتی،کنترل های داخلی،محدودیت های طراحی،حجم و تناوب اطلاعات و پرسنل مورد نیاز سیستم تشریح گردیده است.در بخش سوم این طراحی شامل مستندسازی محتوای سیستم می باشد که در آن به ترسیم نمودار جریان داده،تهیه فرهنگ سیستم،مدلسازی سیستم و طراحی فرمهی گزارش گیری و گزارش دهی پرداخته شده است. در تحقیق مسیح الله کشاورز محمدی(1380) با عنوان طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت فنی و نظارت طرح های عمرانی دانشگاه تربیت مدرس،ابتدا محقق با انجام همه پرسی توسط پرسشنامه بدلیل توصیفی بودن اطلاعات بصورت برآوردی و ارزشیابی بمنظور تایید و یا رد وضعیت موجود سیستم اطلاعات دستی،تجزیه و تحلیل های لازم انجام و این نتیجه که سیستم های اطلاعات موجود سهولت در فرآیند عملیات کاربران،افزایش سرعت تصمیم گیری در زمینه تخصص منابع به پروژه ها،افزایش دقت محاسبات در فرآیند عملیات و اجراء پروژه و نهایتا موجب کاهش هزینه ها در اجراء پروژه ها می شود حاصل شده است و در فصل پایانی با استفاده از روش ساخت یافته تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم ها ضمن ارائه پیشنهاداتی،طراحی مفهومی مدیریت فنی و نظارت بر طرحهای عمرانی براساس تجزیه و تحلیل عملیات سیستم و مسایل جاری و مشخصات نیازمندیها ارائه شده است. در مطالعه سیستم اطلاعات مدیریت یک بیمارستان با تکنیک BSP توسط علی صداقت و همکاران (1388) در بیمارستان مورد مطالعه،مجموعاّ 58 واحد،41 فرآیند و 56 رده اطلاعاتی در قالب 5 محور (فرد، شی، مکان، مفهوم و رخداد) بدست آمد و در نهایت،جدول بلوک بندی اطلاعات و روابط بلوک ها و نقش معماری اطلاعات بیمارستان ترسیم شد.این تحقیق زیرساخت و بستر مورد نیاز برای برنامه ریزی شبکه رایانه ای بیمارستان را فراهم می نماید.بدون این پیش نیاز،مدیر شبکه رایانه ای بیمارستان قادر نخواهد بود سخت افزار و نرم‌افزار مناسبی را تهیه و تدارک ببیند. در تحقیق مهدی‌ستایش برحقی و همکارانش(1386) باعنوان طراحی‌سیستم اطلاعات مدیریتی بحران‌های طبیعی بر اساس منابع و اطلاعات موجود در مقالات و وب سایت های اطلاعاتی مختلف از جمله وب سایت هلال احمر و صلیب سرخ جهانی معماری سیستم های مدیریت بحران های طبیعی مورد بررسی قرار گرفته و براساس شرایط و امکانات کشورمان بوی سازی گردیده است. بلوبل در پژوهشی با عنوان کاربرد نمونه مولفه ها برای تحلیل و طراحی معماری سیستم های پیشرفته بهداشتی به این نتیجه رسیده که از مدل ها مانند ماشین های انتزاعی اتوماتیک و زبان مدل سازی یکپارچه(UML) می باشند که می توانند مولفه ها را مانند سیستم های دنیای واقعی در سطوح مختلف انتزاعی به صورت جداگانه آنچنان که دیدگاههای مختلف را به روش عمومی و سازگار روی سیستم مشابه منعکس کنند.بنابراین نه تنها برنامه ها و تکنولوژی ها می توانند مدل شوند بلکه فرآیندهای تجاری،چارچوب های سازمانی یا اهداف امنیتی آن را به صورت موفقیت آمیزی در طی چارچوب های پروژه های مختلف اروپایی مدل سازی شوند. در پژوهش های صورت گرفته هر یک از روش های مختلف و متفاوتی با دیدگاه و محتوای متفاوت به بررسی و طراحی سیستم اطلاعاتی پرداخته اند.بنابراین با بررسی های پژوهش های صورت گرفته می توان نتیجه گرفت که حوزه مطالعاتی طراحی مفهومی سیستم های اطلاعاتی حیطه وسیعی دارد و هر یک از پژوهش گران با دیدگاه و دانش خود به این موضوع پرداخته اند. در اکثر پژوهش ها مانند پژوهش پیش رو جهت طراحی معماری سیستم در مرحله اول به شناخت سیستم و شناسایی فرآیندهای موجود در سیستم پرداخته شده،که هر یک به روش خاصی این کار را انجام داده است.این پژوهش مانند پژوهش علی صداقت و همکاران(1388) از روش BSP استفاده شده است. در پژوهش های که در فصل دوم به آن اشاره شده است هیچ کدام جهت طراحی معماری سیستم،معماری سازمانی،سازمانی که سیستم در راستای آن طراحی شده،بررسی نشده است.وبیشتر آنها از روش های ساخت یافته و قدیمی استفاده کرده اند.متاسفانه این روش ها سازمان را به صورت جامع بررسی نمی کند و فقط به فرآیندها و موجودیت ها و اطلاعاتی که پیرامون این دو موضوع می باشد می پردازد.در این پژوهش سعی شده از روش جدید به نام چارچوب زاکمن استفاده شود.این روش ابتدا معماری سازمانی سازمان را از جنبه مختلف بررسی می نماید و سپس بر اساس آن معماری سیستم مورد نظر را طراحی و پیشنهاد می دهد.لذا در این مدل اطلاعات کاملتری از سازمان و سیستمی که براساس آن طراحی می شود بدست می آید. 5-5- محدودیت‌های تحقیق برای بدست آوردن یافته های تحقیق و شناخت نظام مراقبت بیماری ها و ترسیم آن به شکل مطلوب معماری سازمانی نیاز به مصاحبه با کارمندان و مدیران ارشد در حوزه معاونت بهداشت،معاونت درمان،بخش مدارک پزشکی بیمارستان،شبکه بهداشت شهرستان ، مراکز بهداشتی و درمانی شهری و روستایی و خانه بهداشت می باشد.بدلیل اینکه هر کارمند و مدیر در حوزه کاری خود درگیر کارهای روزمره و روتین وار بود متاسفانه هیچکدام از آنها دید کلی و جامع نگر نسبت به نظام مراقبت بیماری ها نداشتند.همچنین بین معاونت درمان و معاونت بهداشت در این زمینه هماهنگی لازم وجود نداشت.لذا جمع آوری اطلاعات و یافته های تحقیق با مشکلات زیادی روبرو بود. 5-6- پیشنهاد برای پژوهش های آینده 1.این تحقیق صرفا به آمار و اطلاعات مورد های بیماری های کشف شده در نظام مراقبت بیماری ها بسنده کرده است.نظام مراقبت بیماری ها در بخش دیگری اطلاعات مربوط به برنامه های مداخله ای پیشگیری بیماری ها را نیز در بردارد.بنابراین در تکمیل این تحقیق،پژوهشگران در آینده می توانند اطلاعات برنامه های مداخله را نیز در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها در نظر داشته باشند که با معماری اطلاعات طراحی شده دراین تحقیق یکپارچه شود و بتوان نتایج تحلیلی را از ارتباط بین اطلاعات آماری مورد های بیماری و برنامه های مداخله ای را به صورت سیستمی در اختیار مدیران ارشد معاونت بهداشت و درمان قرار دهد. 2.یافته‌های بدست آمده در این تحقیق در حوزه دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان صورت گرفته است.ساختار نظام مراقبت بیماری ها و برنامه های آن درکشور به صورت یکسان در کل استان ها اجرا می شود.بنابراین سایر دانشگاه های علوم پزشکی استان ها دیگر می توانند در طراحی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری های خود از یافته های این پژوهش استفاده نمایند.با توجه مشاهدات انجام شده در این تحقیق ارتباط زیادی بین مورد بیماری های کشف شده هر استان با استان های مجاور خود بدست آمد.لذا با تبادل اطلاعات و تجمیع و یکپارچه کردن آنها در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری هر استان می توان اطلاعات و آمار دقیق تر ی را بدست آورد.تنها می توان به محدودیت ها و زیرساخت های شبکه و اینترنت استان های مختلف با هم متفاوت است که پژوهشگران در تحقیق خود در هر استان می بایست آن را در نظر بگیرند. 3.در یک تحقیق جامع تر می توان سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها را در همه استان ها با هم یکپارچه کرد و یک سیستم مرکزی به نام سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها ایران در تهران طراحی نمود که اطلاعات آماری و تحلیلی خود را به صورت مجزا از هر استان می گیرد و با تجمیع و یکپارچه نمودن آنها شمای کلی از نظام مراقبت بیماری ها در ایران را در اختیار مدیران ارشد حوزه بهداشت و درمان قرار دهد. 4.سیستم‌های اطلاعات بهداشتی در سایر نهادهای و بخش های بهداشت و درمان قابل طراحی و راه اندازی است.معماری سیستم اطلاعات مدیریت پیشنهادی می تواند با سایر سیستم اطلاعات مدیریت بهداشتی تجمیع و یکپارچه شود و خروجی این سیستم به عنوان ورودی ها سیستم های اطلاعات بهداشتی دیگر مورد استفاده قرار گیرد. منابع 1- ابراین،جیمز.(1389) مبانی سیستم های اطلاعات مدیریت .مترجمان:مانیان ا؛ فتاحی م و وائقی ب:تهران،ایران:نگاه دانش . 2- احمدی م،خرمی ف،زارع ش،حسینی اشپلا ر.1390.ارزیابی نیازهای اطلاعاتی سیستم اطلاعات مدیریت معاونت درمان دانشگاههای علوم پزشکی ایران،مجله پزشکی هرمزگان، شماره سوم،سال پانزدهم 3- استوار ا.2011. ،ترسیم نظام مراقبت و گزارش دهی بیماری ها در افق 1404.وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی-شورای سیاست گذاری 4- اسلامی .1375.نقش سیستم اطلاعاتی مدیریت در تصمیم گیری مدیران شرکت ایران یاسا.پایان نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد مهندسی صنایع تهران. دانشگاه تربیت مدرس 5- الهی ش،باقری م،2004.نقش معماری در توسعه سیستم های اطلاعات استراتژیک اولین سیمینار مدیریت فن آوری اطلاعات،تهران، قابل دسترس در http://www.SYSTEM.parsiblog.com 6- اسلامی ی،حسینی ف،غریبی م.1389.،طراحی و کاربرد سیستم اطلاعات مدیریت فرش دستباف ایران،فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره 4 ،سال پانزدهم 7- بنائیان ح.1387.،طراحی سیستم اطلاعات مدیریت معاونت اداری مالی دانشگاه ها "مورد پژوهشی واحد اداری-مالی دانشگاه خلیج فارس" ،پیام مدیریت، شماره 26 8- پور کمالی انارکی.1391.،معماری سازمانی و جایگاه آن در برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات ارائه شده در دومین همایش مدیریت فناوری اطلاعات 9- حسینی م.1383 . تعیین دیدگاه مدیران بیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران نسبت به ویژگی های نظام های اطلاعات در تصمیم گیری. پایان نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد مدیریت خدمات بهداشتی درمانی.تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران 10- خان بابایی م،نادعلی ا.1387. بررسی روند تکاملی متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی در موقعیت های مختلف سازمانی ارائه شده در همایش تخصص،آموزشی مدیران پروژه های فناوری اطلاعات 11- خرمی ف.1389. ارزیابی نیازهای اطلاعاتی سیستم اطلاعات مدیریت معاونت درمان دانشگاههای علوم پزشکی ایران،پایان نامه کارشناسی ارشد مدارک پزشکی:دانشگاه علوم پزشکی ایران 12- رضائیان ع.1386. مبانی سازمان و مدیریت، چاپ دهم ،تهرن: انتشارات سمت ، ،ص 8 13- روحانی رانکوهی م.1386.مقدمه ای بر پایگاه داده ها، چاپ چهارم،تهران:جلوه 14- رودبارانی م.1385. سیستم های اطلاعات مدیریت ،فصلنامه تخصص آسیا،شماره 38 15- سعیدی پ،پوربندی ع.1389. بررسی اثربخشی سیستم های اطلاعات مدیریت(MIS) در شرکت های صنعتی (مطالعه موردی استان گلستان)،فصلنامه تازه های روانشناسی صنعتی/سازمانی، سال اول،شماره چهارم :65-75 16- شایسته م،شریف زاده غ،جمع آور م،اعتصام خ،بهلگردی ف.1388. بررسی نظام مراقبت بیماری های واگیر در استان خراسان جنوبی در سال های 1386 و 1387 ،فصل نامه علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشکده علوم پزشکی بیرجند ،دوره 6 ،شماره 4-1 17- شرکت IBM،.1379. راهنمای برنامه ریزی سیستم اطلاعاتی بر اساس متدولوژی BSP، مترجم نرگس م ،تهران: شرکت داده پردازی ایران 18- صداقت ع،بازرگانی م،غنجال ع،بهادری م.1388.،مطالعه سیستم اطلاعات مدیریت یک بیمارستان با تکنیک BSP، مجله طب نظامی،سال یازدهم،شماره 2 19- صرافی زاده ا.1389. سیستم های اطلاعات مدیریت نگرش راهبردی،چاپ پنجم،انتشارات ترمه 20- صمدی ع.1391.برنامه ریزی معماری سازمانی مقالات و پژوهش های معماری فناوری اطلاعات سازمانی Http://enterprisearchitecture.ir 21- طبیبی ج، عابدی ق.1382. 2000 نکته مدیریت در علوم پزشکی،.تهران: سماط 22- علی احمدی ع.1383. برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات و ارتباطات،تهران:انتشارات تولید دانش 23- فتحیان م،حاجعلی م.1384.پیشنهاد چارچوبی برای معماری سیستم های اطلاعاتی با نگرش یکپارچه سازی ارایه شده در سومین کنفرانس بین المللی مدیریت،تهران،قابل دسترس در http://www.irimc.com 24- قاسم نژاد مقدم ن.1387. چارچوب زاکمن در فرایند معماری سازمانی،مجله تدبیر شماره 198 25- کیانفر فرهاد.1387. نقش سیستم های اطلاعاتی مدیریت استراتژیک در فرایند تصمیم گیری راهبردی سازمان،نظریه علمی پژوهشی، سال ششم، شماره 19 26- گویا م،مرادی ق،زهرایی م،امجدی م.1384. مراقبت و مدیریت برنامه های مبارزه با بیماری ها در مراکز بهداشتی درمانی،انتشارات معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کردستان با همکاری مرکز مدیریت بیماریها 27- لیپولد ت، سائور بورن ر، بودارث ک ،مترجمان فرزادفر ف، حدادی م، مرادی ق، فرزاد فر ف، زارع ف، زهراوی ف.1384.طراحی و اجرای نظام های اطلاعات سلامت،تهیه و تدوین معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشک،تهران: انتشارات کلک دیرین 28- مجدزاده ر.1391.کتاب جامع بهداشت عمومی نظام مراقبت و گزارش دهی،تهران: ،فصل 8،گفتار 4، 29- محمودی ج،ربیعی ح.1383.مدل فرآیند-رفتارگرای نوین برای طراحی سیستم های اطلاعاتی،دانش مدیریت،شماره 66 30- مددیان ع.1385.بررسی روش های طراحی و پیاده سازی نظام آماری های ثبتی در کشور،پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه علامه طباطبایی 31- مدهوشی م.1387.سیستم اطلاعات مدیریت مفاهیم و روش ها ،بابلسر دانشگاه مازندران ،ص 17،14 32- مهجوریان ا، شمس ف.1390.،تدوین متدولوژی برنامه ریزی معماری سازمانی سرویس گرا در جهت پوشش کامل به چارچوب زکمن،ماهنامه رایانه،شماره 210، ص 122 33- مهدی زاده ح ،صادقی یونسی ج.1390.پیاده سازی سیستم اطلاعات مدیریت (PMIS) در سازمان های پروژه محور راهبردی کلیدی جهت کسب و حفظ مزیت رقابتی،فصلنامه خانه عمران،سال اول شماره 3-2 34- موسوی شاهرودی م.1385. برنامه ریزی.تهران:انتشارات دانش 35- نادری م.1383.طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت بیمه اتومبیل در بیمه ایران،فصلنامه صنعت بیمه،سال نوزدهم،شماره 2 منابع انگلیسی 1- Alter S , (2000),”Information Systems :A Management Perspective ”.New York : Addision Wesley Educational Publisher Inc. 2- Aydin M; Harmsen F; Slooten K; Stegwee ,(2004),”An Agile Information Systems Development Method in Use”, Turk J Elec,Vol.12,No.2 4- Blobel B. 2000. Application of The Component Paradigm for analysis and design of advanced health system architectures International , Journal of Medical informatics 5- Fitzgerald B.1996. “Formalised Systems Development Methodologies: A Critical Perspective”,forthcoming in Information Systems Journal. 6- Forsetlundl , Bjorndal A .2001.The potential for research_based information in public health identifying unrecognized information needs.BMC bublic Health ;1:1 7- Haarington J (2001),”Business Process Improvment”.new York:MaGraw Hill. Huotari M. L, Wilson T.D.2001. Determining organizational information needs: the Critical Success Factors approach Information Research, Vol 6 No 3, Available from: URL: http: //www. shef. ac. uk/~is / publications/ infres/ paper108. html 8- Rever D. Turner M. understanding the information needs of public health practitioners :A literature review to inform design of an interactive digital knowledge management system journal of Biomedical Information 40 (2007) 410-421.Available from Url:www.Scinecedirect.com 9- Laudon , Kenneth C . and Loudon , Janep (2001).”Management Information Systems: Organization and Technology ”.Macmillan Publishing co. 10- Lober W,Trigg ,B.Karras.2004 .information system Architectures for sundromic Surveillance 11- Mendoza O, chong Y .C. 2004. Developing health management information systems :a practical guide for developing countries .WHO Regional office for the Western Pacific,:1-53 12- Mohammad R. Hashemian.2010 .Advanced Querying Features For Disease Surveillance Systems. Online Journal of public health informatics ,http://www.ojphi.org 13- Nancy , Catrin (1999).”Elements of System Analysis ”.Organization Society,Vol,14,No 4,July-August 14- Papatsoutsos Dimitrios.2005.“Information Systems Development Methodologies in the Age of Digital Economy”,University of Athens Department of Informatics University Campus TYPA Buildings 15- Perry H, Mcdonnell SH , Wondimgegnedu A , Nsubuga P, Chungong S, Otten Jr M, Lusamba-Dikassa P and Thaker S .2007.Planning an integrated disease surveillance and response system :a matrix of skills and activities BMC Medicine 2007 , http://www.biomedcenteral.com/1741-7015/5/24 16- Rever D. Turner M.2007. understanding the information needs of public health practitioners :A literature review to inform design of an interactive digital knowledge management system journal of Biomedical Information 40 :410-421.Available from Url: http://:www.Scinecedirect.com 17- Turban .E .E . Melean and Wesley J (2002).”Information Technology for Managment”3ed,New York :John Wiley & Sons Available at:http://www.fihmarl.com 18- Wilkins K , Nsubuga P, Mendlein J,Mercer D, Pappaioanou M.2008.The data for Decision Making Project :assessment of surveillance systems in developing Contries to improve access to public health information . Public health 19- Yourdon , Edward(2002).”Managing The Structured Techniques” پیوست 229235731520مركز بهداشت استان هرمزگانشهري  روستايي  مركز بهداشت شهرستان ..............................تعداد مركز بهداشت درماني روستايي ............................... تعداد خانه بهداشت ............................ گزارش ماهانه پيگيري بيماري هاي رواني - عصبي تعداد مركز بهداشت درماني شهري .................................... ماه: ............. سال: ................ گروه بيمارينوع بيماريجنسموارد تحت درمان*موارد تحت مراقبتموارد قطع پيگيري به دليلارجاعجديدعودتكراريبهبودفوتساير دلايلمركز تخصصي بستريكمتر از يكسال1_45_1415-2425-3435-4445-5455-6465+جمعرواني - عصبيرواني شديدمرد                  زن                  رواني خفيفمرد                  زن                  صرعمرد                  زن                  عقب مانده ذهنيمرد                  زن                  *ساير مواردمرد                  زن                  اقدام به خودكشيمرد                  زن                  خودكشيمرد                  زن                  جمعيت تحت پوششمرد          زن          نام و نام خانوادگي گزارشگر .....................................................تاريخ گزارش .............................................. ساير موارد* : شامل اختلالات رفتاري كودكان، از جمله شب ادراري، لكنت زبان و ناخن جويدن، ... مي باشد. موارد تحت مراقبت * : بيماراني كه نياز به مصرف دارو ندارند.00مركز بهداشت استان هرمزگانشهري  روستايي  مركز بهداشت شهرستان ..............................تعداد مركز بهداشت درماني روستايي ............................... تعداد خانه بهداشت ............................ گزارش ماهانه پيگيري بيماري هاي رواني - عصبي تعداد مركز بهداشت درماني شهري .................................... ماه: ............. سال: ................ گروه بيمارينوع بيماريجنسموارد تحت درمان*موارد تحت مراقبتموارد قطع پيگيري به دليلارجاعجديدعودتكراريبهبودفوتساير دلايلمركز تخصصي بستريكمتر از يكسال1_45_1415-2425-3435-4445-5455-6465+جمعرواني - عصبيرواني شديدمرد                  زن                  رواني خفيفمرد                  زن                  صرعمرد                  زن                  عقب مانده ذهنيمرد                  زن                  *ساير مواردمرد                  زن                  اقدام به خودكشيمرد                  زن                  خودكشيمرد                  زن                  جمعيت تحت پوششمرد          زن          نام و نام خانوادگي گزارشگر .....................................................تاريخ گزارش .............................................. ساير موارد* : شامل اختلالات رفتاري كودكان، از جمله شب ادراري، لكنت زبان و ناخن جويدن، ... مي باشد. موارد تحت مراقبت * : بيماراني كه نياز به مصرف دارو ندارند.2364740-6335395پیوست شماره 1: فرم بیماری‌های روانی00پیوست شماره 1: فرم بیماری‌های روانی 2743835-737235پیوست شماره 2: :فرم خودکشی00پیوست شماره 2: :فرم خودکشی-699770-290830معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي -واحد بهداشت رواننام و نام خانوادگيسنجنسوضعيت تاهلمحل سكونتتاريخ اقدام به خودكشيشغلتحصيلاتسابقه اقدام به خودكشيسابقه‌بيماري‌ جسميسابقه بيماري روانيروش‌خودكشيعلت اقدام به خودكشينتيجه اقدام به خودكشيآدرس و تلفنزنمردشهرروستادر فرددر خانوادهدارد(بيماري ذكر شود)دارد(بيماري ذكر شود)فوتبهبوديارجاع بهداردنداردداردنداردفرم گزارش ماهانه برنامه پيشگيري از خودكشيشهرستان------------- بيمارستان----------پزشكي قانوني------------ سال-------------- ماه ----- درستون روش خودكشي با اين عناوين ذكر شود : مسموميت با دارو- مسموميت با سم- سلاح گرم - سلاح سرد- خودسوزي - دارزدن- پرتاب از بلندي -غرق شدندرستون سابقه اقدام به خودكشي در خانواده ذكر شود آن شخص چه نسبتي با فرد دارد در ستون وضعيت تاهل موارد با اين عناوين ذكر شود : متاهل -مجرد- مطلقه- بيوه- ساير نام و نام خانوادگي گزارشگر:00معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي -واحد بهداشت رواننام و نام خانوادگيسنجنسوضعيت تاهلمحل سكونتتاريخ اقدام به خودكشيشغلتحصيلاتسابقه اقدام به خودكشيسابقه‌بيماري‌ جسميسابقه بيماري روانيروش‌خودكشيعلت اقدام به خودكشينتيجه اقدام به خودكشيآدرس و تلفنزنمردشهرروستادر فرددر خانوادهدارد(بيماري ذكر شود)دارد(بيماري ذكر شود)فوتبهبوديارجاع بهداردنداردداردنداردفرم گزارش ماهانه برنامه پيشگيري از خودكشيشهرستان------------- بيمارستان----------پزشكي قانوني------------ سال-------------- ماه ----- درستون روش خودكشي با اين عناوين ذكر شود : مسموميت با دارو- مسموميت با سم- سلاح گرم - سلاح سرد- خودسوزي - دارزدن- پرتاب از بلندي -غرق شدندرستون سابقه اقدام به خودكشي در خانواده ذكر شود آن شخص چه نسبتي با فرد دارد در ستون وضعيت تاهل موارد با اين عناوين ذكر شود : متاهل -مجرد- مطلقه- بيوه- ساير نام و نام خانوادگي گزارشگر: پیوست شماره 3:فرم اعتیاد آمار آزمایشگاه تشخیص موادمخدر و روان‌گردان شهرستان .................................. سال 1390 نوع و علت مراجعهتعداد کلتعداد موارد مثبتدرصد موارد مثبتارجاع از سوی نیروی انتظامیمعرفی‌شده از سوی مراجع قضائیازدواجاستخدام مراکز دولتی و خصوصی(مشاغل آزاد) پیشه‌وریراهنمائی و رانندگیحراست اداریسایرمجموع تاریخ تکمیلنام مسئول آزمایشگاهنام مسئول آمار 11430045720000پيوست شماره 4: فرم بيماران مبتلا به MS 11430068580000پيوست شماره 5: ليست بيماري‌هاي به همراه كد ICD-10 -11430010160000 010160000 010160000 4445190500 11430057150000 114300-35560000 4445127000 4445127000Abstract Many years ago, information technology was considered as competitive advantage and strategic weapon by organizations; but these days it is expressed as a competitive demand. Using information technology, communications, research systems having update information (compared with an organization with out of date information) can make strategic decision with more knowledge. Health information is an integral part of each country's health system. This information is an essential tool for any community. Health information system has been defined as the method of collecting, processing, analyzing and transferring the required data for organization and operation of health services, educational and research activities. This system will collect health information in various domains. For proper management of disease control, comprehensive and update information about the disease is needed, and this data will be provided by disease surveillance. In this study, management information system for disease surveillance of Hormozgan University of Medical Sciences and system processes have been identified and analyzed by BSP method, and then, in regard to Zakman framework , desirable organizational architecture for disease surveillance in Hormozgan University of Medical Sciences have been studied from the viewpoint of its planners and owners, then it was analyzed considering data obtained from observation, interview, and investigating the present documentations in the Zakman framework and from the perspective of designer of management information system, finally desirable organizational architecture for disease surveillance has been presented. Key Words: Management Information System, disease surveillance, System Architecture, Hormozgan University of Medical Sciences, Zakman Framework.